WSTĘP
Stefan Przewalski syn Szymona i Marii z domu Zwolińskiej urodził się 20 lipca 1901 roku w Charbinie (Mandżuria). Ojciec Szymon Przewalski — inżynier technolog pracował przy budowie koleji transsyberysjskiej. matka była nauczycielką. W 1914 roku rodzina Przewalskich przeniosła się do Ki¬jowa, gdzie Stefan rozpoczął naukę w gimnazjum i tam zastał ich wybuch I wojny światowej. W kilka miesięcy po wybuchu rewolucji bolszewickiej, na początku 1918 roku Przewalscy z Kijowa uciekają do Polski. W wol¬nej Polsce Stefan ukończył gimnazujm. W 1920 roku wstąpił jako ochotnik do Legii Akademickiej i wziął czynny udział w wojnie z bolszewikami. Po wojnie rozpoczął studia, najpierw u Tokarza w Krakowie, później u Ku-kiela w Warszawie. Niewątpliwie osobowość i zainteresowania badawcze jego opiekunów naukowych i promotorów, skierowały jego badania w kierunku dziejów Powstania Listopadowego. Po ukończeniu studiów rozpoczął pracę jako nauczyciel historii w Warszawie, poświęcając jednocześnie wiele czasu badaniom naukowym.
W 1931 roku opublikował artykuł Boremelskie Boje1 opisujący jeden z bardziej znaczących epizodów Powstania Listopadowego w prowincjach za¬bużańskich. Poza kilkoma artykułami związanymi z dziejami listopadowej insurekcji, pisał także o historii najbliższych okolic Warszawy, publikując m. in. artykuł o zabytkach Zakroczymia.2 W okresie okupacji nie porzucił swojego zawodu i brał aktywny udział w tajnym nauczaniu, był również członkiem „Żegoty",jego mieszkanie przy ulicy Akademickiej w Warszawie stanowiło skrzynkę kontaktową. Również po wojnie był związany ze szkol¬nictwem, Początkowo w Rawie (jako dyrektor gimnazjum), potem w Mal¬borku, Wrocławiu (także jako dyrektor gimnazjum) i znowu w Warszawie. Wiele czasu poświęcił pracy społecznej w Związku Harcerstwa Polskiego i w Towarzystwie Tatrzańskim. Był wieloletnim członkiem Polskiego Towa¬rzystwa Historycznego. Odznaczony Medalem Komisji Edukacji Narodowej, medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata i innymi. Pracy w harcer¬stwie poświęcał się prawie do końca swego życia i był jednym z najstarszych harcerzy w Polsce.
Przewalskiego niewątpliwie zaliczyć możemy do grona wybitnych histo¬ryków wojskowości polskiej. Obok najwybitniejszych jak Wacław Tokarz i Stanisław Herbst, obok takich badaczy jak Bronisław Gembarzewski i Bro¬nisław Pawłowski należy do grona tych, którzy rzetelnie zbadali i utrwalili dzieje oręża polskiego w minionym stuleciu.
Najważniejsza z opublikowanych do tej pory przez Przewalskiego prac to biografia generała Macieja Rybińskiego, ostatniego wodza naczelnego Powstania Listopadowego.3 Przewalski nie publikował wiele w okresie po¬wojennym, chociaż cały czas badał, szukał, przeprowadzał szczegółowe kwe¬rendy, ciągle starając się lepiej poznać źródła dotyczące listopadowej insu¬rekcji. Ostatnie jego publikacje, artykuły poświęcone bitwom pod Grocho-wem i Ostrołęką ukazały się w 1981 roku w rocznicowej zbiorowej pracy poświęconej Powstaniu Listopadowemu.4 Wydaje się, że ten skromny sto¬sunkowo dorobek wydawniczy Przewalskiego, jest niewspółwymierny do przeprowadzonych przez niego badań. Przewalski reprezentował typ bada¬cza, któremu towarzyszyła pasja, nakazująca wszystko sprawdzić, wszędzie dotrzeć, nie zrezygnować z żadnej kwerendy o ile tylko mogła ona zapew¬nić rzetelniejszy i pełniejszy kształt finalego dzieła. Możliwe, że spuścizna Przewalskiego zawiera jeszcze wiele materiałów, w bardzo różnym stopniu zaawansowania badawczego, które mogą stać się przydatne dla obecnego stanu wiedzy.
W tym miejscu słów kilka o dziej ach samego rękopisu. Po śmierci Stefana Przewalskiego trafił on w ręce jego siostrzeńca, młodego historyka Wojcie¬cha Czaplickiego. Tenże zdecydował się poszukać wydawcy dzieła swojego stryja i przekazał obszerny liczący 750 stron rękopis Wydawnictwu Neri-ton. Wraz z tym rękopisem przekazał również zachowane rękopisy i notatki innych nigdy nie publikowanych prac Przewalskiego. Możliwe, że z tych papierów uda się wyłowić jeszcze inne godne publikacji materiały.
