NA TROPACH SŁÓW
ESEJE FILOZOFICZNE
Stefan Reczek
Wydawnictwo: OSSOLINEUM wydanie pierwsze / nakład 2800 egzemplarzy
Wymiary: 12,5 x 19 cm.
Liczba stron: 182
Oprawa:miękka ze skrzydełkami
Stan książki oceniam: dobry z dużym plusem
"Wydaje się, że niedawno profesor Stefan Reczek chodził po naszej Uczelni, a tu już mija 15 lat od Jego śmierci. Studenci polonistyki nie znają takiego Profesora, a i nieliczni już pracownicy pamiętają Jego ruchliwą sylwetkę, przemierzającą korytarze i sale wykładowe. Dwudziestego ósmego sierpnia 1923 roku, w Nowym Sączu, w ubogiej, robotniczej rodzinie przyszły na świat bliźniaki: Stanisława i Stefan. Byli pogrobowcami, kilka miesięcy wcześniej zmarł ich ojciec Wojciech Reczek. Matka, Florentyna z domu Mirek, została z trójką dzieci, bo prócz bliźniąt był jeszcze siedmioletni Eugeniusz (1916–1971), późniejszy ksiądz jezuita, historyk, bibliograf, twórca Instytutu Studiów Kościelnych w Rzymie. Dzieci wyróżniały się zdolnościami, pracowitością i chęcią zdobywania wiedzy. Po ukończeniu szkoły powszechnej i początkowych klas gimnazjum naukę przerwała wojna. W czasie okupacji, by uniknąć wywózki do przymusowej pracy w Niemczech, Stefan podjął pracę w warsztatach kolejowych, gdzie pracował do 1943 roku. W tym roku porzucił pracę i wstąpił do Armii Krajowej. Walczył w partyzantce w okolicach Tuchowa jako żołnierz (pseud. Rekin), a później podoficer w batalionie„Barbara”16p.p.Ziemi Tarnowskiej. W partyzantce był do 1945 roku. W latach osiemdziesiątych za zasługi w AK został odznaczony Krzyżem Partyzanckim i Brązowym Krzyżem Zasługi z Mieczami. Ponieważ po 1945 r. żołnierzy Armii Krajowej zaczęto prześladować, obawiając się represji, Stefan wyjechał na Ziemie Zachodnie, gdzie łatwiej było się ukryć wśród przybyszów z całej Polski. Podjął naukę w wieczorowym liceum w Kamiennej Górze, równocześnie pracując w miejscowej administracji. Maturę zdobył w Świdnicy w 1946 roku i rozpoczął studia filologiczne na Uniwersytecie Wrocławskim. W czasie studiów zwracał uwagę swoją pilnością i zdolnościami (w tym powojennym czasie brakowało podręczników, więc student Reczek przepisał sobie Krótką gramatykę historyczną Jana Łosia – ok. 300 stron – i dialektologię Kazimierza Nitscha). Już na drugim roku studiów doceniono Jego wiedzę i został zatrudniony jako zastępca asystenta, później asystent i starszy asystent.
"Wydaje się, że niedawno profesor Stefan Reczek chodził po naszej Uczelni, a tu już mija 15 lat od Jego śmierci. Studenci polonistyki nie znają takiego Profesora, a i nieliczni już pracownicy pamiętają Jego ruchliwą sylwetkę, przemierzającą korytarze i sale wykładowe.
Dwudziestego ósmego sierpnia 1923 roku, w Nowym Sączu, w ubogiej, robotniczej rodzinie przyszły na świat bliźniaki: Stanisława i Stefan. Byli pogrobowcami, kilka miesięcy wcześniej zmarł ich ojciec Wojciech Reczek. Matka, Florentyna z domu Mirek, została z trójką dzieci, bo prócz bliźniąt był jeszcze siedmioletni Eugeniusz (1916–1971), późniejszy ksiądz jezuita, historyk, bibliograf, twórca Instytutu Studiów Kościelnych w Rzymie.
Dzieci wyróżniały się zdolnościami, pracowitością i chęcią zdobywania wiedzy. Po ukończeniu szkoły powszechnej i początkowych klas gimnazjum naukę przerwała wojna. W czasie okupacji, by uniknąć wywózki do przymusowej pracy w Niemczech, Stefan podjął pracę w warsztatach kolejowych, gdzie pracował do 1943 roku. W tym roku porzucił pracę i wstąpił do Armii Krajowej. Walczył w partyzantce w okolicach Tuchowa jako żołnierz (pseud. Rekin), a później podoficer w batalionie„Barbara”16p.p.Ziemi Tarnowskiej. W partyzantce był do 1945 roku. W latach osiemdziesiątych za zasługi w AK został odznaczony Krzyżem Partyzanckim i Brązowym Krzyżem Zasługi z Mieczami.
