Tytuł	Rolniczy atlas chorób
Autor	Grażyna Hołubowicz-Kliza, Marek Korbas
Wydawca	Instytut Uprawy  Nawożenia i Gleboznawstwa Puławy
Rok wydania	2012
Liczba stron	329
Wymiary	170 x 240 mm
Okładka	miękka
ISBN	978-[zasłonięte]562-124-2

 

W przekazanym czytelnikom podręczniku uwzględniono zagadnienia związane z ochroną najważniejszych upraw rolniczych przed chorobami występującymi na poszczególnych roślinach uprawnych, takich jak: zboża, rzepak, ziemniak, burak itp. Atlas ten nie ma charakteru poradnika zaierającego wykaz środków do zwalczania sprawców chorób. Podano w nim jedynie opis objawów choroby, źródło zakażenia, metody zwalczania oraz zagrożenia, jakie po­woduje masowe występowanie w uprawach polowych. Stąd niektóre informacje z za­kresu biologii mogą być nieco szerzej ujęte, podczas gdy inne z konieczności zostały po­minięte. W celach szkoleniowych atlas został uzupełniony bogatą kolekcją fotografii ilustrujących omawiane choroby.

Przyswojenie zagadnień ochrony roślin wymaga przede wszystkim przypomnie­nia zarówno informacji z zakresu fitopatologii, jak również wiadomości dotyczą­cych określonej rośliny uprawnej. Prawidłowa uprawa roli i pielęgnowanie roślin, a także przestrzeganie zasad właściwego nawożenia są nieodzownymi warunkami, które przede wszystkim decydują o zdrowotności i dobrym plonowaniu.

 

W ochronie roślin rolniczych w pierwszej kolejności należy zapoznać się z bio­logią poszczególnych chorób, a następnie poszukiwać metod ich zwalczania. Naj­ważniejsza, a równocześnie najtańsza i zawsze opłacalna jest metoda agrotechniczna (omówiona w tym podręczniku), która obejmuje cały zespół zabiegów ochronnych. Są one podstawą zarówno utrzymania zdrowotności wszystkich grup roślin upraw­nych, jak i bezpośredniego zwalczania wielu chorób. Każda roślina, która jest upra­wiana na właściwym stanowisku, przy przestrzeganiu odchwaszczania i racjonalne­go nawożenia może stać się bardziej odporna i wyrównuje straty masy spowodowane pojawieniem się choroby (łatwo regeneruje uszkodzone tkanki). Pierwszoplanowe znaczenie metody agrotechnicznej dotyczy przede wszystkim takich upraw rolni­czych, jak: zboża, ziemniaki czy rośliny motylkowate pastewne i oleiste.

Odmienną z kolei jest metoda chemiczna, której działanie polega na stosowaniu odpowiednich środków chemicznych. Zastosowanie różnych preparatów chemicz­nych daje bowiem nie tylko szybkie efekty, ale jednocześnie są bardzo skuteczne. Dlatego w wielu przypadkach licznego pojawu agrofagów zastosowanie środków chemicznych w ochronie okazuje się niezastąpione. Niemniej oprócz zalet metoda ta ma ona wiele cech niekorzystnych wynikających z działania związków chemicz­nych, które nieprawidłowo stosowane mogą powodować zatrucie różnych składni­ków środowiska. Również wiele czynników natury technicznej wpływa na niską efektywność ekonomiczną tych zabiegów. Zabieg chemiczny wykonany niedokład­nie nie jest dostatecznie skuteczny i w konsekwencji jest nie tylko nieopłacalny, ale niekiedy szkodliwy. Należy zawsze pamiętać, że środki chemiczne mogą być zalecane tylko wtedy, jeżeli uzasadnia to istotne zagrożenie plonów, a wszystkie towarzyszące okoliczności umożliwiają prawidłowe wykonanie zabiegu i skuteczne działanie środka.

Użycie środków chemicznych jest uzasadnione w przypadku ochrony roślin szczególnie cennych, na przykład wszystkich upraw nasiennych. Z większą nato­miast ostrożnością należy stosować środki chemiczne na zasiewy tych roślin, które przeznaczone są do konsumpcji lub na paszę dla zwierząt.

Podczas zaprawiania i opryskiwania określonych roślin środkami chemicznymi niezbędne jest też rygorystyczne przestrzeganie absolutnie wszystkich warunków bezpieczeństwa i higieny pracy. Dodatkowo należy zwrócić uwagę na konieczność przestrzegania okresów karencji oraz prewencji dla pszczół.