* * *
Praca Stefana Przewalskiego wypełnia istotną lukę w naszej historio¬grafii, w której brak było do tej pory wyczerpującej biografii jednej z naj¬ciekawszych postaci polskiej sceny politycznej końca XVIII i pierwszych dziesięcioleci XIX wieku — generała Grzegorza Józefa Chłopickiego. Jak przyznaje sam autor, postaci niezwykle kontrowersyjnej, jednocześnie jed¬nak, o czym musimy pamiętać, należącej do kreatorów naszej historii. Jego postać kojarzy się najczęściej z dziejami Powstania Listopadowego. Jak pi¬sał Prądzyński —- jeden z głównych adwersarzy generała doby powstania — „Wielkim niepowetowanym miało być dla Polski nieszczęściem, że kie¬runek powstania dostał się w ręce Chłopickiego, zastając go tak dla siebie niechętnego, pomimo tego, że był on niezawodnie jednym z najwaleczniej-
szych żołnierzy wojska polskiego, pomimo i tego, że posiadał nieugiętą tę-gość charakteru, który to przymiot daleko mniej pospolity u Polaków od tamtego" .5
Wizerunek Chłopickiego jaki ukształtował się w potocznej świadomości jest dość schematyczny i jednostronny. Wyłania się z niej pełna charyzmy lecz jednocześnie nacechowawna starczym uporem i pozbawiona szerszych choryzontów myślowych postać generała dyktatora doby Powstania Listo¬padowego. Jeszcze jeden, tym razem dość patetyczny schemat, emanuje z popularnego obrazu Kosssaka. Chłopicki w szarym cywilnym ubraniu w centrum bitwy o Olszynkę Grochowską. Z jednej strony wrogi ideałom po¬wstania dyktator, z drugiej polski Leonidas. Ogólny bilans jest raczej nega¬tywny dla generała. Ten uproszczony osąd Chłopickiego jest z jednej strony konsekwencją romantycznej aury jaka otaczała powstanie i podobnego spo¬sobu myślenia o tym wydarzeniu kolejnych pokoleń Polaków. Nie zginął, nie trafił do więziennych kazamtów, nie miał szans na wstąpienie do na¬rodowego panteonu. Z drugiej strony brak {od półtora wieku!) rzetelnego opracowania dziejów jego życia spłycał, również potoczną wiedzę o nim. Nie oznacza to, że prezentowana praca Przewalskiego całkowicie przewraca utarte schematy i buduje nowy wizerunek Chłopickiego. Pozwala jednak na spokojne wyciągnięcie wniosków i ocenę Chłopickiego poprzez pryzmat całego jego życia i działalności.
Biografia Chłopickiego stanowi niewątpliwie największe osiągnięcie w dorobku naukowym autora. Można ją śmiało określić jako dzieło życia. Przewalski poświęcił na stworzenie pracy kilkadziesiąt lat. Chociaż sam tekst powstał w okresie powojennym, to początki prowadzonej pod tym kątem kwerendy sięgają lat trzydziestych. Kwerendy archiwalne wykonane jeszcze w okresie przedwojennym wzbogaciły dzieło o materiały już dziś nieistniejące, chodzi tu zwłaszcza o zbiory Muzeum Narodowego w Rap-perswilu. Właśnie w zbiorach rapperswilskich odnalazł autor zachowane resztki papierów osobistych Chłopickiego, z których wiele zdołał starannie odnotować. Przewalski dotarł również przed wojną do zbiorów archiwum we Lwowie. Kwerendę i dalsze badania tematu kontynuował już po wojnie. Prawdopodobnie w latach pięćdziesiątych powstał pierwszy szkic dzieła, który autor później wielokrotnie poprawiał i uzupełniał w toku dalszych żmudnych kwerend. Rękopis, który wieńczył wieloletnie badania autora nad postacią Chłopickiego powstawał ostatecznie w latach siedemdziesią¬tych i na początku osiemdziesiątych. Pod koniec życia Przewalski bardzo już schorowany i cierpiący na poważną utratę wzroku, nie przerywał pracy naukowej ani tym samym doskonalenia stworzonego rękopisu. Kiedy wzrok
coraz bardziej odmawiał mu posłuszeństwa, czytał i pisał używając silnego szkła powiększającego.
