Prezentowany w niniejszej książce zbiór studiów stanowi wynik pracy badawczej wykonanej w ramach projektu Komitetu Badań Naukowych, zrealizowanego w Instytucie Nauk Prawnych PAN pod kierownictwem Prof. Tadeusza Zielińskiego, a potem przez Prof. Marię Matey-Tyrowicz. Omawiane są w niej najważniejsze zmiany legislacyjne w prawie pracy ostatnich lat, przystosowujące je do potrzeb gospodarki rynkowej oraz wymogów prawa europejskiego. Książka składa się z dwóch części: ogólnej (gdzie omówiono m.in. zasady prawa pracy i podstawowe prawa społeczne), szczegółowej {obejmującej m.in. analizę stosunku pracy - jego zawierania, zmiany i rozwiązania) oraz części trzeciej poświęconej zbiorowemu prawu pracy.

Wstęp
Wykaz skrótów
Literatura
CZĘŚĆ I - CZĘŚĆ OGÓLNA PRAWA PRACY
Rozdział I. Problemy części ogólnej prawa pracy - Tadeusz Zieliński
1. Kodyfikacja prawa pracy. Wątpliwości i dylematy
2. Reforma prawa pracy (problemy legislacyjne)
3. Zasady prawa pracy w nowym systemie ustrojowym
4. Prawo do pracy - problem konstytucyjny
Rozdział II. Podstawowe prawa społeczne w dziedzinie pracy jako
"mega-źródła" prawa pracy - Maria Matey-Tyrowicz
1. Ewolucja koncepcji i działań w zakresie podstawowych praw
społecznych w świecie i w Europie
1.1. Nowe znaczenie praw podstawowych na początku obecnego
stulecia
1.2. Globalne prawa społeczne w źródłach uniwersalnych
1.2.1. Organizacja Narodów Zjednoczonych
1.2.2. Międzynarodowa Organizacja Pracy
1.3. Podstawowe prawa społeczne w źródłach europejskich
przed 2000 r.
1.3.1. Europejskie Karty Społeczne Rady Europy
1.3.2. Wspólnotowa Karta Podstawowych Praw Socjalnych
Pracowników
2. Podstawowe Prawa Społeczne w dziedzinie pracy w Karcie Praw
Podstawowych Unii Europejskiej
2.1. Proces dojrzewania idei katalogu podstawowych praw
społecznych UE
2.2. Karta Praw Podstawowych UE i jej inkorporacja do Traktatu
Konstytucyjnego UE
2.3. Elementy prawnej kategoryzacji podstawowych praw
społecznych w Karcie Praw Podstawowych UE
2.4. Implementacja Karty Praw Podstawowych UE
2.4.1. Zakres stosowania Karty
2.4.2. Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości
2.5. Zarys treści podstawowych praw społecznych w dziedzinie
pracy w Karcie Praw Podstawowych UE


2.5.1. Wolność wyboru zawodu i prawo podejmowania pracy,
w tym swoboda przepływu pracowników w obrębie Unii
2.5.2. Zakaz dyskryminacji
2.5.3. Równość traktowania mężczyzn i kobiet, w tym
w sprawach zatrudnienia, pracy i wynagradzania
2.5.4. Prawo pracowników do informacji i konsultacji
w przedsiębiorstwie
2.5.5. Prawo do rokowań i działań zbiorowych
2.5.6. Ochrona w przypadku nieuzasadnionego zwolnienia
z pracy
2.5.7. Prawo do warunków pracy godziwych i odpowiednich
2.5.8. Zakaz pracy dzieci i ochrona młodocianych w pracy
2.5.9. Łączenie życia rodzinnego i zawodowego
2.6. Uwagi końcowe
Rozdział III. Prawo do pierwszej pracy (z prawnych zagadnień promowania
zatrudnienia i przeciwdziałania bezrobociu ludzi młodych)
- Zbigniew Góral
1. Prawo do pracy a prawo do pierwszej pracy
2. Aspekt podmiotowy prawa do pierwszej pracy
3. Realizacja prawa do pierwszej pracy
CZĘŚĆ II - INDYWIDUALNE PRAWO PRACY
DZIAŁ 1. Prawo stosunku pracy
Rozdział IV. Nawiązanie i zmiana stosunku pracy (zarys problematyki)
- Henryk Lewandowski
1. Uwagi wprowadzające
2. Nawiązanie stosunku pracy
3. Zmiana stosunku pracy
3.1. Zmiana rodzaju umowy o pracę
3.2. Zmiana treści stosunku pracy
3.3. Zmiana pracodawcy
Rozdział V. Stosunek pracy i jego treść - Barbara Wagner
1. Pojęcie, cechy i charakter prawny stosunku pracy
2. Dyferencjacja (zróżnicowanie) treści stosunku pracy
3. Obowiązki stron stosunku pracy
Rozdział VI. Rozwiązanie i wygaśnięcie stosunku pracy
- Ludwik Florek
1. Ogólna charakterystyka ustania stosunku pracy
2. Rozwiązanie stosunku pracy na podstawie porozumienia stron
3. Wypowiedzenie umowy o pracę
3.1. Pojęcie, forma i treść wypowiedzenia
3.2. Okresy i terminy wypowiedzenia
3.3. Ochrona trwałości stosunku pracy
3.4. Związkowa kontrola wypowiadania umów o pracę


