Zycie Natsume Sōsekiego (właściwie Kinnosuke Natsume, 1[zasłonięte]867-19), jednego z najwybitniejszych pisarzy Japonii dwudziestowiecznej, pokrywa się niemal dokładnie z erą Meiji (1[zasłonięte]868-19), okresem kształtowania się Japonii nowożytnej. Urodzony w Tokio, ukończył studia anglistyczne na tokijskim Uniwersytecie Cesarskim, po czym pracował kilka lat jako nauczyciel, a następnie w 1900 r. wyjechał na dalsze studia do Anglii jako stypendysta państwowy. Po powrocie do Japonii w 1903 r. został wykładowcą literatury angielskiej na swym macierzystym uniwersytecie, obejmując katedrę po Lafcadio Hearnie - znanym pisarzu amerykańskim, który, urzeczony kulturą japońską, kraj ten uznał za swoją drugą ojczyznę. Równocześnie Sōseki zajmował się twórczością literacką, początkowo jako poeta, a później jako eseista i powieściopisarz. W 1907 r. zrezygnował z kariery naukowej i poświęcił się całkowicie literaturze.
Sławę przyniosła mu powieść satyryczna "Wagahai-wa neko-de aru" (1[zasłonięte]905-19, "Jestem kotem"), w której ocenił krytycznie współczesną sobie inteligencję japońską. Utwór ten cechuje ironiczny humor, posuwający się aż do parodii i groteski, celny i dowcipny krytycyzm. Po kilku dalszych powieściach utrzymanych w zbliżonej tonacji: "Botchan" (1906, "Panicz"), "Kusamakura" (1906, "Wędrówki"), "Gubijinsō" (1907, "Mak polny"), twórczość Sōsekiego zmienia swój charakter, nabiera coraz silniejszych pesymistycznych akcentów. Słabną momenty rodzajowe, zmniejsza się ilość intelektualnych rozważań, a na plan pierwszy wysuwa się analiza psychologiczna. Bohaterem dalszych utworów pozostaje nadal inteligencja japońska, egotyczna i indywidualistyczna, szukająca dla siebie miejsca we współczesnym świecie, który ulega coraz większym i głębszym przeobrażeniom. Wpływy kultury europejskiej, zderzające się z tradycyjną japońską obyczajowością, moralnością, kulturą - powodują niejednokrotnie konflikty, poczucie coraz większego zagubienia i osamotnienia. To właśnie staje się głównym tematem wszystkich dalszych powieści Sōsekiego: "Sanshirō" (1908), "Sorekara" (1909, Następnie), "Mon" (1910, Wrota), "Higansugi-made" (1912, Nim minie zrównanie dnia z nocą), "Kōjin" (1[zasłonięte]912-19, Przechodzień). Bohaterowie, wyobcowani, zagubieni duchowo i osamotnieni, nie znajdują zrozumienia nawet u swych najbliższych, poszukują właściwej drogi, usiłują nawiązać kontakt z innymi ludźmi - ale na próżno. Pogłębia się ich samotność, dręczą bolesne konflikty moralne, świadomość niedorastania do postawionych sobie ideałów, niemożność zrealizowania wytyczonych celów; wreszcie nadchodzi rezygnacja - albo rozpacz.
Taką właśnie drogę odbywa bohater jednego z najdojrzalszych dzieł pisarza, "Sedna rzeczy" (1[zasłonięte]914-19, Kokoro), obok ostatniej, nie dokończonej powieści "Mei'an" (Światło i mrok), uznanego za jego czołowe osiągnięcie. Sensei wyzwolenie z dręczących go konfliktów moralnych i nieustannego poczucia samotności znajduje dopiero w śmierci.
Natsume Sōseki, reprezentujący "zachodni" kierunek w literaturze japońskiej, dzięki walorom swej prozy - subtelnej analizie psychologicznej, mistrzowskiej prostocie formy i języka, umiejętności przedstawienia duchowych problemów współczesności - znalazł się w grupie najznakomitszych pisarzy swego kraju. Wyostrzona świadomość moralna, jaką wyposaża swoich bohaterów, ich dążność do urzeczywistnienia ideału etycznego, stająca się niekiedy źródłem ich klęski, pozwala także nadać mu miano pisarza-moralisty.