Autor nie przedstawia z równą dokładnością, całego przebiegu życia i działalności Chłopickiego. W sposób szczegółowy a jednocześnie bardzo przejrzysty i zwięzły prezentuje swojego bohatera w dobie napoleońskiej. W tych fragmentach książki wzbogaca życiorys Chłopickiego o różne starannie udokumentowane a do tej pory praktycznie nie znane epizody z jego życia m.in. udział Chłopickiego w organizacji Legii Nadwiślańskiej. Okres służby Chłopickiego w armii Królestwa i lata po złożeniu przez niego dymisji aż do wybuchu Powstania Listopadowego stanowią najkrótszy fragment książki. Wynika to zarówno z braku źródeł do działalności generała w tym okresie jak również mało efektownego w wydarzenia tego piętnastoletniego etapu w życiu późniejszego dyktatora. Ponad połowa książki obejmuje okres je¬dynie kilkudziesięciu dni z życia generała, doby sprawowania przez niego dyktatury a następnie pełnienia roli szarej eminencji w armii w pierwszych tygodniach powstania listopadowego. Nie należy się dziwić takiemu wła¬śnie układowi pracy. Ten okres jest rzeczywiście najlepiej udokumentowany w źródłach, jak również nigdy wcześniej ani później rola Chłopickiego w naszych dziejach nie była tak znacząca. Ostatnie lata życia przedstawione zostały z podobnych względów równie zwięźle jak przedpowstaniowe pięt-nastolecie.
Biografia, którą stworzył Przewalski, to biografia typowo polityczna. Życie prywatne Chłopickiego, surowe wychowanie jakie wyniósł z domu ro¬dzinnego, nadzieje i zawody miłosne, uczucia i doznania, chociaż pojawiają się na kartach książki, nikną w natłoku politycznych wydarzeń w jakie uwi¬kłany był przez znaczną cześć życia. Właściwie dopiero ostatni rozdział książki, przedstawiający lata pobytu eksdyktatora w Krakowie, przybliża nam bardziej postać Chłopickiego, pozwala lepiej zrozumieć jego ego. Stwo¬rzenie biografii politycznej, o ile jej autorem jest historyk, to dość częste zjawisko i nie należy się temu dziwić, tak skonstruowana biografia ma być kluczem do nowego spojrzenia na wiele faktów, wydarzeń czy nawet ge¬neralną ocenę danej epoki. Czytając pracę Przewalskiego, niejednokrotnie widzimy, że autor odchodzi od przedstawiania losów swojego bohatera i dokonuje szczegółowej analizy danej bitwy, kampanii czy dziejów forma¬cji (np. Legii Nadwiślańskiej). Taka konstrukcja łamie wprawdzie spoistość biografii, ale jednocześnie dostarcza wiele cennych informacji i interpretacji. Cenne są np. ustalennia dotyczące dziejów Legii Nadwiślańskiej, zwłaszcza okresu jej działania na Śląsku i w Westfalii, które w swojej monografii Kir-kor potraktował bardzo pobieżnie.6
Trudno odpowiedzieć na pytanie dlaczego do tej pory nikt nie poku¬sił się o napisanie szczegółowej biografii Chłopickiego? Być może w dużym stopniu przyczynił się do tego sam generał, który nie pozostawił po so¬bie obszerniejszej spuścizny. Chłopicki znaczną część swoich papierów (w tym własnoręcznie spisanych wspomnień) zniszczył w latach 1846 - 1848. Być może obawiał się, że są one dla niego kompromitujące; tym samym utrudnił znacznie prace późniejszym badaczom dziejów jego życia. Ocalałe resztki jego papierów stanowiące Zespół krzeszowicki Archiwum gen. Jó¬zefa Chłopickiego zawierają m. in. trochę listów z okresu legionowego i tzw. Żurnal Oficera (opracowany i opublikowany w 1926 roku przez Szymona Askenazego.7 Ocalał także zbiór 126 map kartograficznych Chłopickiego, w tym mapy związane z terenami walk legionowych z naniesionymi przez Chłopickiego planami bitew. Całe Archiwum generała Chłopickiego zostało dokładnie przebadane i traktowane jako podstawowe źródło przez autora. Pozostał również szereg dokumentów rozsianych po różnych zespołach ar¬chiwalnych, do których w czasie wieloletnich kwerend dotarł Przewalski.
W XIX wieku, ukazało się trochę drobnych szkiców apologujących lub bezwzlędnie rozprawiających się z postacią generała.8
Z przedwojennych badaczy postacią Chłopickiego — poza Askenazym i wspomnianym opracowanym przez niego fragmentem Dziennika opisującym bitwę pod Epilą — zajmowali się Stefan Pomarański i Juliusz Harbut. Po-marański opublikował Stan służby Chłopickiego,9 a Harbut biografię Józef Chłopicki,10 opartą jednak na dość zawężonej bazie źródłowej, zwłaszcza w odniesieniu do przedpowstaniowego okresu życia generała. Nie pokusił się również o napisanie biografii generała żaden z współczesnych history¬ków, choć wielu sięgało w swoich badanich do różnych epizodów z jego ży¬cia. Pewne szczegóły związane z okresem dziejów legionowych Chłopickiego przybliżył Jan Pachoński.11
Rękopis pracy Przewalskiego, nie mógł być opublikowany in extenso. Ponieważ pracę nad nim zakończył autor tuż przed śmiercią, sam tekst nie został ostatecznie sprawdzony i przygotowany do publikacji. Wersja przygotowana do edycji przez Wydawnictwo wymagała zastosowania licz¬nych skrótów, eliminujących niepotrzebne powtórzenia. Przy redakcji tek¬stu dodano kilka nowych przypisów, uwzględniających najnowsze ustalenia
badawcze dotyczące przedstawianych w pracy czasów napoleońskich i po¬wstania listopadowego.
