"Historia Powszechna i Polska"

Dla I klasy wszystkich wydziałów Liceów Ogólnokształcących

(Książka pomocnicza)

Z licznymi ilustracjami w tekście

Dr Jan Dąbrowski Profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego

Nakład i Własność K.S. Jakubowskiego

Rok wydania Lwów 1939

Stron 432

Oprawa twarda nie oryginalna

SPIS RZECZY HISTORIA POWSZECHNA. 1. Dzieje polityczne starożytnej Grecji i Rzymu. a) Grecja. I. Stan polityczny Grecji przed wojnami perskimi II. Wojny perskie Przyczyny wojen perskich 4 — Przebieg wojen perskich. Powstanie jońskie w 500 r. 4 — Pierwsza wyprawa perska 492 r. 5 — Druga wyprawa perska 490 r. 5 — Trzecia wyprawa perska 479—480 r. 6 — Znaczenie wojen perskich 7 III. Ateny potęgą morską. Związek delicki. Współzawodnictwo Aten i Sparty. IV. Walka Aten i Sparty o hegemonię. Wojna peloponeska Wojna 431—421 r. z w. wojną archidamejską 9 — Wyprawa sycylijska 415—413 r. 9 — Tzw. wojna jońska 412—404 r. 10 V. Hegemonia Sparty 404-371 r. i Teb 371—362 r. Stan Grecji w połowie IV w. 12 VI. Zjednoczenie Greków przez Macedonię VII. Monarchia Aleksandra Wielkiego i jej rozkład . Wojsko Aleksandra Wielkiego 13 — Podbój państwa perskiego 13 — Organizacja monarchii Aleksandra Wielkiego 14 — Rozkład monarchii Aleksandra Wielkiego 15 b) Rzym. I. Początki Rzymu II. Postępy terytorialne Rzymu w Lacjum III. Zjednoczenie Italii IV. Opanowanie wybrzeży Morza Śródziemnego. Imperializm rzymski a) Dwie pierwsze wojny punickie Pierwsza wojna punicka (264—241) 24 -- Druga wojna pu-nicka (218—201) 25. b) Podbój wschodu greckiego Wojna macedońska (200—197 r.). Niepodległość Greków (196 r.) 25 — Wojna z Antiochem (192—190 r.). Rzymianie w Azji 26 — Upadek Macedonii (168 r.) 27 c) Imperializm rzymski. Trzecia wojna punicka. Koniec niezawisłości Grecji V. Charakter śródziemnomorski państwa rzymskiego VI. Przemiany społeczne i ustrojowe w Rzymie VII. Cesarstwo rzymskie VIII. Podział cesarstwa i upadek cesarstwa zachodniego 2. Państwo-miasto antyku klasycznego. I. Kultura egejska . II. Achajowie i świetność Micen III. Tzw. wędrówka Dorów IV. Grecja w czasach Homera V. Miasto jako państwo VI. Organizacja wojskowa VII. Arystokracja spartańska Podstawy ustroju Sparty 41 — Dodatnie i ujemne strony ustroju spartańskiego 42 — Związek peloponeski 42 VIII. Demokracja ateńska Główne fazy rozwoju ustroju Aten. Przewaga szlachty 43 — Reformy Solona 43 — Istota reform Solona 43 — Tyrania Pizystratydów 561—510 r. 44 — Demokracja 45 — Rozkwit urządzeń demokratycznych 46' — Wychowanie ateńskie i obrona państwa 46 — Charakterystyka ustroju Aten 47 3. Formy życia społeczno-gospodarczego w starożytnej Grecji. I. Gospodarka pierwotna II. Kolonizacja grecka Powody kolonizacji 48 Zasięg kolonizacji 48 III. Rozkwit gospodarczy państwa ateńskiego IV. Kwestia agrarna w Grecji V. Gospodarka kapitalistyczna w Grecji. Praca wolnych i niewol- nych 4. Ustrój Rzymu. I. Rzym królewski II. Pierwotny ustrój republiki rzymskiej i jego rozwój Walka plebejuszów o równouprawnienie 56 III. Ekspansja terytorialna Rzymu i wpływ jej na ustrój państwa rzymskiego IV. Pryncypat V. Ewolucja armii rzymskiej VI. Reformy Dioklecjana VII. Rozwój prawa rzymskiego 5. Życie