Oprócz metody agrotechnicznej i chemicznej w ochronie roślin znajdują również zastosowanie metody: biologiczna, fizyczna, mechaniczna i hodowlana.

Należy podkreślić wartość i potrzebę stosowania tzw. metody integrowanej ochrony. Polega ona na działaniu zespołowym, w którym należy uwzględnić rów­nolegle wszystkie elementy i dostępne środki decydujące o zdrowotności upraw i o skutecznej likwidacji chorób, jakie zagrażają plantacji. Stosowanie środków che­micznych jest w tym zespole metod ogniwem uzupełniającym wszędzie tam, gdzie inne działania nie mogą zapewnić wystarczającej skuteczności.

W zaleceniach dotyczących zwalczania poszczególnych chorób, jeśli chodzi o stosowanie środków chemicznych, odsyłamy czytelnika do szczegółowych infor­macji opracowywanych przez Instytut Ochrony Roślin (IOR) w Poznaniu w Zalece­niach Ochrony Roślin na kolejne lata.

Spis treści

WSTĘP 3

INFORMACJE OGÓLNE 5

PRZYCZYNY CHORÓB 11

Nieinfekcyjne czynniki chorobotwórcze 11

Nieinfekcyjne czynniki glebowe 11

Nieinfekcyjne czynniki klimatyczne 13

Infekcyjne czynniki chorobotwórcze 17

Próg infekcyjny            18

Inkubacja 19

Właściwa choroba 19

Rozprzestrzenianie się patogenów w żywicielu   19

Źródła infekcji pierwotnej 21
Rozprzestrzenianie się czynników chorobotwórczych 22
Zdolności pasożytnicze czynników chorobotwórczych 24