Ponieważ po 1945 r. żołnierzy Armii Krajowej zaczęto prześladować, obawiając się represji, Stefan wyjechał na Ziemie Zachodnie, gdzie łatwiej było się ukryć wśród przybyszów z całej Polski. Podjął naukę w wieczorowym liceum w Kamiennej Górze, równocześnie pracując w miejscowej administracji. Maturę zdobył w Świdnicy w 1946 roku i rozpoczął studia filologiczne na Uniwersytecie Wrocławskim. W czasie studiów zwracał uwagę swoją pilnością i zdolnościami (w tym powojennym czasie brakowało podręczników, więc student Reczek przepisał sobie Krótką gramatykę historyczną Jana Łosia – ok. 300 stron – i dialektologię Kazimierza Nitscha).
Już na drugim roku studiów doceniono Jego wiedzę i został zatrudniony jako zastępca asystenta, później asystent i starszy asystent.
W 1951 roku uzyskał stopień magistra filozofii w zakresie filologii polskiej,a w 1962 obronił pracę doktorską i został promowany na doktora nauk humanistycznych (promotor prof. Stanisław Rospond).
W 1964 roku przyjechał do Rzeszowa, z którym związał się na zawsze. Początkowo pracował w filii krakowskiej WSP,a od 1965 r. już w samodzielnej rzeszowskiej uczelni na stanowisku starszego wykładowcy. W 1969 roku za osiągnięcia naukowe otrzymał stanowisko docenta, a w 1990 dostał nominację na profesora. Był jednym z inicjatorów samodzielności uczelni i współorganizatorem ośrodka humanistycznego w Rzeszowie.
Pracę dydaktyczną i naukową łączył z pełnieniem funkcji organizacyjnych na uczelni. Był pierwszym dziekanem Wydziału Filologicznego (w latach 1965-68), pierwszym kierownikiem Katedry Literatury i Języka Polskiego (1973–75); trzykrotnie pełnił funkcję prorektora ds. nauki (1973–75), ds. dydaktyki i wychowania (1975–78) i ds. dydaktyki (1981–84).
W ciągu 30 lat pracy w WSP w Rzeszowie wychował kilka pokoleń magistrów językoznawstwa, był promotorem jednego przewodu doktorskiego i recenzentem wielu prac doktorskich. Jego praca dydaktyczna, naukowa, wychowawcza i organizacyjna została doceniona przez przełożonych i nagrodzona licznymi nagrodami Ministra Edukacji Narodowej i Rektora WSP.
Profesor Stefan Reczek prowadził wykłady i seminaria z gramatyki historycznej, historii języka polskiego, wykłady monograficzne i językowe seminaria magisterskie.
Dużo czasu poświęcił środowisku naukowemu i kulturalnemu Rzeszowa. Był współzałożycielem „Kwartalnika Rzeszowskiego” (później przemianowanego na „Profile”),młodzieżowego pisma „Prometej” i „Rocznika Naukowo-Dydaktycznego”. Znalazł się też wśród współzałożycieli Rzeszowskiego Towarzystwa Naukowego i został jego wiceprezesem. Od 1969 roku, aż do śmierci przewodniczył Okręgowej Olimpiadzie Literatury i Języka Polskiego. Współpracował z radiem, prasą, towarzystwami naukowymi i kulturalnymi regionu. W rzeszowskim radiu wygłosił ponad 400 felietonów w programie Poradnik językowy. Na łamach lokalnej i ogólnopolskiej prasy zamieścił wiele artykułów na temat poprawności i kultury języka polskiego. Za całokształt działalności na tej niwie w 1990 roku otrzymał Nagrodę imienia Witolda Doroszewskiego.
Stefan Reczek wcześnie zaczął pisać i drukować swoje prace. Pierwsze ukazały się w czasie studiów. Nie podejmował tematów narzuconych czy sugerowanych przez nauczycieli, Jego pierwsze prace odznaczały się samodzielnością, nowatorstwem i dojrzałością. Napisana na III roku studiów praca seminaryjna, a ogłoszona w 1953 roku w „Pamiętniku Literackim” pt. O nazwiskach bohaterów komedii polskiej XVIII wieku zwróciła uwagę swym nowatorstwem, wskazując na możliwości i sposoby interpretacji stylistycznie funkcjonującej antroponimii. Artykuł ten dał początek polskiej onomastyce literackiej.
Autor zwrócił szczególną uwagę na charakteryzującą funkcję literackiego nazwiska i wykorzystywany w tym celu przyrostek patronimiczny -owic. Do problematyki tej wrócił później w eseju Od Piastowicza do mankowicza (w: Na tropach słów, 1973), który nazwał wprawką filologiczną,a wrzeczywistości jest to monografia przyrostka-owic,-owicz.
W tomiku Na tropach słów przedstawił 12 esejów, którym nadał często dramaturgiczny wydźwięk, np. Rekomendacja katowska – o wyrażeniu przysłowiowym Pal sześć; Gęś a la Mikołaj Rej – dania staropolskie – o znanym powiedzeniu Reja, „Iż Polacy nie gęsi, i swój język mają”.