gospodarcze i społeczne w starożytnym Rzymie. I. Gospodarka pierwotna w Italii II Potrzeby gospodarcze a polityka Rzymu III. Kwestia rolna. Gospodarka kapitalistyczna IV. Gospodarka w czasach cesarstwa i kryzys gospodarczy i społeczny cesarstwa 6. Kultura umysłowa i artystyczna świata antycznego. I. Grecja aj Początki nauki b) Kultura grecka po wojnach perskich Filozofia 84 — Nauki przyrodnicze. Medycyna 86 — Wymowa 86 — Dziejopisarstwo 87 — Literatura piękna. Teatr grecki 88 — Architektura, rzeźba i malarstwo 89 c) Epoka hellenizmu Rozwój nauk 94 — Architektura, rzeźba i malarstwo II. Rzym Wpływ kultury greckiej na Rzym 97 — Charakterystyka kultury rzymskiej 101 — Romanizacja prowincyj 104 7. Ogólny zarys dziejów średniowiecza. Nowy porządek polityczny Europy. Wpływ chrześcijaństwa na rozwój Europy średniowiecznej 110 — Uniwersalizm świecki. Zatarg pomiędzy cesarstwem a papiestwem 111 — Potęga papiestwa w XII i XIII w. oraz dążenia uniwer-salistyczne papiestwa 112 — Feudalizm, i władza królewska 112 — Rycerstwo i miasta 113 — Średniowieczna monarchia stanowa 113 — Państwa narodowe i państwa dynastyczne 113 8. Chrystianizacja Europy i tworzenie się kultury chrześcijańskiej. Rozwój kultury chrześcijańskiej 116 — Wzrost znaczenia katolicyzmu i papiestwa. Misje 118 — Schizma wschodnia 121 - Zakony (w. X—XIII) 121 — Organizacja Kościoła 123 — Życie religijne 124 — Kultura rycerska 125 — Kultura umysłowa i artystyczna 127 9. Wzajemne przenikanie form politycznych rzymskich i germańskich. Nowe państwa germańskie 139 — Kultura państw germańskich i wpływ cywilizacji rzymskiej na zdobywców 142 — Państwo Karola Wielkiego i jego organizacja. Podboje Karola Wielkiego. Utworzenie cesarstwa w 800 r. Kultura karolińska 144 — Przejęcie cesarstwa rzymskiego przez władców Niemiec. Cesarstwo rzymskie niemieckiego narodu i jego charakter 147 10. Uniwersalizm świecki i kościelny w wiekach średnich. Wzrost znaczenia papiestwa we wczesnym średniowieczu 149 — Uniwersalizm cesarski 149 — Cesarstwo i jego wschodni sąsiedzi 151 — Pojęcia polityczne wieków średnich 154 — Wpływ krucjat na dzieje Europy średniowiecznej 162 — Upadek cesarstwa i zanik uniwersalistycznych dążności politycznych papiestwa 163 11. Ustrój państw średniowiecznych na zachodzie Europy. Nowe państwa zachodnie we wczesnym średniowieczu 164 — Stosunki polityczne i gospodarcze w państwach zachodnich w IX i X w. 165 — Różnolitość form feudalnych we Francji, Anglii i Niemczech 165 — Monarchia stanowa. Rycerstwo i miasta 169 — Początki parlamentaryzmu w Anglii 170 — Wzmocnienie władzy królewskiej we Francji 171 — Francja Ludwika IX 172 — Komuny włoskie 173 — Królestwo sycylijskie za Fryderyka II jako pierwowzór państwa nowożytnego 175. 