OGÓLNE WIADOMOŚCI O PATOGENCH CHOROBOTWÓRCZYCH ROŚLIN 29

METODY ZWALCZANIA CHORÓB ROŚLIN 32

Metody agrotechniczne 32

Metody hodowlane 35

Metody mechaniczne 35

Metody chemiczne 36

CHOROBY ROŚLIN KRZYŻOWYCH 39

Cylindrosporioza roślin krzyżowych 41

Czerń krzyżowych 43

Mączniak prawdziwy rzepaku 45

Mączniak rzekomy kapustnych  47

Mozaika rzepaku 49

Sucha zgnilizna kapustnych 51

Szara pleśń 53

Werticilioza 55

Zgnilizna Twardzikowa 57

Zgorzel siewek 59

CHOROBY ROŚLIN MOTYLKOWATYCH 61

Alternarioza tytoniu 229

Antraknoza koniczyny 101

Antraknoza łubinu 123

Antraknoza plamistość zgorzelowa 73

Askochytoza bobiku 63

Askochytoza grochu 87

Askochytoza lucerny 115

Bakterioza obwódkowa fasoli 75
Brunatna plamistość liści lucerny 113

Czarna plamistość koniczyny    103
Czarna plamistość łodyg i liści lucerny 115

Fuzarioza łubinu 129

Fuzaryjne więdniecie grochu 89

Kustrzebka koniczyny 105

Kustrzebka lucerny 117

Mączniak rzekomy lucerny 119
Mączniak prawdziwy grochu 93

Mączniak prawdziwy 107

Mączniak rzekomy grochu 91
Opadzina liści - osutka łubinu wąskolistnego 125

Ostra mozaika grochu   97

Plamistość czekoladowa bobu 65

Rak koniczyny  109

Rdza bobu 67

Rdza fasoli 77

Rdza grochu 95

Rdze koniczyny            111

Szara pleśń 79

Wąskolistność łubinu 127

Werticilioza lucerny 121

Więdniecie fuzaryjne 129

Właściwa mozaika bobiku 69

Zgnilizna Twardzikowa   71

Zgnilizna Twardzikowa   81

Zwykła mozaika fasoli   83
Zwykła mozaika grochu 99

Żółta mozaika fasoli 85

CHOROBY ROŚLIN OKOPOWYCH 131

Alternarioza ziemniaka 169

Antraknoza ziemniaka 171

Bakterioza pierścieniowa ziemniaka 173

Bakteryjna zgnilizna śluzowa 133
Brunatna bakterioza liści buraka 151

Chwościk buraka 135
Czarna nóżka - mokra zgnilizna bulw ziemniaka 175

Czopowatość bulw ziemniaka 177

Gangrena ziemniaka 179

Guzowatość korzeni 137

Kędzierzawka płaszczyńcowi 139

Liściozwój ziemniaka     181

Mączniak prawdziwy buraka 141

Mączniak rzekomy buraka 143

Mokra zgnilizna bulw ziemniaka 175

Mozaika A ziemniaka 183

Mozaika buraka            145

Mozaika kędzierzawa 185

Mozaika zwykła - mozaika X ziemniaka  187

Oosporoza ziemniaka 189

Parch prószysty ziemniaka 191
Parch srebrzysty ziemniaka  193
Parch zwykły parch pierścieniowy buraka  147

Parch zwykły ziemniaka 195

Plamik liściowy buraka  149

Rak ziemniaka  197

Ramularioza 151

Rdza buraka 153

Rizoktonioza ziemniaka 199

Rizomania 155

Smugowatość ziemniaka 201

Sucha zgnilizna bulw 203

Wiroza S ziemniaka 205

Wirus A            183

Wirus L 181

Wirus M ziemniaka 185

Wirus nekrotycznej kędzierzawki tytoniu 177

Wirus S            205

Wirus X ziemniaka 187

Wirus Y ziemniaka 201

Zaraza ziemniaka 207

Zgnilizna brunatna buraka 157

Zgnilizna fioletowa buraka 159

Zgorzel siewek buraka powschodowa 163

Zgorzel siewek buraka powschodowa 161

Zgorzel siewek buraka przedwschodowa 165

Żółtaczka buraka 167

Żółtaczka łagodna buraka 167

CHOROBY ROŚLIN SPECJALNYCH 209

Alteraarioza tytoniu 229
Brązowa plamistość tytoniu - choroba lubelska tytoniu 225

Brunatna bakterioza liści tytoniu            227

Brunatna sucha plamistość liści tytoniu 229

Brunatna zgnilizna tytoniu 245

Choroba lubelska tytoniu 225
Czarna zgnilizna korzeni tytoniu  231

Fuzarioza 211

Mączniak prawdziwy tytoniu 233

Mączniak prawdziwy 213

Mączniak rzekomy chmielu 215

Mączniak rzekomy tytoniu 235

Mozaika tytoniu            237

Nekrotyczna kędzierzawka tytoniu 239

Nekroza nerwów tytoniu 241

Pierścieniowa plamistość tytoniu 243

Śluzak - brunatna zgnilizna tytoniu 245

Werticilioza 217

Wiroid utajony chmielu (HLVd)  223

Wirus mozaiki chmielu (HMV)    219

Wirus nekrotycznej kędzierzawki tytoniu 177

Wirus nekrotycznej pierścieniowej plamistości śliwy (PNRSY) 221

Zgnilizna twardzikowa tytoniu    247

CHOROBY ROŚLIN ZBOŻOWYCH 249

Choroba szalonych wiech 251

Czernienie zbóż 253

Czerń zbożowa 253

Fuzarioza kłosów 255

Fuzarioza podstawy źdźbła i korzeni 257

Fuzarioza siewek 259

Fuzaryjna zgorzel podstawy źdźbła i korzeni 257

Głownia kukurydzy (guzowata)  261

Głownia pyląca jęczmienia 263

Głownia pyląca kukurydzy 265

Głownia pyląca owsa 267

Głownia pyląca pszenicy 269

Głownia zwarta jęczmienia 271

Głownia zwarta owsa 273

Głownia źdźbłowa żyta  275

Łamliwość podstawy źdźbła 277

Mączniak prawdziwy zbóż i traw 279

Medalionowa plamistość podstawy źdźbła 277

Pałecznica zbóż i traw 281

Pasiastość liści jęczmienia 283

Plamistość siatkowa jęczmienia  285

Pleśń śniegowa 259

Podsuszka - 313

Rdza brunatna pszenicy 287

Rdza brunatna żyta 289

Rdza jęczmienia 291

Rdza owsa koronowa 293

Rdza kukurydzy 295

Rdza źdźbłowa zbóż i traw 297

Rdza żółta zbóż 299

Rynchosporioza zbóż 301

Septorioza plew pszenicy 303

Sporysz zbóż i traw 305

Śnieć cuchnąca pszenicy 307

Śnieć gładka pszenicy  309

Śnieć karłowa 311

Zgorzel podstawy źdźbła 313