Szczególnie ważną dziedziną Jego badań była kultura i poprawność języka. Tu należy odnotować dwie książki. W Naszym języku powszednim (Ossolineum 1957), w dowcipnej i krótkiej formie uczy poprawnego myślenia językowego na przykładach fonetyki, słowotwórstwa, fleksji, frazeologiii słownictwa. W 1966 roku wydał Przycinki i przecinki (Ossolineum 1966), gdzie w krótkich felietonach poprawiał błędy językowe mieszkańców Wrocławia. Sprawom kultury i poprawności językowej zajął się w wydanej w 1988 książce Słowo się rzekło, czyli monolog o kulturze języka, w której napisał: „Widzieć bowiem fakty językowe w ich wzajemnym uzależnieniu oraz postrzegać ich związek z myślą i działalnością człowieka – to właśnie znaczy rozumieć rolę i piękno języka”.
Kilka prac poświęcił językowi pisarzy, m.in. zajął się językiem prozy Stanisława Piętaka (1969), ludową poezją Jana Wiktora (1971), stylem Wilhelma Macha (1968), językiem opowiadań Wojciecha Żukrowskiego, stylem Cypriana Norwida (1985).
Ze szczególnym zamiłowaniem badał Profesor polszczyznę historyczną. Pierwsze artykuły napisał w czasie studiów, a opublikował je w „Języku Polskim”: Staropolski jęciec – nowopolski jeniec. Szczegół z walki staropolskiego języka literackiego o nową formę (1952); Staropolski dostatek. Leksykalna zagadka Psałterza floriańskiego (1953); Staropolskie uwłoczyć i derywaty. Dzieje łacińskiej kalki średniowiecznej w polszczyźnie literackiej (1954); Pięć polskich zeznań sądowych ze Śląska z roku 1561 (1959); Jekać żona w „Legendzie o świętym Aleksym” (1959); Dyskurs o sławnej niezgodzie. O „Zgodzie” Jana Kochanowskiego (1980); Widoki ze szczytu Kalijopy. Szkic o języku Jana Kochanowskiego (1980).
Ukoronowaniem prac nad staropolszczyzną stał się Podręczny słownik dawnej polszczyzny (Ossolineum, 1968). W językoznawczej literaturze słownikowej jest to publikacja pionierska, do dziś nie ma wydania, które by w popularnym kształcie ukazywało bogactwo słownikowe staropolszczyzny.
Twórczość Stefana Reczka, zwłaszcza z ostatnich lat, należy zaliczyć do zjawisk rzadkich w językoznawstwie. Zdecydował o tym ich kształt stylistyczny i literackie walory. Stanisław Grzeszczuk tak scharakteryzował Jego twórczość: „Rodzaj pisarstwa uprawiany przez Stefana Reczka i ujawnione w jego esejach pasje popularyzatorskie mają w nauce polskiej dobrze ugruntowane i znakomite tradycje [...] Jednakże uroki stylu, uroda prozy naukowej zapewniają Reczkowi miejsce osobne – wśród najlepszych [...] W dobie coraz bardziej postępującej hermetyzacji humanistyki, a językoznawstwa i nauki o literaturze w szczególności, stosowania „kodów” najzupełniej niezrozumiałych dla przeciętnego czytelnika, troska o tego czytelnika i twórczość naukowa licząca się z jego potrzebami i możliwościami zasługuje na podkreślenie i uznanie. Tym większe może, że Reczek jest stylistą niepospolitym, nie tylko badaczem, ale i pisarzem. Wdzięk i elegancja [...] formy słownej, błyskotliwość analizy i ciętość pointy nadają jego naukowym przecież tekstom walory dostrzegalne w zgoła odmiennym porządku, właśnie literackim”. („Ruch Literacki” 1974, z. 5).
Odszedł w pełni sił twórczych 31 marca 1993 roku, do końca planując nowe prace. Kilka dni przed śmiercią układał bibliografię do przyszłego Staropolskiego słownika frazeologicznego. Pozostawił niedokończony słownik (zdążył przepisać hasła do litery „s”), który miał zatytułować Tysiąc razy poprawnie po polsku, nad którym pracował z wielką cierpliwością przez kilka lat. Pozostało też trochę wierszy (pisał je do szuflady) oraz zbiór opowiadań będących reminiscencją Jego doświadczeń partyzanckich w Armii Krajowej.
Jego dorobek naukowy stawia Go w gronie najsubtelniejszych znawców historii i kultury języka polskiego. Nasza Uczelnia może być wdzięczna losowi, że taka osobowość, jaką był prof. Stefan Reczek tworzyła zręby rzeszowskiej polonistyki." / Gazeta Uniwersytecka Rzeszów 2008 / SPIS TREŚCI NA FOTO
Jego dorobek naukowy stawia Go w gronie najsubtelniejszych znawców historii i kultury języka polskiego. Nasza Uczelnia może być wdzięczna losowi, że taka osobowość, jaką był prof. Stefan Reczek tworzyła zręby rzeszowskiej polonistyki."
/ Gazeta Uniwersytecka Rzeszów 2008 /
SPIS TREŚCI NA FOTO
KOMUNIKAT!!!!!!!!!!!!!!PRZED ZAKUPEM KONIECZNIE ZAPOZNAJ SIĘ Z REGULAMINEM NA STRONIE O MNIE