12. Średniowieczne formy życia gospodarczego i społecznego. Wieś we wczesnym średniowieczu 176 — Przełom w życiu i położeniu ludności wiejskiej (X i XI w.). Kolonizacja 177 — Powstawanie miast i ich samorządu 179 — Przemysł w miastach. Cechy 180 — Handel. .Obroty pieniężne 182 — Związki handlowe. Hanza 183 — Życie w miastach 183 — Wpływ krucjat na życie gospodarcze Europy 184 13. Cesarstwo bizantyńskie i jego upadek. Przemiana cesarstwa wschodnio - rzymskiego w bizantyńskie 185 — Rezultaty przemian cesarstwa po Justynianie 185 — Władza cesarska 186 — Wpływ kultury bizantyńskiej na Europę średniowieczną 186 — Kościół wschodni i zachodni 187 — Islam i podboje Arabów 187 — Kultura arabska 188 — Kalifat i jego podział 190 — Wzrost państw słowiańskich na Półwyspie Rałkańskim 191 —Odrodzenie potęgi Bizancjum za dynastii Macedońskiej 191 — Krucjaty 193 — Czwarta krucjata i łacińskie cesarstwo wschodnie 196 — Cesarstwo wschodnie za dynastii Paleologów. Bułgaria i Serbia 197 — Turcy osmańscy i ich podboje 197 — Wyprawy przeciw Turkom. Zdobycie Konstantynopola przez Turków 1453 r. 198 — Znaczenie upadku Konstantynopola i podbojów tureckich 199 14. Antagonizmy dynastyczne i religijne czasów nowożytnych jako podstawa stosunków międzynarodowych. Państwa dynastyczne w środkowej Europie w XIV i XV w. 200 — Husytyzm w Czechach 202 — Państwa Europy zachodniej w XV w. 203 — Wzrost i upadek Bur-gundii 203 — Wzrost potęgi Hiszpanii w końcu XV w. 203 — Współzawodnictwo państw zachodnio - europejskich 204 — Przewaga Francji we Włoszech 205 — Wzrost potęgi habsburskiej. Antagonizm habsbursko - francuski 206 — Walkifrancusko - habsburskie a reformacja w Niemczech 207 — Wyniki okresu reformacji (1517—1555 r.) dla Niemiec 208 — Koniec wojen włoskich 1559 r. Przewaga hiszpańska we Włoszech 208 — Niepodległość Niderlandów 209 — Konflikt angielsko - hiszpański i wyprawa Niezwyciężonej Armady w 1588 r. 210 — Wojny religijne we Francji i ich znaczenie międzynarodowe 211 — Wojna trzydziestoletnia 214 15. Międzypaństwowe antagonizmy gospodarczo-kolonialne (XV—XVII w.). Dążenia do odkryć 220 — Pierwsze odkrycia Portugalczyków 221 — Odkrycie drogi morskiej do Indii 221 — Kolonie portugalskie na Wschodzie 221 — Odkrycie Ameryki przez Krzysztofa Kolumba 222 — Dalsze postępy odkryć 223 — Zdobycie Meksyku 223 — Opanowanie Peru i dalszych obszarów Ameryki 224 — System kolonialny hiszpański i portugalski 224 — Skutki odkryć dla Europy 225 — Rozwój Niderlandów w XVII w. 226 — Starania Cromwella o rozwój potęgi morskiej Anglii 227 — Początki potęgi kolonialnej francuskiej 228j 16. Przekształcanie się średniowiecznych form organizacji państwowych na nowożytne. Rozwój parlamentaryzmu w Anglii 229 — Absolutyzm i parlamentaryzm w Anglii XVII w. 231 — Parlamentaryzm w innych państwach Europy 233 — Tworzenie się narodowego państwa francuskiego 233 — Absolutyzm francuski 239 17. Nowożytne formy gospodarki na tle przemian politycznych (w. XV-XVII). Gospodarka średniowieczna 242 — Przeobrażenia gospodarki średniowiecznej w związku z odkryciami geograficznymi 242 — Polityka kolonialna. Kolonie jako podstawa potęgi gospodarczej i politycznej państwa 242 — Wzrost handlu światowego 242 — Rozwój gospodarki pieniężnej 244 — Produkcja przemysłowa. Rzemiosło i manufaktura 245 — Gospodarka rolna. Położenie chłopów 246 — Merkantylizm 247 18. Momenty przełomowe w rozwoju nowożytnej kultury europejskiej. A) Humanizm i Odrodzenie we Włoszech Odrodzenie klasycznej starożytności we Włoszech 248 — Humanizm i jego protektorowie 249 — Odrodzenie w sztuce włoskiej 252 — Papiestwo a mistrze Odrodzenia 254 — Ruch artystyczny we Włoszech