Nadchodzi katastrofa, anihilacja wszystkiego co wartościowe - człowieka wraz z życiem, cielesnością i iluzją ducha. Nie ma porządku w Rosji, nie ma porządku na ziemi, nie ma porządku w wierze chrześcijańskiej. W taką przyszłość uwierzył Wasilij Rozanow.

„Godne uwagi, ze u kazdego niemal twórcy odnajdujemy jedno centrum - czasami kilka, lecz zawsze niewiele - wokól którego koncentruja sie wszystkie jego dziela: te ostatnie stanowia jak gdyby próbe wyrazenia jakiejs meczacej mysli, a kiedy w koncu zostaje ona wypowiedziana, pojawia sie dzielo ogrzane najwyzsza miloscia swojego twórcy, skapane w niegasnacym swietle dla innych, których serce i mysl przyciaga ono do siebie z niepowstrzymana sila. Taki byl Faust Goethego, taka byla IX Symfonia Beethovena, Madonna Sykstynska Rafaela. To najwyzsze wytwory aktywnosci duchowej - ludzkosc miluje je i zna jako to, do czego zdolna jest w swych najlepszych momentach, które w historii swiata nie zdarzaja sie, rzecz jasna, zbyt czesto, tak jak nieczeste sa równiez chwile wyjatkowej jasnosci umyslu w zyciu kazdego czlowieka. Przy jednym z takich dziel chcemy sie wlasnie zatrzymac. Jednakze dzielo to przenika wyjatkowa bolesc, tak jak i cala twórczosc wybranego przez nas pisarza, tak jak i jego osobowosc. To Legenda o Wielkim Inkwizytorze Fiodora Dostojewskiego. Jak wiadomo, stanowi ona wylacznie epizod w ostatnim jego dziele Bracia Karamazow, ale jej zwiazek z fabula tej powiesci jest tak slaby, ze mozna ja rozpatrywac jako osobne dzielo. Zamiast zwiazku zewnetrznego miedzy powiescia i Legenda istnieje zwiazek wewnetrzny: Legenda stanowi jak gdyby dusze calego dziela, które w calosci koncentruje sie wokól niej, jak wariacje wokól swojego tematu. Kryje sie w niej najdrozsza mysl pisarza, bez której nie powstalaby nie tylko ta powiesc, lecz takze wiele innych jego dziel nie ujrzaloby swiatla dziennego: w kazdym razie nie znalazlyby sie w nich najlepsze i najwznioslejsze fragmenty”

Wasilij Wasilijewicz Rozanow (20 IV 1856, Wietługa – 5 II 1919, Siergijew Posad), rosyjski filozof, myśliciel religijny, historyk, religioznawca i publicysta. Ukończył studia filozoficzne w Uniwersytecie Moskiewskim i początkowo pracował jako nauczyciel gimnazjalny, później jako urzędnik, by ostatecznie zająć się wyłącznie pisarstwem. Zasłynął jako krytyk moralności odnoszącej się do życia rodzinnego i seksu oraz swoimi atakami na niektóre przejawy życia religijnego jego czasów, czemu sprzyjało nieudane małżeństwo ze starszą o szesnaście lat Apolinarią Susłową (1840–1918), przyjaciółką Fiodora Dostojewskiego, która nie godziła się na rozwód. Największą sławę przyniosły Rozanowowi prace o metafizyce chrześcijaństwa („Ciemne Oblicze” i „Ludzie poświaty księżycowej”) oraz myśli aforystyczne, zapisywane pod wpływem impulsu, których napisał kilka tomów (stąd porównywany z Pascalem). Po rewolucji 1917 roku znalazł się w skrajnej nędzy, pod wpływem wydarzeń napisał wstrząsającą „Apokalipsę naszych czasów”. W ostatnich latach życia przyjaźnił się z wielkim myślicielem rosyjskim, ojcem Pawłem Florenskim (1882–1937), który stał się jego ojcem duchowym