Streszczenia artykułów:
Katarzyna Skrzypińska:
Duchowe dążenia jako wyraz ekspresji dojrzałej osobowości
Duchowe dążenia (spiritual strivings) stanowią nieodłączny element ludzkiego życia. Pozwalają na spełnianie sensu i wartości podmiotowi intencjonalnemu. Powstają w określonych warunkach, w których niezbędne jest poznanie typu B według Maslowa, metamotywacja, odpowiedni poziom świadomości umożliwiający autorefleksję, mądrość oraz elastyczność. Reich podkreśla, jak ważne są dla dynamicznej relacji osoba-Bóg poszczególne elementy struktury Ja, w tym Ja dążeniowe i Ja religijne. Celem niniejszego artykułu jest przybliżenie roli duchowych dążeń w procesie rozwoju oraz integracji dojrzałej osobowości.
Według Emmonsa duchowe dążenia rozumiane są jako:
1/ doskonalenie wiedzy na temat sił wyższych,
2/ rozwijanie lub utrzymywanie kontaktu z siłą wyższą,
3/ codzienne próby wdrażania w życie własnych duchowych wierzeń.
Badania wskazują na istnienie związków pomiędzy duchowymi dążeniami a dobrostanem psychicznym oraz integracją osobowości, co jednocześnie stanowi konkluzję niniejszego opracowania. Ponadto dojrzała osobowość dysponuje narzędziami umożliwiającymi spełnienie duchowych dążeń. Są nimi: inteligencja duchowa i inteligencja egzystencjalna. Przy odpowiednim poziomie samoświadomości oraz wiedzy służą one efektywnemu poszukiwaniu sensu życia i spełnianiu założonych duchowych celów.
Słowa kluczowe: duchowe dążenia, dobrostan psychiczny, integracja osobowości, poczucie sensu życia.
Wiesława Limont, Marzena Trela:
Zdolności twórcze a uzdolnienia kierunkowe
Celem przeprowadzonych badań było stwierdzenie czy zdolności twórcze charakteryzują się specyficznością dziedzinową, odpowiadającą konkretnym uzdolnieniom kierunkowym. Badania zostały przeprowadzone wśród 255 studentów uzdolnionych lingwistycznie, muzycznie, plastycznie, matematycznie i tanecznie. Poziom i rodzaj zdolności twórczych oszacowano za pomocą Testu Alternatywnych Zastosowań Guilforda oraz Testu Twórczego Myślenia Urbana-Jellena. Analizy czynnikowe pozwoliły na wyodrębnienie pięciu czynników pierwszego rzędu i dwóch czynników drugiego rzędu, które były związane z otwieraniem i zamykaniem struktur informacyjnych. Osoby o różnych uzdolnieniach kierunkowych ujawniły odmienne poziomy i profile wyodrębnionych czynników. Najwyższe wyniki otrzymały osoby uzdolnione lingwistycznie i plastycznie, najniższe - uzdolnione muzycznie i matematycznie. Jednocześnie uzyskano wyniki wskazujące na podobny profile czynnikowe u osób o uzdolnieniach lingwistycznych, plastycznych i muzycznych. Natomiast osoby uzdolnione matematycznie i muzycznie uzyskały profile będące wzajemną odwrotnością. W artykule wyniki dyskutowane są w kontekście teorii funkcjonalnej zdolności.
Słowa kluczowe: zdolności twórcze, uzdolnienia kierunkowe, inteligencje wielorakie
Iwona Janicka:
Staż wspólnego życia a satysfakcja seksualna partnerów kohabitujących
Celem badań była ocena wpływu stażu wspólnego życia na satysfakcję seksualną partnerów kohabitujących. Zbadano 120 par heteroseksualnych (240 osób) żyjących w związku nieformalnym. Grupę kontrolną stanowiło 140 małżeństw (280 osób). W sumie przebadano 520 osób w wieku od 21 do 44 lat. Do badań zastosowano Skalę Satysfakcji Seksualnej własnego opracowania.
Analiza dynamiki funkcjonowania badanych par ujawniła, że staż wpływa istotnie (p=,0001) na satysfakcję seksualną partnerów. W związkach kohabitacyjnych stwierdzono istotne różnice w ocenie satysfakcji seksualnej partnerów oraz jej zmiany świadczące o niezadowoleniu niepoślubionych kobiet. U małżonków zaobserwowano podobieństwo ocen ich własnej satysfakcji seksualnej oraz jej wzrost przy dłuższym stażu wspólnego życia. Należy wnioskować, że dla partnerów kohabitujących staż wspólnego życia okazał się zmienną niekorzystnie wpływająca na ich satysfakcję seksualną, co nie dotyczyło małżonków.
