Opis książki:
Pierwsza próba komparatystycznego opracowania poświęconego instytucji
prezydenta w wybranych państwach, którego miałem przyjemność być redaktorem
naukowym, ukazała się prawie 10 lat temu w 2000 r. Spotkała się z przychylnym
przyjęciem badaczy, doktorantów, studentów, polityków, przedstawicieli
mediów i osób z innych środowisk zainteresowanych funkcjonowaniem tej
instytucji. Zainteresowanie to wynikało z różnych powodów, ale przede
wszystkim było rezultatem przeobrażeń ustrojowych dokonujących się
po 1989 r. w Polsce i w innych państwach naszej części Europy. Wówczas
znaczna część środowisk i osób zaangażowanych w przemiany, a także znaczna
część społeczeństwa stająca się beneficjentem dokonujących się przeobrażeń
skłonna była dostrzegać w silnej władzy wykonawczej najlepsze instytucjonalne
zabezpieczenie ówczesnych i przyszłych reform, których przeprowadzenie,
szczególnie w odniesieniu do gospodarki w związku z perspektywą wejścia
do Unii Europejskiej, było koniecznością. Urząd prezydenta utożsamiano
ze sprawną władzą wykonawczą wyposażoną w rozległe realne kompetencje,
zakładając, że będzie on skuteczniejszy w działaniach reformatorskich
niż podzielony partyjnie najwyższy organ przedstawicielski - parlament.
Podkreślałem wówczas, iż reakcją na dotychczasową monopartyjność były
we wszystkich państwach Europy Środkowej i Wschodniej żywiołowe niekiedy
procesy powstawania nowych ugrupowań politycznych. Powodowało to daleko
idącą fragmentaryzację sceny politycznej, a jednocześnie nakazywało widzieć
w instytucji prezydenta czynnik spajający i jednoczący nową rzeczywistość
ustrojową. Z drugiej jednak strony, tworzący się pluralistyczny system
partyjny zakładał realne znaczenie nowych ugrupowań politycznych, wbrew
dotychczasowej monopartyjnej rzeczywistości, i musiał uwzględniać aspiracje
tych ugrupowań do znaczącego wpływania na proces tworzenia i kształt
nowej sytuacji ustrojowej. Dlatego w ramach nowej rzeczywistości powrót
do silnej jednoosobowej władzy, nawet sprawowanej przez osoby obdarzone
autorytetem publicznym, musiał wzbudzać istotne obawy i wątpliwości. Jest
oczywiste, iż ze względu na różnice w tradycji ustrojowej oraz funkcjonowanie
systemu władzy przed 1989 r. w poszczególnych państwach naszego regionu
Europy obawy te występowały z różnym natężeniem, a dodatkowo różny był
stopień pluralizacji systemów partyjnych.
Zamierzeniem wszystkich autorów jest, aby zgromadzone i zaprezentowane
w opracowaniu teksty skłaniały do dyskusji naukowych, politycznych
i publicystycznych na temat kształtu oraz znaczenia instytucji prezydenta
we współczesnych państwach demokratycznych. Pożądana jest także pogłębiona
refleksja naukowa nad kierunkami ich ewolucji i przydatności do sprawnego
funkcjonowania demokratycznych państw w bliższej oraz dalszej perspektywie.
Pragniemy, aby przedstawione analizy służyły badaczom, dziennikarzom,
studentom, uczniom oraz wszystkim osobom zainteresowanym problemami
funkcjonowania współczesnych instytucji politycznych, aby przekonywały ich
o historycznej i funkcjonalnej różnorodności instytucjonalnych przejawów życia
politycznego demokratycznych społeczeństw, których najczęściej nie udaje się
sprowadzić do prostych wzorców i rozwiązań, mogących je tylko zubażać.