północnych 256 — Wpływ Odrodzenia na życie. Rozwój nauki i literatury 257 — Pochód Odrodzenia po Europie. Przewaga kultury włoskiej 259 B) Odkrycia geograficzne i ich wpływ na rozwój kultury umysłowej C) Odrodzenie i reformacja w Niemczech Odrodzenie 260 — Działalność Lutra i reformacja w Niemczech 261 D) Odrodzenie i reformacja w Europie zachodniej Odrodzenie we Francji 262 — Reformacja we Francji i Szwajcarii 263 — Jan Kalwin (1509—1564 r.) i jego nauka 264 — Szerzenie się kalwinizmu. Reakcja przeciw reformacji we Francji 266 — Reformacja i Odrodzenie w Anglii 267 — Zerwanie z Rzymem przez Henryka VIII i utworzenie kościoła anglikańskiego 267 — Reakcja katolicka i utrwalenie się wyznania anglikańskiego 268 — Reformacja w Szkocji. Maria Stuart 269 EJ Sobór trydencki, kontrreformacja Dążenie do reformy Kościoła. Zakon jezuitów 270 — Sobór trydencki (1[zasłonięte]545-15 r.) 270 - Kultura Włoch w XVII w. 271 - Styl barokowy 272 19. Rozwój siły militarnej i ewolucja sztuki wojennej w czasach nowożytnych w związku z przeobrażeniami gospodarczymi, społecznymi i politycznymi. Średniowieczna sztuka wojenna. Zamki obronne 274 — Początki nowożytnej sztuki wojennej. Wojska zaciężne 278 — Zmiana sposobu wojowania w XVII. Reformy holenderskie i szwedzkie 281 — Wojsko Ludwika XIV 282 HISTORIA POLSKA. 20. Prehistoria ziem polskich. Okres paleolityczny 285 — Okres neolityczny 285 — Okresy: brązu i żelaza 286 — Czasy rzymskie 288 — Ziemie polskie w początkach wieków średnich 288 — Słowianie 289 21. Rozwój terytorialny państwa polskiego od X do XVII w. Plemiona polskie i ich rozmieszczenie 294 — Ekspansja terytorialna Polski na zachód i północ 294 — Walki o Ruś Czerwoną. Jadźwingowie 295 — Straty terytorialne w okresie rozbicia dzielnicowego 296 — Misja pruska i Krzyżacy 296 — Sprawa Śląska w XIV w. 296 — Granice Polski Łokietka 298 — Wałki o ujście Wisły 298 — Mazowsze 299 — Ziemie lenne 299 — Dążenie do Morza Czarnego i obrona kresów południowo-wschodnich 299 — Ekspansja pokojowa na wschód. Związek z Litwą 301 — Granica wschodnia w czasach nowożytnych 302 22. Jednoczenie i umacnianie państwa polskiego (X—XV w.). Czynniki jednoczące plemiona polskie 303 — Organizacja państwowa za Piastów i pierwszych Jagiellonów, jej załamania i odrodzenie 305 — Rozwój poczucia niezależności politycznej i odrębności* narodowej 306 — Organizowanie się społeczeństwa 306 — Prawodawstwo: Statuty Kazimierza Wielkiego 306 — Wielkie koncepcje polityczne 306 23. Rola i znaczenie chrystianizmu i Kościoła w kształtowaniu życia politycznego i kulturalnego Polski (X—XV w.). Przyjęcie chrześcijaństwa przez Polskę 309 — Organizacja Kościoła w Polsce 310 — Życie umysłowe w okresie bolesła-wowskim 311 — Rozwój kultury Polski w XII w. Nowe zakony 312 — Reforma kościelna w Polsce 313 — Kościół i życie religijne a rozwój polskiej kultury umysłowej i świadomości narodowej w XIII w. 315 — Działalność misyjna Kościoła polskiego i związek jej z dążeniami politycznymi Polski 318 24. Wielcy budowniczowie państwa polskiego (X—XV w.). Mieszko I 320 — Bolesław Chrobry 320 — Władysław Łokietek 320 — Kazimierz Wielki 320 — Władysław Jagiełło 320 25. Różnicowanie się warstw i wytwarzanie