Słowa kluczowe: kohabitacja, satysfakcja seksualna
Elżbieta Rydz, Beata Zarzycka:
Poziom religijności a poczucie spójności wewnętrznej w wieku młodzieńczym
Wyniki badań nad rozwojem religijnym osób w wieku młodzieńczym w nurcie poznawczo-rozwojowym pozwalają na określenie specyfiki religijności tego okresu rozwojowego. Walesa (1996, 1997, 2005) określa ten wiek mianem autentyczności religijnej, Goldman (1964) - stadium abstrakcyjnego myślenia religijnego, Elkind (1970) - fazą dążenia do zrozumienia swego otoczenia i siebie , zaś Oser i Gmunder (1996) określają ten okres jako czas autonomii i rozumienia planu zbawczego.
Specyfika religijności każdego okresu rozwojowego, związana jest z jednej strony z ogólnymi prawidłowościami rozwojowymi, z drugiej zaś z dynamicznymi procesami różnicowania się religijności oraz ich centralizacją w życiu psychicznym jednostki.
Bezpośredni przedmiot własnych badań empirycznych stanowi poszukiwanie wiedzy na temat związku pomiędzy centralnością religijności, będącej wskaźnikiem jej poziomu, a poczuciem spójności wewnętrznej u progu dorosłości.
Grupę badaną (N=136) stanowiły osoby w wieku od 18 do 25 lat (M=20,63; SD=2,01). W badaniach wykorzystano Kwestionariusz Orientacji Życiowej (SOC-29) A. Antonovskiego w opracowaniu B. Blocka oraz Skalę Centralności Religijności C-15 (Centrality of Religiosity Scale) w adaptacji B. Zarzyckiej.
Przeprowadzone badania empiryczne zweryfikowały sformułowaną wstępnie hipotezę badawczą, wskazując na występowanie statystycznie istotnych różnic w zakresie poczucia spójności wewnętrznej między grupami różniącymi się poziomem religijności. Różnice te dotyczą globalnego poczucia koherencji oraz poczucia sensowności (p<0,001).
Słowa kluczowe: religijność, poczucie wewnętrznej spójności w wieku młodzieńczym
Aneta Chybicka:
Stereotypy płci u dzieci trzyletnich, pięcioletnich i dziesięcioletnich - analiza porównawcza
Celem prezentowanego badania była diagnoza stereotypów płciowych u dzieci (chłopców i dziewczynek) w różnym wieku - trzyletnich, pięcioletnich i dziesięcioletnich oraz porównanie siły stereotypów płciowych u dzieci na różnych etapach rozwoju. Przebadano trzy grupy dzieci: 39 dzieci trzyletnich uczęszczających do młodszych grup przedszkola w Gdańsku, 36 dzieci pięcioletnich uczęszczających do starszych grup przedszkola w Gdańsku, i 47 dzieci dziesięcioletnich uczęszczających do trzeciej klasy szkoły podstawowej w Gdańsku.
Dzieci proszono o narysowanie kobiety i mężczyzny (dwa odrębne obrazki, wykonywane na początku i końcu zajęć, kolejność wykonywania rysunku rotowana) wykonujących jakąś czynność. Następnie proszono dzieci, by opisały tę czynność i podały cechy osoby ją wykonującej. Przeprowadzono też krótki wywiad, zawierający pytania o aktywność zawodową rodziców, ilość i wiek rodzeństwa, wykształcenie rodziców. Sposób prowadzenia badania dostosowany był do grupy wiekowej dzieci.
Analiza treści rysunków wskazuje na istnienie stereotypu kobiety już u trzyletnich dzieci, zarówno w zakresie cech wiązanych z kobietami, jak i w zakresie ról, w jakich kobiety są przedstawiane. Co ciekawe, stereotyp kobiety w zasadzie nie zmienia się u dzieci pięcio- i dziesięcioletnich w zakresie ról związanych z kobietami. W zakresie cech stereotyp nasila się pomiędzy piątym a dziesiątym rokiem życia.
Z kolei mężczyźni są prezentowani zdecydowanie mniej stereotypowo, zarówno w zakresie cech wiązanych z męskością, jak i w zakresie ról. Stereotyp mężczyzny nasila się wraz z wiekiem badanych dzieci, wtedy też rośnie tendencja do prezentowania mężczyzn w rolach stereotypowych. Pomiędzy piątym a dziesiątym rokiem życia obserwuje się wzrost ilości cech stereotypowych używanych do opisu mężczyzny.