W tym miejscu Wydawca pragnie serdecznie podziękować pomysło¬dawcy wydania drukiem niniejszej pracy dr Tadeuszowi Krawczakowi oraz autorom opinii wydawniczych, których uwagi okazały się niezwykle cenne przy ostatecznym opracowaniu tekstu — profesorowi Jerzemu Skowronkowi i dr hab. Andrzejowi Szwarcowi.
INDEKS
OSÓB
Adlerberg, płk 139 Bonaparte Hieronim 31, 34, 35,
Albert ks. pruski 135, 154, 155, 36, 38,41, 42
156, 157, 158, 159, 160, Bonaparte Józef 29, 32, 34, 35
161, 162, 163, 171, 177 Borinowski Władysław 74, 76, 80,
Aleksander I, car 51, 53, 54, 72 83, 87, 89
Andrychiewicz Walenty 105, 124, Branicki Franciszek Ksawery, het-
129, 133 man w. koronny 15, 16,
Anhald Pies 33 51, 191
Askenazy Szymon 9, 193, 197 Breza Eugeniusz 77
Brodowicz Józef 200
Barikowski Jan 58, 83 Bronikowski Ksawery 55, 57, 69,
Barzykowski Stanisław 65, 78, 83, 70,95
86,92,102,105,106,107, Bronikowski Rajmund 95
108, 110, 117, 172, 175, Brzozowski Marian 113
184, 187, 190; 198 Burbonowie 56
Bayet, gen. franc. 39
Bem Józef, gen. 179 Canitz und Dalwitz Carl Wilhelm
Bellegarde, gen. franc. 28 Ernest von 111
Bestużew - Riumin Michał, deka- Chabot, gen. franc. 26
brysta 56 Chajęcki, por. 139
Białowiejski Szymon, płk 37, 39, Chamand Józef, ppłk 23
49, Champjonnet, gen. franc. 24
Bielawski, por. 21 Charpentier, gen. franc. 27
Bieliński Piotr 37, 49 Chłapowski Dezydery, gen. 99, 117,
Biernacki Alojzy 78 141, 164, 165
Bigasiński Ignacy 194 Ghłopicka Marianna z Leńkiewi-
Billing Andrzej 49 czów 11
Blacha, por. 33 Chłopicki Andrzej 16
Bogoniowski, ppor. 100 Chłopicki Antoni 11
Bogusławski Ludwik, gen. 29, 43, Ghtopicki Franciszek 11
126, 129, 131, 133, 134, Chłopicki Ignacy 11
146, 156 Chłopicki Jan 13
Chłopicki Kazimierz 11
Chtopicki Marcin 11
Chłopicki Onufry 11
Chłopicki Tadeusz 11, 16, 17
Chłopicki Wincenty 13
Chłusowicz Józef Jerzy, płk 37
Chmielewski Karol 172, 186
Collins, gen. austr. 192
Chromy Dyzma 197
Chrzanowski Wojciech, gen. 64, 94, 97,98,99, 103,115,142, 172, 188, 203
Czaplicki Wojciech 6
Czartoryska Anna 190
Czartoryski Adam Jerzy, ks. 51, 55,56,57,58,61,65,66, 70,75,78,81,82,83,84, 86,87,88,89,92,98,102, 104, 107, 108, 175, 190, 199
Czerniakowski Józef 198
Czetwertyńscy 15
Czołczyński Alojzy 160
Czyżewski Józef, gen.116,124,126, 128, 131,132, 134, 147
Dannenberg Piotr, gen. ros. 73
David 23
Davout Louis Nicolas, książę Au-erstadt, marszałek Fran¬cji 42
Dąbrowski Ksawery 19
Dąbrowski Jan Henryk, gen. 19, 21,22,23,24,25,26,52, 53, 69, 75, 202
Dembiński J. 113
Dembowski Leon 21, 57, 63, 64, 66, 72, 76, 86, 65, 175
Dobiecki Wojciech, płk 32, 33, 36, 40
Dobrynin 162
Dobrzański Łukasz, płk 123
Downarowicz Antoni 21, 24
Drewnicki Leon 164
Drucki Lubecki Ksawery, ks. 61, 62,64,65,66,67,69,70, 74,76,79,81,82,84,92, 96, 99, 100
Dunajewski Albin 198
Dunajewski Julian 192, 198
Dutkiewicz Józef 55, 87
Dwernicki Józef, gen. 93, 163, 165,
loo, li) t
Dybicz Iwan Karl Friedrich, fełdm. ros. 82, 84, 95, 96, 97, 99, 102, 103, 104, 105, 108, 110, 112, 113, 114, 115, 118, 119, 121, 122, 123, 125, 126, 131, 132, 133, 134, 135, 136, 137, 138, 140, 145, 147, 148, 149, 150, 162, 167, 168, 169, 170, 171, 174, 175, 176, 177, 178, 180, 181 ,182, 183, 184, 185, 186
Dziekoński T. 47
Estko Sykstus, gen. 37, 39
Fądzielski Paweł, płk 37
Fiałkowski, kpt 32, 33, 34
Fiszer 191
Forestier Maciej, szef brygady w
Leg. Poi. 21, 22, 24, 25 Forster Karol 107 Franciszek Józef I, cesarz 198 Fredro Jan Maksymilian 65 Freygang, gen. ros. 133, 135, 138,
139 Fryderyk Wilhelm III, król pruski
31
Gawroński Rawicz, płk 160, 192
Geismar (Gejsmar) Fiodor Klemen-
siewicz, gen. ros. 120,161,
165, 168, 182
Gembarzewski Bronisław 5 Gerstenzweig Danii, gen. ros. 73,
154, 155,157 Gietgud Antoni, gen. 119,149,150,
151, 159, 165, 166, 175,
185
Gocel Ludwik 58, 146, 156 Golian Zygmunt, ks. 199 Gorczakow Michaił, ks. gen. ros.
