Osoby, które w życiu nie doświadczyły niepełnosprawności osobiście lub nie zetknęły się z nią w relacjach z najbliższymi czy nie napotkały jej na swojej drodze zawodowej, zwykle nie są wstanie racjonalnie postrzegać trudności piętrzących się przed ludźmi z niepełnosprawnością. Często ograniczenia związane z niepełnosprawnością postrzegają przez pryzmat migawek medialnych, koncentrujących się na tym, co widoczne i mierzalne. Tymczasem istnieje wiele ograniczeń powstałych na skutek relacji, stereotypów czy niedoskonałych rozwiązań prawnych. Są one szczególnie widoczne w analizie sytuacji społecznej osób pozostających w centrum zainteresowania niniejszego tomu. Są to problemy związane z postawą wobec inności, bariery edukacyjne, zawodowe, prawne, a także te związane z życiem codziennym (chociażby skromne zasoby ekonomiczne czy niedocenianie możliwości wykonywania prostych czynności samoobsługowych).

Jednym z celów tomu jest rozpatrzenie niektórych utrudnień, z którymi spotykają się osoby z niepełnosprawnością oraz ich najbliżsi – począwszy od tych ukonstytuowanych na organizacji życia społecznego (wyprowadzonych z uznanych teorii socjologicznych), a skończywszy na tych najbardziej przyziemnych, odnoszonych do jednostkowych, indywidualnych zdarzeń. Niektóre z nich są osadzone

w zdarzeniach głęboko traumatycznych, inne wynikają z sytuacji mało istotnych.

Jedne kojarzą się z działaniem zinstytucjonalizowanym, planowym i przewidywalnym, a inne ze zdarzeniami przypadkowymi.

Kontynuacją tej problematyki jest zagadnienie zasobów własnych (często utożsamianych z kompetencjami), umożliwiających pokonywanie wymienionych barier oraz kwestie wsparcia udzielanego przez szeroko pojęte instytucje społeczne.

Treści oddanego czytelnikowi – już jedenastego – tomu serii Problemy Edukacji, Rehabilitacji i Socjalizacji Osób Niepełnosprawnych – pozostają właśnie w kręgu tej tematyki. Całość opracowania została podzielona na cztery części. Kategorią przewodnią pierwszej są przeżycia traumatyczne, w drugiej Czytelnik odnajdzie zagadnienia związane z postawami społecznymi wobec osób z niepełnosprawnością oraz ich planami życiowymi. Kolejna grupa tekstów umieszczonych w części

trzeciej obejmuje zagadnienia kompetencji społecznych, wsparcia oraz innych uwarunkowań funkcjonowania osób niepełnosprawnych.

W części ostatniej zostały opisane kanadyjskie i francuskie doświadczenia w zakresie edukacji uczniów z niepełnosprawnością oraz czeskie przemiany w kształceniu pedagogów specjalnych na przykładzie Uniwersytetu Ostrawskiego, a także proces reformowania domów opieki społecznej na terenie Słowacji.

W imieniu kolegium redakcyjnego serii pragnę podziękować Autorom poszczególnych tekstów, a szczególne podziękowania kieruję w stronę Recenzenta tomu Pani prof. US, dr hab. Teresy Żołkowskiej, za niezwykle merytoryczną, a zarazem życzliwą ocenę treści.

Wprowadzenie (Zenon Gajdzica)

Introduction (Zenon Gajdzica)

Część I

Osoba niepełnosprawna w perspektywie przeżyć traumatycznych

Andrzej Radziewicz-Winnicki

„Piętno” jako traumatyczny stan doznawanego upośledzenia społecznego (kontynuacja pilnej debaty nad oczekiwaną rehabilitacją społeczną osób przejawiających określoną ułomność)

Zenon Gajdzica

Kategorie opresyjne i nacechowane pozytywnie w deskrypcji sytuacji społecznej człowieka niepełnosprawnego

Małgorzata Maria Dąbkowska

Niekorzystny wpływ traumatycznych wydarzeń życiowych na funkcjonowanie dzieci

Anna Gajdzica

Kilka obrazków z drogi życia – od piętna do akceptacji społecznej, czyli sytuacja matek dzieci niepełnosprawnych

Dorota Lizoń-Szłapowska

Macierzyństwo kobiet z niepełnosprawnością intelektualną w świetle badań własnych

Część II

Wybrane problemy postaw społecznych wobec ludzi niepełnosprawnych

Janina Wyczesany

Postawy młodzieży gimnazjalnej wobec osób niepełnosprawnych – analiza porównawcza

Alicja Hruzd, Ewa Ogrodzka-Mazur

Kampanie medialne a postawy studentów pedagogiki wobec osób niepełnosprawnych

Jolanta Suchodolska

Młodzi niepełnosprawni – w obliczu antycypowanej przyszłości

Część III

Człowiek niepełnosprawny w perspektywie wsparcia społecznego

Teresa Zbyrad

Niepełnosprawność intelektualna – problemy opieki i wyzwania społeczne

Anna Wojnarska, Renata Zubrzycka

Środowiskowe uwarunkowania kompetencji społecznych młodzieży upośledzonej umysłowo

Katarzyna Gabryś

Środowiska wsparcia dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych

Anna Zamkowska

Współpraca szkoły kształcącej uczniów niepełnosprawnych z instytucjami zewnętrznymi

Część IV

Edukacja i opieka osób niepełnosprawnych w perspektywie doświadczeń zagranicznych

Mariola Gańko-Karwowska

Etapy rozwoju szkolnictwa specjalnego we Francji: segregacja – adaptacja – integracja

Małgorzata Gil

W kierunku edukacji włączającej w Kanadzie

Petr Franiok

Spojrzenie retrospektywne na studia w zakresie pedagogiki specjalnej w Ostrawie

Ladislav Horňak, Jan Šrenkel

Jakość warunków życia mieszkańców Domu Opieki Społecznej w Osadnem