Słowa kluczowe: stereotypy płciowe, role płciowe, przedszkolny i wczesnoszkolny okres rozwojowy
Irmina Szafrańska:
Fenomen intymności: konteksty kulturowe
Wraz ze wzrastającą popularnością terminu intymność w potocznym języku polskim pojawia się konieczność jasnego i precyzyjnego sformułowania, jak termin ten należy rozumieć w psychologii. Artykuł jest prezentacją klasycznych i współczesnych sposobów rozumienia intymności przez badaczy i teoretyków z kręgu języka angielskiego. Jest także próbą przedstawienia definicji intymności, stworzonej na podstawie badania prototypicznych jej charakterystyk. Badania (wzorowane na badaniach Fehr, 2004), przeprowadzone zostały na dwóch grupach studentów (grupa pierwsza liczyła 62 osoby, w tym 43 kobiety i 19 mężczyzn; w grupie drugiej znalazły się 53 osoby, w tym 41 kobiet i 12 mężczyzn) i pozwoliły na wstępne wyodrębnienie centralnych i peryferycznych charakterystyk intymności. Intymność, jak wynika z analizy zebranych danych, związana jest z bliską, empatyczną relacją (między partnerami romantycznymi lub przyjaciółmi) opartą na zaufaniu i wzajemnym zrozumieniu, rozwijającą się w atmosferze ciepła i poczucia bezpieczeństwa. Taki obraz intymności wydaje się w dużej mierze korespondować z teoretyczną propozycją Prager (1995), co skłania do wykorzystania jej modelu w badaniach nad intymnością, prowadzonych na gruncie polskojęzycznym
Słowa kluczowe: intymność, prototypiczne charakterystyki, porównania międzykulturowe
Magdalena Budziszewska:
Obraz rodziców w opowiadaniach młodzieży gimnazjalnej. Badania z wykorzystaniem semantycznej analizy narracji.
Analiza treści i analiza pól semantycznych w wypowiedziach osób badanych to jedna z klasycznych technik jakościowych w psychologii. Szczególnie często jest ona wykorzystywana do tworzenia portretów psychologicznych osób znaczących, w tym między innymi sposobu przedstawienia rodziców: ojców i matek w wypowiedziach ich dzieci. Metody narracyjne pozwalają dotrzeć do tej części świata znaczeń osoby, która jest niedostępna badaniom kwestionariuszowym. W pomiarze kwestionariuszowym osoby nie posługują się z reguły własnym językiem, ale odpowiadają na z góry przygotowane przez badaczy pytania. Tymczasem techniki odwołujące się do elementów analizy lingwistycznej i narracyjnej pozwalają zobaczyć świat widziany oczami osób badanych, wyrażony w ich języku i ich własnymi słowami. Jak zatem dorastająca młodzież opisuje swoich rodziców? Artykuł przedstawia wyniki badania przeprowadzonego na grupie 128 warszawskich gimnazjalistów (13-16 lat). Na podstawie swobodnych opowiadań o własnych rodzicach przeprowadzono analizę językową przestrzeni semantycznej dla postaci ojców, matek oraz obojga rodziców razem. Wyniki tych analiz pokazane są w kontekście rozwojowym oraz kulturowym. Ich suma składa się na obraz tego, jak badana młodzież w wieku gimnazjalnym postrzega i opisuje własnych rodziców oraz swój stosunek do nich. Dodatkowo artykuł ukazuje możliwości procedur analizy treści i tworzenia pól semantycznych, wykonanych w programie komputerowym Atlas.ti. Program ten należy do kategorii CAQDA (computer assisted qualitative data analysis).
Słowa kluczowe: młodzież, obraz rodziców, analiza narracji, Atlas.ti

I. ARTYKUŁY TEORETYCZNE
Katarzyna Skrzypińska
Duchowe dążenia jako wyraz ekspresji dojrzałej osobowości, 9
II. ARTYKUŁY EMPIRYCZNE
Wiesława Limonit, Marzena Trela
Zdolności twórcze a uzdolnienia kierunkowe, 23
Iwona Janicka
Staż wspólnego życia a satysfakcja seksualna partnerów kohabitujących, 37
Elżbieta Rydz, Beata Zarzycka
Poziom religijności a poczucie spójności wewnętrznej w wieku młodzieńczym, 49
Aneta Chybcika
Stereotypy płci u dzieci trzyletnich, pięcioletnich i dziesięcioletnich - analiza porównawcza, 59
Irmina Szafrańska
Fenomen intymności: konteksty kulturowe, 71
Magdalena Budziszewska
Obraz rodziców w opowiadaniach młodzieży gimnazjalnej. Badania z wykorzystaniem semantycznej analizy narracji, 81
III. SPRAWOZDANIA I RECENZJE
Magdalena Grabowska
Sprawozdanie z XVII Ogólnopolskiej Konferencji Psychologii Rozwojowej "Cztery pory roku w rozwoju człowieka" (Bydgoszcz, 5-7 czerwca 2008 roku), 95
Anna Szczypczyk
Recenzja: Mary Jane Kehily (red.), Wprowadzenie do badań nad dzieciństwem
English Abstracts