130
Gotren, hr. 31, 32 Grabiński Józef, gen. 2121, 23, 27,
28,34,36,37,38,39,40, -41, 42, 44
Grabowski Jerzy, gen. 23 Grabowski Gustaw 132, 141, 194 Grews, gen. ros. 177 Grzymała Adam 81 Gurowski 57, 86, 88
Handelsman Marceli 83
Hanman, kpt 23
Harbut Juliusz^, 11, 18, 134, 189,
196, 198, 201 Hedenville, gen. 34 Hendei Z. 197 Herbst Stanisław 5 ffoffman J. 19
Hohenzolern - Hoechingen, ks. 34 Hohn, kpt. 33 Holtzel 201
Horain Ignacy 146, 147 Huppe, kpt. 34
Iliński August 16 Imlerski Sebastian 197
Jabłonowski Władysław, płk 23 Jacewski. kpt. 37
Jagielski 194
Janik Michał 17
Jankowski Antoni, gen. 129, 163
Janowski Jan Nepomucen 103, 125,
137
Jarmołow, gen. ros. 52 Jaszowski Józef, płk 123, 124 Jezierski Jan , 78, 82, 96, 99
Kaczkowski Karol 173, 174, 188
Kalinowski, płk 41
Kaniowski 15
Karski Karol 158
Karski Piotr 21
Katarzyna II, caryca 15
Kąsinowski Mikołaj Aleksander, mjr
37, 46, 49 Kicki Ludwik, gen. 64, 138, 160,
161, 162, 175, 186, 188
Kiekiernicki Piotr, mjr 117, 148
Kierwiński Ludwik, płk 134, 158,
187
Kiliński Jan 57 KirkorS. 8, 38, 42, Kiszkin, gen. ros. 123 Kleist, rtm. pruski 33 Klicki Stanisław, mjr 32, 35, 38,
43, 92, 103
Kluczycki Franciszek 202 Kniaziewicz Karol, gen. 23, 24, 25,
26, 53, 56, 84 Kobłukow, gen. ros. 153,157, 161,
162, 165, 177
Kochanowski Michał 58, 65 Kocój Henryk 87 Kołaczkowski Jan 188, 191 Kołyszko Ignacy, kpt 149, 156 Kołłątaj Hugo 36
Konarski Tomasz, gen. 123, 148,
149, 155, 156 Konopka Jan, płk 32, 35, 37, 38,
42
Konstanty, wlk. ks. 51, 52, 53, 54, 55,56,61,62,63,64,65, 66,67,68,69,70,71,72, 73,74,75,77,78,82,86, 87, 89, 95, 99, 152, 154, 155, 156, 161, 162, 168, 170, 171, 177, 182, 183
Kończą, kpt 22
Kordecki 13
Kosecki Ksawery 65
Kosiński, mjr 49
Kossakowski, gen. 15
Kostanecki Telesfor, kpt. 35
Kościelecki, ppłk 164
Kościuszko Tadeusz 18, 25, 39, 53, 84,96
Kowalski Leon 189, 201
Kozłowski 55, 179
Kozotubski Julisz 96, 98, 101
Krępowiecki Tadeusz 86, 88
Krasińska Władysfawowa 195
Krasiński Wincenty, gen. 70, 71,
I 74, 78,
Krasiński Zygmunt 195
Kraszewski J. 107, 192
Kraszewski Skarbek 189
Krawczak Tadeusz 10
Krukowiecki Jan, gen. 63, 74, 75, 76,84,93, 101, 102, 103, 107, 111, 112, 114, 115, 118, 128, 129, 135, 136, 137, 138 , 140, 141, 143, 147, 148, 149, 150, 151, 168, 169, 179, 184, 185
Kromer Józef, prof. 191
Kruszewski Ignacy, płk 126, 129, 142,
Krysiński Aleksander 76, 77, 78, 84,
Krzyżanowski Seweryn, ppłk 54, 56,197
Kuczyński Aleksander 189
Kuczyński Polikarp 189
Kukieł Marian 5, 42, 43
Kuncewicz 75
Kurowski 194, 195
Kurnatowski 64
Kuruta Dimitrij, gen. ros. 52
Kuszel Michał, płk 117
Lacher Feliks 198 Lanci F. M. 197
Lanckoroński 17
Lannes Jean, ks. Montebello, mar¬szałek Francji 44, 45
Łebrun Tomasz 77
Ledóchowski Jan 89
Lefebr Karol, gen. franc. 31, 32,
Lelewel Joachim 55, 56, 57, 62, 65,66,67,68,69,83,86, 87, 191
Leonidas 7
Leski, por. 141