się społeczeństwa stanowego. Ustrój pierwotnej Polski. Stosunki społeczne 321 — Duchowieństwo 322 — Wieśniacy 323 — Immunitety i różnicowanie się społeczeństwa 323 — Wiece 324 — Mieszczaństwo 324 — Polityka równowagi stanów Kazimierza Wielkiego 324 — Upadek równowagi stanów w Polsce 325 26. Rozwój form gospodarki rolnej jako podstawy życia gospodarczego Polski. Pierwotne stosunki gospodarcze 326 — Gospodarka rolna w okresie bolesławowskim 326 — Organizacja grodowa 327 — Kolonizacja na prawie niemieckim. Gospodarka czynszowa 328 — Postępy kolonizacji w XIV w. 330 — Gospodarka folwarczna 330 — Formy gospodarki rolnej a przemiany polityczne 330 27. Powstanie, rozwój i upadek miast w dawnej Polsce (w. X—XVII). Pierwotny handel. Miejsca targowe 331 — Miasta i rozwój handlu w XIII w. Kolonizacja miast 331 — Ustrój pieniężny 333 — Rozwój miast i handlu w czasach Kazimierza Wielkiego 333 — Położenie Żydów w Polsce 335 — Wpływ związku z Litwą i odzyskania Pomorza na rozwój miast polskich 335 — "Wpływ odkryć geograficznych na losy miast polskich 338 — Polityka szlachty wobec miast i mieszczaństwa w dobie przewagi politycznej szlachty 338 — Wstrzymanie rozwoju i początki upadku miast polskich 338 28. Przewaga polityczna, społeczna i gospodarcza szlachty (XV-XVII w.). Rozwój przywilejów szlachty w XV w. 339 — Przywileje nie-szawskie 1454 r. 339 — Rada królewska i sejmiki 340 — Zamknięcie się stanu szlacheckiego 340 — Zachwianie równowagi stanów 340 — Sejm 341 — Konstytucja „Nihil novi" 1505 r. 341 — Rozwój gospodarstwa folwarcznego i położenie kmieci 341 — Skarb i dochody państwa 342 — Przewaga szlachty 343 — Próby naprawy Rzeczypospolitej i poprawy losu mieszczan i chłopów 344 — Wolna elekcja. Złota wolność. Liberum veto 344 — Upadek gospodarczy Polski w drugiej połowie XVII w. i dojście przewagi szlachty do szczytu 344j 29. Najważniejsze ustawy konstytucyjne państwa polskiego i ich realizacja. Pakt koszycki 1374 r. 346 — Przywileje nieszawskie 346 — Statut piotrkowski 1496 r. 347 — Konstytucja „Nihil novi" 1505 r. 347 — Unia lubelska 1569 r. 347 — Podstawy prawne wolnej elekcji. Artykuły henrycjańskie 1573 r. 351 30. Rząd i administracja państwa w Polsce XV—XVII w. Król i władza królewska 353 — Urzędy centralne. Administracja. Urzędy ziemskie 353 — Słabość władzy wykonawczej. Szlachta a administracja państwa 353 — Sejmiki i sejm 353 Skarb 354 - Wojsko 354 31.' Udział i rola Polski w politycznych zagadnieniach międzynarodowych (XV-XVII w.). Polska a sobory 355 — Polityka dynastyczna Jagiellonów 357 — Polska a wojny religijne na Zachodzie i antagonizm francusko-habsburski 360 —Walka ze Szwecją o Bałtyk 361 — Stosunki polsko-moskiewskie 363 — Walki polsko-tureckie 366 32. Rola Polski na wschodzie Europy. Polska a Ruś 367 — Unie Polski z Litwą i ich echa w Europie zachodniej 367 — Stosunki polsko-moskiewskie i polskie projekty polityczne wobec Moskwy 368 — Kultura wschodnia na ziemiach polskich i kulturalna ekspansja Polski na Wschód 368 — Współżycie narodów w państwie polskim. Stosunki wyznaniowe 369 33. Walka o Bałtyk. Dążenia i walki Piastów o utrzymanie Pomorza 371 — Drogi i związki handlowe między wnętrzem Polski a wybrzeżem