Wstęp (Joachim Osiński)
Prezydent Stanów Zjednoczonych Ameryki (Joachim Osiński)
1. Historia i tradycja urzędu prezydenta
2. Pozycja konstytucyjno-prawna i rzeczywista prezydenta
3. Sposób wyboru prezydenta
4. Uprawnienia prezydenta
5. Odpowiedzialność prezydenta
Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki
Literatura zalecana
Prezydent Federalny Republiki Austrii (Andżelika Mirska)
1. Historia i tradycja urzędu prezydenta
2. Pozycja konstytucyjno-prawna i rzeczywista prezydenta
3. Sposób wyboru prezydenta federalnego
4. Kompetencje prezydenta
4.1. Kompetencje w stosunkach zewnętrznych
4.2. Relacje z egzekutywą
4.3. Uprawnienia w relacjach z władzą ustawodawczą
4.4. Uprawnienia w stosunkach z władzą sądowniczą
5. Odpowiedzialność i zastępstwo prezydenta
5.1 Odpowiedzialność polityczna
5.2 Odpowiedzialność prawna
5.3 Zastępstwo prezydenta
Prezydenci federalni Republiki Austrii
Literatura zalecana
Prezydent Republiki Czeskiej (Jacek Zieliński)
1. Historia instytucji prezydenta
2. Pozycja konstytucyjnoustrojowa prezydenta
3. Wybory prezydenta
4. Kompetencje prezydenta
4.1. Relacje z suwerenem
4.2. Relacje z parlamentem
4.3 Uprawnienia wobec rządu
4.4. Uprawnienia wobec sądownictwa
4.5. Uprawnienia w stosunkach międzynarodowych i w sprawach bezpieczeństwa państwa
5. Odpowiedzialność prezydenta
Prezydenci Czechosłowacji i Republiki Czeskiej
Literatura zalecana
Prezydent Republiki Estońskiej (Jacek Zieliński)
1. Historia i tradycja urzędu prezydenta
2. Pozycja prawnoustrojowa i rzeczywista prezydenta
3. Sposób wyboru prezydenta
4. Uprawnienia prezydenta
4.1. Kompetencje w stosunkach z parlamentem
4.2. Kompetencje w stosunkach z rządem
4.3 Kompetencje wobec wymiaru sprawiedliwości
4.4. Kompetencje w stosunkach międzynarodowych i w sprawach bezpieczeństwa państwa
5. Odpowiedzialność prezydenta
Prezydenci Republiki Estońskiej
Literatura zalecana
Prezydent Republiki Finlandii (Joachim Osiński)
1. Historia i tradycja instytucji prezydenta
2. Pozycja konstytucyjno-prawna i rzeczywista prezydenta
3. Sposób wyboru prezydenta
4. Uprawnienia prezydenta
4.1. Prezydent w relacjach z Radą Państwa
4.2. Prezydent w relacjach w parlamentem
4.3. Prezydent w relacjach z organami wymiaru sprawiedliwości
5. Odpowiedzialność prezydenta
Prezydenci Republiki Finlandii
Literatura zalecana
Prezydent V Republiki Francuskiej (Izolda Bokszczanin)
1. Geneza prezydentury w V Republice
1.1. Urząd prezydenta we francuskiej tradycji ustrojowej
1.2. Koncepcja ustrojowa generała Charles'a de Gaulle'a
2. Sposób wyboru prezydenta
2.1. Zasady wyboru prezydenta w pierwotnej wersji Konstytucji z 1958 r.
2.2. Sposób wyboru prezydenta po referendum ogólnonarodowym z 1962 r.
3. Pozycja ustrojowa Prezydenta V Republiki
3.1. Pozycja konstytucyjno-prawna
3.2. Prezydent jako szef egzekutywy
3.3. Prezydent w relacjach z parlamentem
3.4. Prezydent w relacjach z władzą sądowniczą
3.5. Uprawnienia prezydenta związane ze stosowaniem art. 16 konstytucji
4. Problem odpowiedzialności prezydenta
Prezydenci V Republiki Francuskiej
Literatura zalecana
Prezydent Republiki Irlandii (Izolda Bokszczanin)
1. Geneza i tradycja urzędu prezydenta
2. Pozycja konstytucyjno-prawna i rzeczywista prezydenta
3. Sposób wyboru prezydenta
4. Kompetencje prezydenta
5. Odpowiedzialność prezydenta
Prezydenci Republiki Irlandii
Literatura zalecana
Prezydent Republiki Islandii (Joachim Osiński)
1. Geneza i ewolucja urzędu prezydenta
2. Pozycja konstytucyjno-prawna i rzeczywista prezydenta
3. System wyborów prezydenta
4. Uprawnienia prezydenta
5. Odpowiedzialność prezydenta
Prezydenci Republiki Islandii
Literatura zalecana
Prezydent Republiki Litewskiej (Jacek Zieliński)
1. Geneza i ewolucja urzędu .
2. Pozycja konstytucyjno-prawna i rzeczywista prezydenta
3. Tryb wyboru prezydenta
4. Uprawnienia prezydenta Relacje z parlamentem
4.1. Relacje z rządem
4.2. Relacje z wymiarem sprawiedliwości
4.3. Prezydent a obronność państwa i sprawy międzynarodowe
5. Odpowiedzialność prezydenta
Prezydenci Republiki Litewskiej
Literatura zalecana
Prezydent Republiki Łotewskiej (Jacek Zieliński)
1. Historia i tradycja instytucji prezydenta
2. Pozycja konstytucyjno-prawna i rzeczywista prezydenta
3. Tryb wyboru prezydenta
4. Kompetencje prezydenta
4.1. Kompetencje w relacjach z parlamentem
4.2. Kompetencje w odniesieniu do rządu
4.3. Kompetencje w relacjach z wymiarem sprawiedliwości
4.4. Bezpieczeństwo, obronność i polityka zagraniczna państwa
5. Odpowiedzialność prezydenta
Prezydenci Republiki Łotewskiej
Literatura zalecana
Prezydent Federalny Republiki Federalnej Niemiec (Andżelika Mirska)
1. Historia i tradycja urzędu
2. Pozycja prawnoustrojowa i rzeczywista prezydenta
3. Sposób wyboru prezydenta federalnego
4. Kompetencje prezydenta
4.1. Stosunki z władzą ustawodawczą
4.2. Stosunki z rządem i administracją
4.3. Stosunki z władzą sądowniczą
4.4. Funkcje reprezentacyjne prezydenta
5. Odpowiedzialność prezydenta
5.1. Odpowiedzialność prawna
5.2. Problem odpowiedzialności politycznej
Prezydenci federalni Republiki Federalnej Niemiec
Literatura zalecana
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej (Joachim Osiński, Bogusław Pytlik)
1. Historia i tradycja urzędu prezydenta
1.1. Naczelnik Państwa w latach 1[zasłonięte]918-19
1.2. Instytucja Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w okresie obowiązywania Konstytucji marcowej w latach 1[zasłonięte]921-19
