Problem „hen” i „aoristos dyas” w „Enneadach” Plotyna
AGNIESZKA WOSZCZYK
2007 | Filozofia | monografia | antyk | Cesarstwo Rzymskie | filozofowie, myśliciele... |
220 s., 170 x 240 mm, 410 g
oprawa broszurowa matowa
PN 2550, bibliogr., indeks
summ., Zsfg.
Katowice, 2007
ISBN/ISSN 978-83-[zasłonięte]-1665-9
Index 60.91-295
Książka Agnieszki Woszczyk zatytułowana »Problem „hen” i „aoristos dyas” w „Enneadach” Plotyna« jest pierwszą w Polsce pracą z zakresu historii filozofii starożytnej, która podejmuje problem naczelnych zasad: Jedna i Nieokreślonej Diady, w myśli Plotyna. Stanowi tym samym próbę ukazania głębokiej zależności neoplatonizmu od nauk niepisanych („agrapha dogmata”) Platona, a w konsekwencji – dualizmu pryncypiów bytowych jako centralnego założenia Plotyńskiej metafizyki.
Interpretacja dualistyczna, pokazana w książce jako jedna z możliwych wykładni „Ennead”, opiera się na wyświetleniu związku pryncypium wielości z materią oraz korelacji Jedna i Nieokreślonej Diady jako warunku konstytucji wszystkich poziomów ontycznych. Toteż zagadnienie natury i typów materii jest jednym z centralnych obszarów badań. Autorka polemizuje z tradycyjnym utożsamieniem materii noetycznej z Nieokreśloną Diadą.
Praca ta podejmuje ponadto takie kwestie, jak problem charakteru „Ennead” jako tekstu filozoficznego, problem systemowości myśli Plotyna, znaczenie języka orzeczeń pozytywnych (katafatycznych) oraz orzeczeń negatywnych (apofatycznych) w poznaniu Absolutu (Jedna). Zawiera analizę zagadnienia metafory emanacji i jej znaczenia dla kwestii przyczynowości oraz propozycję nowej wykładni tej metafory w świetle dualizmu zasad bytowych. Autorka omawia również naturę hipostaz oraz relację między sferą noetyczną i sferą zmysłową.
Spis treści
Wstęp .....................007
Część pierwsza
Enneady a problem systemu Plotyna
Rozdział pierwszy
Asystemowy charakter Ennead ...........023
o
Hipoteza Henry’ego — Plotyńskie nauczanie ustne ....030
System otwarty czy wielość systemów — problem spójności
Ennead ..................032
Rozdział drugi
Źródła Plotyńskiej koncepcji hen i aoristos dyas .....037
o
Charakter nawiązań do agrapha dogmata .......040
Nadbytowy status Jedna .............045
Pryncypium wielości w tradycji przedplotyńskiej .....051
Część druga
Jedno a Nieokreślona Diada w Enneadach
Rozdział pierwszy
Plotyńska koncepcja bytu .............057
o
Wstęp
6
Byt jako jedno-wielość .............058
Model emanacyjny a struktura bytu .........067
Rozdział drugi
Wszechprzyczynowość Jedna i problem monizmu absolutnego
o....................082
o
Dyskurs negatywny a problem natury Jedna ......084
Aktywność przyczynowa — Jedno jako przyczyna sprawcza
i przyczyna celowa ..............104
Rozdział trzeci
Systemowa funkcja materii a problem Nieokreślonej Diady .111
o
Materia noetyczna a materia zmysłowa ........114
Problem tożsamości aoristos dyas i materii. Dualizm pryncypi
ów ...................123
Rola czynnika diadycznego w procesie konstytuowania bytu .137
Rozdział czwarty
Relacja Jedno — Umysł. Problem prenoetycznego stadium
emanacji ..................143
o
Aktualizacja drugiej hipostazy w kategoriach oglądu i samglądu
a funkcja aoristos dyas ..........147
Rozdział piąty
Dusza w relacji kosmos noetos — kosmos aisthetos a problem
genezy materii ..............153
o
Formowanie wymiaru zmysłowego .........156
Generowanie wielości jako tolma Duszy ........188
Zakończenie ..................197
Literatura ...................201
Indeks osobowy .................213
o
Summary ....................217
o
Zusammenfassung .................219
Spis treści
Wstęp
Od czasów Ammoniusza Sakkasa aż co najmniej do IX wieku
każdy filozoficznie ważny głos wypowiadany był w języku system
ów neoplatońskich1. Zjawisko to wymaga zastanowienia
szczególnie ze względu na fakt, że neoplatońska wykładnia rzeczywistości
stała się obowiązująca zarazem dla myśli pogańskiej, chrześcijańskiej2, żydowskiej3 i arabskiej4. Procesowi jej asymilacji
nie przeszkodziły ani ostre konflikty między światem chrześcijańskim
a niechrześcijańskim, ani wyraźne oddzielanie się kulturowe
greckiego Wschodu5 od łacińskiego Zachodu6, ani nawet zamknięcie
Akademii, będące poniekąd demonstracyjną dyskredytacją
filozofii neoplatońskiej w jej pogańskiej postaci.
Szczególnie godny podkreślenia jest fakt, że znaczna część polemik
pogańsko-chrześcijańskich rozgrywała się między zwolennikami
neoplatonizmu7, w którego łonie dokonywała się zarazem zadziwiająca synteza wzajemnie zwalczających się tradycji.
Owocami tej syntezy były stanowiska Augustyna Aureliusza8,
Pseudo-Dionizego Areopagity9, Boecjusza oraz Jana Szkota Eriugeny10
stanowiące, mimo znaczących różnic, wręcz paradygmatyczne
próby pogodzenia wiary (objawienia) i rozumu na podstawach
neoplatońskiej wizji bytu, poznania i człowieka. Wpłynęło to
na silne nasycenie wątkami neoplatońskimi filozoficznej i teologicznej
myśli średniowiecza oraz filozofii renesansu, dla której odrodzenie
kultury antycznej było właściwie powrotem do neoplatonizmu11.
Obecność neoplatonizmu widoczna jest wyraźnie także w
późniejszej tradycji filozoficznej, zwłaszcza w grupie tak zwanych
platoników z Cambridge12, w idealizmie niemieckim13 oraz jego
