650 g.

Abstrakt:

Oceny Refleksja antropologiczna Mohyły ma charakter teocentryczny i teologiczny. To, kim jest człowiek ukazuje się zawsze w relacji do chrześcijańskiej nauki o Bogu zgodnej z prawosławną tradycją. Temu podporządkowany jest sposób objaśniania sytuacji człowieka w świecie jako bytu: stworzonego, pozostającego w relacji z Bogiem-Stwórcą i Zbawicielem. Podobnie jest z wzorem życia praktycznego proponowanego przez Mohyłę, jego aksjologią, modelem wartościowania i działania. To teologiczne widzenie człowieka w pismach Mohyły pojawia się w postaci szeregu powtarzających się wątków tematycznych, które tworzą pewien wyraźny wzór wskazujący na istnienie w myśleniu Mohyły i w jego pisarstwie kilku zasadniczych linii określających w sposób fundamentalny chrześcijańską tożsamość człowieka. Za pierwszą taką naczelną zasadą jednoczącą i nadająca określony kierunek myśleniu Mohyły o człowieku należy uznać doświadczenie zbawienia. Jest to podstawowy motyw przenikający całą Mohylańską koncepcję człowieka. Można wręcz określić jego myśl antropologiczną jako przykład prawosławnej antropologii soteriologicznej. Doktryna soteriologiczna jest podstawowym źródłem rozumienia fenomenu człowieczeństwa. Najbardziej było to widoczne w głębokim przekonaniu Mohyły, że reprezentowany przez niego Kościół jest wspólnotą zbawienia. Kreacjonizm jest kolejną podstawową zasadą myślenia Mohyły o człowieku. To, kim człowiek jest, określono pytaniem o rację zaistnienia człowieka i wskazaniem na Boga-Stwórcę. Człowiek widziany oczyma Mohyły to również istota naznaczona grzechem - to następna poszukiwana przez nas uniwersalna zasada określająca człowieka. Ten trzeci wyodrębniony krąg zagadnień jest ściśle związany z soteriologią, eschatologią, eklezjologią. Innym wspólnym dla myśli antropologicznej Mohyły obszarem, gdzie zbiegają się wszystkie wątki jego myślenia o człowieku, są źródła, z których czerpał swą wiedzę na temat człowieka. Podstawą jego wypowiedzi o charakterze antropologicznym była Biblia. We wszystkie pismach Mohyły uderza ich biblijność, przejawiająca się w ciągłej egzegezie alegorycznej tekstów biblijnych. Z Biblii wynika cały schemat wyznaczający główne problemy antropologiczne w pismach Mohyły: stworzenie, upadek, dzieje powrotu do Boga przez wydarzenie Krzyża Chrystusa, sakramenty Kościoła prowadzące do wieczności. W jego pismach tajemnica człowieka odsłania się w celebracji liturgicznej. Jest ściśle związana z rzeczywistością zbawienia, przeżywaną w liturgii, a szczególnie w doświadczeniu sakramentów. Jest to zarazem, pod względem materiału, problem najważniejszy w Mohylańskiej koncepcji człowieka. W swej nauce o zbawieniu szczególnie wiele uwagi poświęcił sakramentologii. W tym ujęciu prawda o człowieku objawia się w akcie liturgicznym, a zwłaszcza w momencie jego uczestnictwa w sakramentach.