Ligny de, feldm. austr. 15
Lisiecki Dominik 77
Lostkin, mjr pruski 31, 32, 33
Lorenz 190
Lubomirska 192
Lubomirscy 15
Łagowski Piotr 56
Łepkowski Tadeusz 58
Łubieński Henryk 59
Łubieński Piotr 59
Łubieński Tomasz 59, 68, 105, 117
Łukasiński Walery, mjr 54, 67, 74
Machnicki Kazimierz 70
Majer Józef 192
Majewski Wiesław 123, 127, 134,
143
Maliszewski 191
Malachowski Gustaw 65, 69, 83, Małgorzewicz Jakub, kpt. 122, 131
Mann Maurycy 192
Marabot J. 47
Marków, gen. ros. 17
Masłowski 148, 149, 155, 166, 184
Massena Andre, ks. Rivoli mar¬szałek Francji 23, 29, 36, 44,51
Mathieu Maurice, gen. franc. 39
Mączyński Józef U, 191, 194, 199
McDonald Jacąues Etienne Alek¬sandrę, ks. marszałek Fran¬cji 25
Meklenburski Paweł 139
Metternich Klemens Lotar, kanc¬lerz austriacki 74, 193
Meyendorff 156.157, 158,160, 161, 162
Michałowski Józef, kpt 37
Mierosławski Ludwik 55, 102, 103, 110, 127, 131, 171, 172
Mikołaj I, car 121,122, 55, 61,67, 70,74,78,79,82,83,89, 92, 95, 96, 97, 134, 167, 180, 187, 193, 194,
Mikulski 76
Milberg Henryk, gen. 117,132,141, 145, 147
Mościcki Henryk 28, 188
Mochnacki Maurycy 70, 57, 59, 62,68,69,70,73,75,76, 81,84,86,88,98, 191
Modes 191
Moncey Bon Adrienne Jeannat de ks. Conegliano marsza¬łek Francji 43
Morawski Teofil 78, 84
Mortier Edouard Adolphe ks. mar¬szałek Francji 36, 40, 39, 40,41
Morsztyn 190
Mostowski Tadeusz 70
Moszczeński 192
Mroczkowski 197
Mroziński Józef Gabriel, gen. 38, 39, 57, 104, 185
Murawiew (Murawjew) Mikołaj, gen. ros. 118, 119, 120, 135, 137, 147, 148, 149, 150, 152, 154, 155, 165
Mycielski Michał 102, 103, 113
Mycielski Ludwik, ppor. 133, 188
Nabielak Ludwik 87
Napoleon, cesarz Francuzów (Na¬poleon Bonaparte) 11,21, 29,33,34,36,39,40,41, 44,46,47,49,54,59,96, 97, 141 , 183, 195,198
Nejmanowski 117
Neyman Józef, płk 23
Ney Michel, ks. marszałek Francji 43
Neydhardt (Neidhardt) Aleksan¬der, gen. ros. 126, 127, 128,132, 133
Niemcewicz Julian Ursyn 57, 58, 75, 76, 79
Niemojowscy 80, 81
Niemojowski Bonawentura 80
Niemojowski Wincenty 80, 81
Nieszkoć Wincenty, kpt. 116, 120, 121, 122, 130, 139, 140, 146, 147, 159
Nowaczyński Jan 198
Nowak Jerzy Robert 7
Nowosilcow Mikołaj 52, 55, 82
Noworyta Jan 198
Oborski Aleksander 166 Oeschner 169, 172, 186 Oppman Edmund 55 Orłów 170, 171, 194 Ostrowski Antoni, gen. 184,
Ostrowski Władysław 56, 62, 65, Potocki Adam 191, 192, 193, 194,
66,67,68,78,83,86,87, 195, 196, 197, 198, 200,
89, 102, 184 202
Oudinot Nicolas Charles, gen. franc, Potocki Artur 194, 200
ks. Rogio 26 Potocki Maurycy 192
Potocki Seweryn 192
Pac Ludwik, gen. 56, 57, 58, 88 Potocki Stanisław, gen. 52, 53
Pachoński Jan 9, 21, 28 Potocki Szczęsny 16, 17, 55
Paganowski, ppor. 93 Potocki Tomasz 150
Pahlen (van der Piotr Piotrowicz), Prądzyński Ignacy, gen. 6, 7, 84,
gen. ros. 118, 119, 120, 94,98,99,101,102,103,
126, 128, 132, 141, 152, 106, 108, 111, 112, 113,
