The Settlers IIItylko z pozoru przypomina klasyczną strategię czasu rzeczywistego. Producentom gry udało się stworzyć bardzo rozbudowany symulator rozwoju gospodarczego, w którym aspekt militarny – choć istotny – ustępuje ekonomicznemu. Dzieło studia Blue Byte Software odznacza się przy tym komiksową stylistyką i sporym poczuciem humoru.

AkcjaThe Settlers IIIrozgrywa się w czasach starożytnych. Fabuła gry nie należy do szczególnie skomplikowanych. Jej początek stanowi wyzwanie, jakie Stwórca powierzył trzem bóstwom – Horusowi, Jupiterowi i Ch'ih-Yu. Każdy z nich ma znaleźć w swoim ludzie przywódcę, który poprowadzi współplemieńców do rozwoju i dominacji nad światem. W przeciwnym razie wszystko ulegnie unicestwieniu.

Gracz przejmuje rolę jednego z liderów. Wybierając spośród trzech dostępnych w grze nacji – Egipcjan, Rzymian lub Azjatów musi pokierować rozwojem swojej cywilizacji i pokonać rywalizujące plemiona. Nie jest to łatwe zadanie, zważywszy że cywilizację trzeba budować od podstaw. W grze występuje ponad 110 różnych budynków, pełniących rozmaite funkcje. Ponadto członkowie każdej nacji mogą specjalizować się w 30 profesjach. Dodając do tego, że dla prawidłowego rozwoju cywilizacji potrzeba nie tylko zapasów żywności ale też odpowiednich surowców, tworzy to skomplikowaną sieć połączeń gospodarczych.

Każda z występujących w grze nacji odznacza się odmiennym a także odrębnymi cechami charakteru. Poprowadzenie jej do zwycięstwa wymaga więc innej taktyki.

Aspekt militarny pojawia się wThe Settlers IIIjako pokłosie efektywności ekonomicznej. Do stworzenia armii trzeba szeregu wyspecjalizowanych budynków, zaopatrywanych w przetworzone surowce (np. stal). Wojska dzielą się na trzy rodzaje jednostek – łuczników, mieczników i włóczników. Każdy skuteczny jest przeciw konkretnemu przeciwnikowi. Poszczególne cywilizacje mogą też budować własne machiny wojenne (katapulty, balisty lub armaty). Prowadzenie działań militarnych umożliwia podbój sąsiednich terenów, jednak ważniejsze od działań ofensywnych często okazuje się zapewnienie odpowiedniej ochrony własnym ziemiom.