Bałtyku 371 — Walki o Pomorze z Krzyżakami. Odzyskanie ujść Wisły 371 — Opanowanie przez Polskę ujścia Dźwi-ny 371 — Walki o wybrzeża Bałtyku z Moskwą i Szwecją. Bałtycka polityka brandenbursko - pruska 372 — Stanowisko szlachty wobec zagadnień morskich 372 — Gdańsk a Polska 372 — Flota polska 372 — Upadek znaczenia Polski nad Bałtykiem w XVII w. 373 34. Siła zbrojna państwa polskiego w rozwoju historycznym (X-XVII w.). Pierwotna siła zbrojna. Drużyna książęca 373 — Grody i organizacja grodowa 373 — Obrona kraju w okresie bolesławow-skim 373 — Tworzenie się i rozwój rycerstwa 375 — Początki wojska zaciężnego 377 — Rozwój i taktyka kawalerii polskiej wXV-XVIIw. 377 — Rozwój piechoty polskiej w XV—XVII w. (zaciężna, wybraniecka, dymowa) i jej sposób walki 379 — Początki i rozwój artylerii 381 — Władza hetmańska 381 — Wielcy wodzowie i ich zwycięstwa 382 — Zapowiedź upadku 383 35. Wojny Bolesława Chrobrego i Bolesława Krzywoustego. Walki z Krzyżakami. Wojskowość polska za Chrobrego 383 — Bolesław Chrobry jako wódz. Wyprawy Bolesława 383 — Bolesław Krzywousty w walce z Pomorzanami i Niemcami. Ówczesna taktyka polska 384 — Walki z Krzyżakami. Bitwa pod Płowcami 385 — Wojskowość i wojny Kazimierza Wielkiego 385 — Wielka wojna 1409—1411 r. Bitwa pod Grunwaldem 385 — Wojna trzynastoletnia. Upadek pospolitego ruszenia 385 36. Organizacja obrony państwa w XVI i XVII w. Ustrój i organizacja pospolitego ruszenia 387 — Próby wprowadzenia wojska stałego: obrona potoczna i kwarta. Obrona szlaków tatarskich 387 — Stefan Batory jako organizator wojska 388 — Kozaczyzna 388 — Rozwój wojska zaciężnego. Wojsko powiatowe. Piechota dymowa 389 — Komput 390 — Reforma wojskowa Władysława IV 390 — Siła zbrojna Polski za Jana III 391 37. Stosunki kulturalne Polski z Zachodem (w. X—XVII). Polska na granicy wpływów wschodnich i zachodnich 392 — Wpływy obce (romańskie, niemieckie i węgierskie) 393 — Studia zagraniczne 395 — Czasy humanizmu i odrodzenia 396 — Reformacja a stosunki kulturalne 397 — Czym Polska wzbogaciła kulturę europejską 398 38. Szkolnictwo w Polsce i jego rola (XV—XVII w.). 39. Kultura artystyczna w Polsce nietylkodlamoli w najcharakterystyczniejszych przejawach (XIV-XVII w.). Początki kultury artystycznej w Polsce. Architektura romańska 400 — Budownictwo klasztorne 402 — Czasy Kazimierza Wielkiego. Rozkwit gotyku 403 — Sztuka XV w. 407 — Czasy zygmuntowskie. Renesans 408 — Barok 412 — Kultura artystyczna drugiej połowy XVII w. i odbudowa Polski 415 40. Podstawy kultury polskiej. Pierwiastki słowiańskie i wpływ kultury romańskiej 417 — Asymilacja i przetwarzanie wpływów obcych 418 — Czynniki kształtujące psychikę Polaka 419 — Kultura społeczeństwa szlacheckiego 420 — Przewaga elementu rolniczego i jego wpływ na rozwój kultury polskiej 421 — Miasta, ich rola i udział w tworzeniu kultury polskiej 421 41. Podstawy mocarstwowego rozwoju państwa polskiego. Położenie geograficzne. Terytorium. Ludność 422 — Ustrój polityczny i organizacja państwowa 422 — Siła zbrojna 422 — Polityka zagraniczna 422 — Kultura i stan umysłowy szlachty 422 — Gospodarka i zagadnienia społeczne 422 Objaśnienia Skróty Spis rzeczy

OKAZJA!!!! POLECAM!!!!

FOTO-REAL