153, 154, 163, 178, 182 115, 118, 124, 125, 129,
Patelski Józef 151 132, 133 , 134, 142, 144,
Pawłowski Bronisław 5, 74, 105, 179, 185, 189
186, 187 Prittwitz, por. pruski 33
Pawlikowski Józef 56 Przewalska Maria z domu Zwoliń-
Perez 37 ska 5
Pestel Paweł, płk, dekabrysta 56 Przewalski Stefan 5, 6, 7, 8, 9, 35,
Piętka Franciszek, ppłk 117, 123, 58, 121, 130, 150
128, 130, 132, 154, 159, Przybyszewski Ignacy 17
163 Pułaski Kazimierz 13, 86
Plater Ludwik 77 Puzyrewski Aleksander 118, 127,
Plichta Andrzej 70, 106 129, 130, 161, 162, 171,
Płachecki 147 176,178
Pomarański Stefan 9
Poniatowski Józef, ks. 17, 36, 37, Raczyńska Edwardowa 195,
38, 39, 40, 53 Radwański 196
Poniatowski Michał 112, 143, 188 Radziwański Jan 200
Poniński Kalikst 14, 18, 57 Radziwiłł Michał Hieronim, ks. gen.
Popiel Paweł 191, 196, 58,65,69,86,88,89,95,
Potiomkin Grzegorz Aleksandro- 97, 102, 105, 106, 108,
wicz 15, 16 109, 110, 117, 121, 128,
Potoccy 15,16,190, 194, 197, 198, 129, 135, 136, 141, 143,
201, 202 144, 151, 163, 165, 171,
Potocka Aleksandra 194 185
Potocka Katarzyna 191, 192, 194, Rautenstrauch Józef, gen. 65, 79
196, 198, 200, 201 Regnier, gen. franc. 28, 29
Potocka Natalia 54 Regulski Józef Franciszek 37, 49
Potocka Róża 194, 195, 198, 199, Reinchardt 132
200 Rohland (Roland) Franciszek, gen.
Potocka Zofia 191, 200 116, 121, 122, 123, 124,
126, 131,147, 176, 185
Romanowowie 89
Rosen Grigorij Włodimirowicz, gen. ros. 67,118,119,120,121, 155, 163, 168, 182
Rostocki Władysław 55, 76, 78, 83
Rostworowski 192
Roślakowski (Roszlakowski) An¬toni, kpt. 122
Różniecki Aleksander, gen. 32, 35
Rutie Andrzej, gen. 35, 38, 41
Rybałtowski, kpt. 43
Rybiński Maciej, gen. 6, 111, 128, 130, 185
Rylski, por. 27, 120, 122, 134
Rzepecki, kpt 117, 130, 157
Sanguszko Władysław, por. 123, 142, 144
Sapieha Leon 190
Sarras, gen. franc. 48
Schmidt, konsul pruski w Warsza¬wie 51, 80, 87, 88
Schmitt, mjr 31
Schulz, kpt 34
Schugt Anna 189
Schindler 192
Sielski 27
Sierakowski Maksymilian, płk 17, 52, 89
Sierański, por. 92
Sierawski Julian, gen. 102
Skałkowski A. M. 17, 46
Skarżyński Ambroży, gen. 92, 160
Skarżyński Fortunat, ppłk 33, 74
Skarżyński Kazimierz, gen. 151 '>
Skolimowski 146
Skulski Stefan, kpt 157
Skowronek Jerzy 10
Skrzynecki Jan, gen. naczelny wódz 62,92,105,106,107,117, 128, 129, 130, 131, 133,
134, 135, 136, 142, 143, 144, 145, 146, 147, 148, 152, 153, 155, 156, 158, 159, 164, 165, 166, 171, 174, 176, 178, 184, 185, 186, 187, 190, 191, 192,
Słubicki 139
Sołtyk Roman 55, 56,^89, 92
Sobieski, płk 57
Sobolewski Walenty 63, 70, 86
Sołecki, kpt. 121
St. Cyr, gen. franc. 28
Stadniccy 192
Stanisław August, król polski 17, 197
Staszewski Jacek 31, 32
Staszic Stanisław 51
Stempkowski 16
Stokowski, kpt 34
Stryjeński 186
Suchet Louis Gabriel, marszałek Francji 44
Suchodolski January 198
Suchozanet Iwan Onufrowicz, gen. ros. 130
