Michał R. Węsierski

Problemy integracji wiedzy a badanie zjawisk politycznych

W stronę idei jedności nauki

Wydawnictwo Naukowe Semper

ISBN[zasłonięte]978-8307-133-7, format 150 x 230 mm, s. 362,

bibliografia, indeks nazwisk, indeks rzeczowy, Summary in English

Obecny stan badań nad statusem metodologicznym nauk o polityce oraz poziom autorefleksji metateoretycznej badaczy jest dalece niezadowalający. Wielu przedstawicieli dyscyplin społecznych cechuje niska kultura logiczna i wraz z nią niewielka świadomość metodologiczna. W metodologii humanistyki bardzo często mamy do czynienia z czymś, co pozwolimy sobie tutaj nazwać błędem przesunięcia problemowego, który polega na zbytnim skupianiu się na tym, co dotyczy statusu dyscyplin, a nie na zagadnieniach o autentycznie epistemologicznym charakterze, czyli czynnościach poznawczych i relacjach między wytworami tychże czynności. Właściwe postępowanie wymaga koncentracji na wybranym przedmiocie badania i sposobach jego poznawania, ale z ostrożnym pominięciem instytucjonalno-organizacyjnego aspektu działalności naukowej. Skupianie się na urojonych przedmiotowych i metodologicznych „swoistościach” (rozumianych jako jakieś stałe, niezbywalne cechy) poszczególnych dyscyplin utrudnia, bądź nawet uniemożliwia, niektórym humanistom dokonanie szerokoplanowego spojrzenia na reprezentowaną przez nich dziedzinę nauki, tj. humanistykę naukową jako całość i obiekty przez nią badane. [fragment wstępu]

Ktoś, kto nie uwzględnia przedmiotowych, metodologicznych, metateoretycznych i semiotycznych dystynkcji między łączonymi koncepcjami, postępuje jak kucharz, który nie mając elementarnych kwalifikacji w sprawach kulinarnych oraz nieznający walorów smakowych i odżywczych ingrediencji przygotowywanych przez niego potraw, łaknącym jedzenia serwuje wyłącznie niestrawne dania i to zwykle w niewyszukany sposób. Integracja wiedzy o wszystkim stałaby się ostatecznie brakiem wiarygodnej wiedzy o czymkolwiek. [fragment rozdziału III]

Syndrom myślenia „dyscyplinowego” ogranicza problemowe podejście do badań naukowych. W pewnych kręgach akademickich, szczególnie na polu humanistyki, takie otwarte ujmowanie poczynań poznawczych wciąż traktowane jest jak „zakazany owoc”. Dla niektórych uczonych nie jakość rozstrzygnięć naukowych się liczy, ani waga podejmowanych zagadnień, ale „czystość dyscyplinowa” badacza i to, czy przestrzega on środowiskowo wyznaczonych urzędowych dezyderatów. Dla tych osób nie jest zatem istotne, czy uzyskujemy nowe i wiarygodne informacje o jakimś fragmencie rzeczywistości, lecz fakt realizowania danego typu formalnych, nie zawsze zresztą stałych, wąsko zakreślonych wytycznych metodycznych. Gdybyśmy mieli posłużyć się zwięzłą parabolą, to należałoby powiedzieć, iż głodnym wiedzy odmawia się jabłek z drzewa poznania tylko dlatego, że rośnie ono nie w tym co trzeba ogrodzie. […] Granice pomiędzy spokrewnionymi dyscyplinami istnieją nade wszystko w głowach części badaczy niebędących w stanie zaakceptować globalnego spojrzenia na naukę i jej dziedziny. Sfery zainteresowań nauk o polityce, ich subdyscyplin oraz rozmaitych, niekoniecznie empirycznych, nauk pokrewnych przeplatają się. Nazwy dyscyplin, w ramach których to prowadzi się empiryczne badania nad polityką, są tylko szyldami wskazującymi na pewne grupy problemów podejmowanych przez uczonych reprezentujących owe dyscypliny. [fragment zakończenia]

Dyscypliny naukowe są wyłącznie jednostkami klasyfikacyjnymi i nie mogą być uważane za nośniki jakichkolwiek konkretnych treści epistemicznych, same w sobie nie pełnią też żadnych funkcji metodologicznych. Przeciwstawiając się tzw. myśleniu „dyscyplinowemu” autor rozróżnia instytucjonalno-organizacyjny i ściśle epistemologiczny aspekt nauki, wskazując kilka odrębnych poziomów analitycznych, na jakich można mówić o powiązaniach między strukturami instytucjonalno-organizacyjnymi działalności naukowej, uczonymi i wiedzą naukową rozumianą jako zespół czynności poznawczych oraz wytworów tych czynności.