1.3. Instytucja Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w okresie obowiązywania Konstytucji kwietniowej
w latach 1[zasłonięte]935-19
1.4. Instytucja Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej na emigracji w latach 1[zasłonięte]939-19
1.5. Instytucja Prezydenta Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w latach 1[zasłonięte]947-19
1.6. Instytucja Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej od 1990 r.
2. Pozycja konstytucyjno-prawna i rzeczywista prezydenta
3. Sposób wyboru prezydenta
4. Kompetencje prezydenta
4.1. Kompetencje prezydenta jako głowy państwa
4.2. Kompetencje arbitrażu politycznego i równoważenia władz
4.3. Pozostałe kompetencje prezydenta
5. Odpowiedzialność prezydenta
Prezydenci Polski
Literatura zalecana
Prezydent Republiki Portugalskiej (Izolda Bokszczanin)
1. Geneza i ewolucja urzędu prezydenta
2. Pozycja konstytucyjno-prawna i rzeczywista prezydenta
3. System wyborów na urząd prezydenta
4. Uprawnienia prezydenta
5. Odpowiedzialność prezydenta
Prezydenci Republiki Portugalskiej
Literatura zalecana
Prezydent Rumunii (Bogusław Pytlik)
1. Historia i tradycja urzędu prezydenta
2. Pozycja konstytucyjno-prawna i rzeczywista prezydenta
3. Sposób wyboru prezydenta .
4. Uprawnienia prezydenta
4.1. Kompetencje wobec parlamentu
4.2. Kompetencje wobec rządu
4.3. Kompetencje wobec władzy sądowniczej
4.4. Inne kompetencje prezydenta
5. Odpowiedzialność prezydenta
Prezydenci Rumunii
Literatura zalecana
Prezydent Republiki Słowackiej (Bogusław Pytlik)
1. Historia i tradycja urzędu prezydenta
2. Pozycja konstytucyjno-prawna i rzeczywista prezydenta
3. Sposób wyboru prezydenta
4. Uprawnienia prezydenta
4.1. Kompetencje wobec parlamentu
4.2. Kompetencje wobec rządu
4.3. Kompetencje wobec władzy sądowniczej
4.4. Inne kompetencje prezydenta
5. Odpowiedzialność prezydenta
Prezydenci Republiki Słowackiej
Literatura zalecana
Prezydent Ukrainy (Bogusław Pytlik)
1. Historia i tradycja urzędu prezydenta
2. Pozycja konstytucyjno-prawna i rzeczywista prezydenta
3. Sposób wyboru prezydenta
4. Uprawnienia prezydenta
4.1. Kompetencje wobec parlamentu
4.2. Kompetencje wobec Gabinetu Ministrów
4.3. Kompetencje wobec władzy sądowniczej
4.4. Inne kompetencje prezydenta
5. Odpowiedzialność prezydenta
Prezydenci Ukrainy
Literatura zalecana
Prezydent Republiki Węgierskiej (Bogusław Pytlik)
1. Historia i tradycja urzędu prezydenta
2. Pozycja konstytucyjno-prawna i rzeczywista prezydenta
3. Sposób wyboru prezydenta
4. Uprawnienia prezydenta
4.1. Kompetencje wobec parlamentu
4.2. Kompetencje wobec rządu
4.3. Kompetencje wobec władzy sądowniczej
4.4. Inne kompetencje prezydenta
5. Odpowiedzialność prezydenta
Prezydenci Republiki Węgierskiej
Literatura zalecana
Prezydent Republiki Włoskiej (Izolda Bokszczanin)
1. Geneza i tradycja urzędu prezydenta
2. Pozycja konstytucyjno-prawna i rzeczywista prezydenta
3. Sposób wyboru prezydenta
4. Kompetencje prezydenta
4.1. Uprawnienia w relacjach z parlamentem
4.2. Uprawnienia w relacjach z władzą wykonawczą
4.3. Uprawnienia w relacjach z władzą sądowniczą
5. Problem odpowiedzialności prezydenta
Prezydenci Republiki Włoskiej
Literatura zalecana
Zakończenie
Aneks. Pozycja konstytucyjnoprawna prezydenta
|