Sulejowski, kpt 21
Sułkowski Jan, ks. 41, 185
Suworow Aleksander 15, 16, 25, 26, 108,168, 179
Szachowski Iwan, ks. gen. ros. 110, 111, 112, 113, 114, 115, 116, 118, 119, 129, 135, 136, 137, 138, 141, 147, 148, 149, 150, 151, 165, 167,168
Szembek Piotr, gen. 15, 64, 68, 69,73,95, 112, 117
Szeptycki Wincenty, gen. 92
Szołderski Feliks 17
Szott Jan, kpt 21, 37, 49
Szultz August, kpt 64
Szwarc Andrzej 10
Szwejkowski 25
Wodzicki 18
Szyrma Krystyn 70, 76 Wojciechowski Kajetan 36, 45
Wolf 76
Świderski Piotr, płk 32, 34, 35, Woronicz Jan Paweł 51
37,49 Wroński Andrzej 10
Wybicki Józef 23, 55
Tański Kazimierz 45 Wyleżyński Tadeusz, ppłk 64, 82,
Tokarz Wacław 5, 58, 59, 62, 74, 83, 86
76, 79, 101, 116, 118 Wysocki Piotr, ppor. 13, 55, 56,
Toll Karol Ferdynand, gen. ros. 57, 75, 87, 95
113, 114
Tomaszewski, kpt. 23 Zabłócki, mjr 21, 23, 93, 100
Trzciński Jakub 55, 90 Zajączek Józef, gen. 15, 18, 54
Turski 117 Zajewski Władysław 55, 76, 81, 87
Zaliwski Józef, ppor. 55, 57, 70,
Umiński Jan Nepomucen, gen. 101, 84, 86, 100
117, 119 Załuski Roman 78, 93
Urbanowski Antoni, mjr 22 Zamoyski Władysław, por. póź-
Urbański Piotr, por. 70 niej gen. 61, 64, 66, 68,
75
Valentini 22 Złotnicki Antoni, gen. 17
Victor Claude Perlin, ks. Bellime Ziemięcki, kpt 33
marszałek Francji 41 Zwierkowski Walenty 55, 56, 58,
83,86
Waldkirch, płk bawarski 32
Walicki Andrzej 83 Zeromskt Stefan 22
Wąsowicz Dunin Stanisław 54 Żukostyński 17, 18
Wasowicz Dunin z Tyszkiewiczów Zukowski Jan Ludwik 86
Anna 53, 54, 55, 75, 84, Zymirski Franciszek, gen. 112, 116,
104 122, 124, 125, 126, 127,
Wellington Artur Wellesley de, ks. 128, 129, 131, 134, 135,
54 166
Weysenhoff Jan, gen. 93, 97, 100,
117
Węgrzecki Stanisław 58, 59, 68
Wężyk 58
Wielhorski Józef, gen. 21
Wielopolski Aleksander 57, 70
Wierzbicki Lux 23
Wiszniewski M. 11
Witt Jan, gen. ros. 15, 102, 103,
119
SPIS TREŚCI
WSTĘP 5
PRZED TRZECIM ROZBIOREM 1771 - 1795 11
W LEGII WŁOSKIEJ 1797 - 1806 10
W LEGII NADWIŚLAŃSKIEJ 1807 - 1814 31
ZA KRÓLESTWA POLSKIEGO 1814 - 1830 51
DYKTATOR. 61
FAKTYCZNY WÓDZ NACZELNY 91
W KRAKOWIE 1831 - 1854 189
BIBLIOGRAFIA 205
INDEKS OSÓB 215
WIELKOŚĆ 24X17 CM,MIĘKKA OKŁADKA,LICZY 222 STRONY.
STAN :OKŁADKA DB,ŚRODEK DB+/BDB-.
KOSZT WYSYŁKI WYNOSI 8 ZŁ - PŁATNE PRZELEWEM
/ KOSZT ZRYCZAŁTOWANY NA TERENIE POLSKI,BEZ WZGLĘDU NA WAGĘ,ROZMIAR I ILOŚĆ KSIĄŻEK - PRZESYŁKA POLECONA PRIORYTETOWA + KOPERTA BĄBELKOWA / / W PRZYPADKU PRZESYŁKI ZAGRANICZNEJ PROSZĘ O KONTAKT W CELU USTALENIA JEJ KOSZTÓW / .
WYDAWNICTWO NERITON WARSZAWA 1995.
INFORMACJE DOTYCZĄCE REALIZACJI AUKCJI,NR KONTA BANKOWEGO ITP.ZNAJDUJĄ SIĘ NA STRONIE "O MNIE" ORAZ DOŁĄCZONE SĄ DO POWIADOMIENIA O WYGRANIU AUKCJI.
PRZED ZŁOŻENIEM OFERTY KUPNA PROSZĘ ZAPOZNAĆ SIĘ Z WARUNKAMI SPRZEDAŻY PRZEDSTAWIONYMI NA STRONIE "O MNIE"
NIE ODWOŁUJĘ OFERT KUPNA!!!
ZOBACZ INNE MOJE AUKCJE
ZOBACZ STRONĘ O MNIE