Autor stara się ukazać faktyczny epistemologiczny status nauk o polityce oraz prezentuje podstawy modelu empirycznych badań zjawisk politycznych związanego z ideą jedności nauki i koncepcją syntezy wiedzy naukowej. W książce podjęto próbę ukazania, w jaki sposób prawidłowo powinny kształtować się przedmiotowe i logiczne relacje między pojęciami, a także pomiędzy twierdzeniami i teoriami empirycznymi; kwestionuje się zarazem radykalną formułę koncepcji niewspółmierności oraz połączoną z nią ideę przeciwstawnych względem siebie schematów pojęciowych. Przedstawione w pracy ogólne zasady integracji wiedzy przedmiotowej mają charakter uniwersalny i pozostają w mocy, niezależnie od jakiegokolwiek konkretnego modelu metodologicznego danej empirycznej dyscypliny społecznej.

Michał R. Węsierski (ur. 1976) – doktor nauk humanistycznych w zakresie nauk o polityce; absolwent politologii Uniwersytetu Gdańskiego i filozofii Uniwersytetu Warszawskiego. Rozprawę doktorską bronił w Instytucie Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Adiunkt w Zakładzie Nauk o Polityce i Stosunków Międzynarodowych Katedry Socjologii SGGW, wieloletni współpracownik Zakładu Filozofii Polityki Instytutu Studiów Politycznych PAN, a także wykładowca Collegium Civitas w Warszawie. Jego zainteresowania naukowe koncentrują się głównie na filozofii politycznej i empirycznych teoriach zjawisk politycznych, a także filozofii nauki i semiotyce logicznej.

SPIS TREŚCI

Spis rysunków i tabel

Table of Contents

List of Figures and Tables

Wykaz stosowanych symboli logicznych, matematycznych i metodologicznych

Wstęp

Podziękowania

Rozdział 1. O jedności nauk społecznych

1.1. Postulat unifikacji

1.2. Wymiary jedności nauk społecznych

1.2.1. Język i aparatura pojęciowa

1.2.2. Twierdzenia i teorie

1.2.3. Procedury i metody badawcze

1.2.4. Demarkacja i postawa badawcza

1.3. Jedność a dezintegracja i polaryzacja nauk społecznych

1.4. Nauki społeczne jako nauki empiryczne

Rozdział 2. Między formalizmem pojęciowym a substancjalizmem metodologicznym

2.1. Syndrom myślenia „dyscyplinowego”

2.2. Dziedzina przedmiotowa a formalizm pojęciowy

2.2.1. Formalizm pojęciowy

2.2.2. Pojęcie dziedziny i modelu semantycznego

2.3. Substancjalizm metodologiczny a praktyka badawcza

2.4. Dyscyplina naukowa a wiedza naukowa

2.5. Naukowa wiedza o polityce jako konglomerat epistemiczny

2.6. Uwagi końcowe

Rozdział 3. Postulat unifikacji a integracja wiedzy teoretycznej

3.1. Droga ku syntezie

3.2. Redukcja i jej granice

3.2.1. Redukcja pojęć, twierdzeń i teorii

3.2.2. Mikroredukcja: egzemplifikacje

3.3. Korespondencja

3.3.1. Korespondencja pojęć

3.3.2. Mikrokorespondencja: egzemplifikacje

3.3.3. Korespondencja twierdzeń i teorii

3.3.4. Makrokorespondencja: egzemplifikacje

3.4. Synteza i dyspersja

Rozdział 4. Integracja a referencja

4.1. Integracja a problem niewspółmierności

4.2. Między realizmem a instrumetalizmem

Zakończenie

Bibliografia

Summary

Indeks nazwisk

Indeks rzeczowy