3.5. Zasadność wypowiedzenia umowy o pracę
3.6. Szczególna ochrona przed wypowiedzeniem ze względu
na sytuację osobistą lub rodzinną
3.7. Ograniczenia dopuszczalności wypowiadania (rozwiązywania)
umów o pracę ze względu na pełnione funkcje
3.8. Roszczenia pracownika w razie bezprawnego wypowiedzenia
umowy o pracę przez pracodawcę
3.9. Orzeczenie o bezskuteczności wypowiedzenia lub przywróceniu
pracownika do pracy
3.10. Wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy
3.11. Odszkodowanie z tytułu bezprawnego wypowiedzenia
4. Zwolnienia z przyczyn nie dotyczących pracowników
4.1. Uwagi ogólne
4.2. Przyczyny zwolnień
4.3. Pojęcie zwolnienia grupowego
4.4. Tryb zwolnienia grupowego
4.5. Ograniczenie ochrony trwałości stosunku pracy
4.6. Prawo do odprawy
4.7. Ponowne zatrudnienie
5. Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia
5.1. Pojęcie, forma i treść
5.2. Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia przez
pracodawcę
5.2.1. Uwagi wstępne
5.2.2. Przesłanki dopuszczalności niezwłocznego rozwiązania
umowy o pracę
5.2.2.1. Przyczyny zawinione przez pracownika
5.2.2.2. Przyczyny nie zawinione przez pracownika
5.2.3. Związkowa kontrola rozwiązywania umów o pracę bez
wypowiedzenia
5.2.4. Roszczenia pracowników w razie niezgodnego z prawem
rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia
5.2.4.1. Uwagi wstępne
5.2.4.2. Przywrócenie pracownika do pracy
5.2.4.3. Wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy
5.2.4.4. Odszkodowanie
5.3. Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia przez
pracownika
6. Rozwiązanie terminowej umowy o pracę
6.1. Okres próbny
6.2. Umowa zawarta na czas określony
6.3. Czas wykonania określonej pracy
7. Wygaśnięcie stosunku pracy
7.1. Uwagi wstępne
7.2. Niezgłoszenie przez pracownika powrotu do pracy po odbyciu
czynnej służby wojskowej


7.3. Niezgłoszenie przez pracownika powrotu do pracy po
rozwiązaniu stosunku pracy z wyboru
7.4. Trzymiesięczna nieobecność pracownika w pracy z powodu
tymczasowego aresztowania
7.5. Śmierć pracodawcy (właściciela zakładu pracy)
7.6. Śmierć pracownika
7.7. Roszczenia pracowników w razie naruszenia przez pracodawcę
przepisów o wygaśnięciu
Rozdział VII. Pozaumowne stosunki pracy - Teresa Liszcz
1. Wprowadzenie
2. Stosunek pracy na podstawie powołania
2.1. Zakres zastosowania powołania
2.2. Powstanie i treść stosunku pracy z powołania
2.3. Ustanie i zmiana stosunku pracy z powołania
2.4. Wnioski
3. Stosunek pracy na podstawie mianowania
3.1. Ogólna charakterystyka stosunku pracy z mianowania
3.2. Mianowani urzędnicy służby cywilnej
3.3. Wnioski
4. Stosunek pracy na podstawie wyboru
4.1. Wybór jako źródło stosunku pracy
4.2. Ustanie stosunku pracy z wyboru
4.3. Wnioski
DZIAŁ 2. Prawo ochrony pracy
Rozdział VIII. Prawo ochrony pracy - podstawowe problemy
- Zbigniew Salwa
1. Uwagi wprowadzające
2. Wykroczenia wskazane w art. 281 KP
2.1. Zawarcie umowy cywilnoprawnej zamiast umowy o pracę
2.2. Niepotwierdzenie na piśmie umowy o pracę
2.3. Wypowiedzenie lub rozwiązanie stosunku pracy bez wypowiedzenia
z rażącym naruszeniem przepisów prawa pracy
2.4. Stosowanie wobec pracowników innych kar niż kary
porządkowe
2.5. Naruszanie przepisów o czasie pracy, uprawnień pracowników
związanych z rodzicielstwem oraz dotyczących zatrudniania
młodocianych
2.6. Nieprowadzenie dokumentacji w sprawach związanych
ze stosunkiem pracy oraz akt osobowych pracowników
3. Wykroczenia wskazane w art. 282 KP
3.1. Naruszenie prawa do wynagrodzenia lub innego świadczenia
oraz dokonanie bezpodstawnych potrąceń
3.2. Wykroczenia w zakresie prawa do urlopu
3.3. Niewydanie pracownikowi świadectwa pracy
3.4. Niewykonanie orzeczeń sądu pracy lub ugód


4. Wykroczenia wskazane w art. 283 KP
4.1. Uwagi wstępne
4.2. Podmioty odpowiedzialne za wykroczenia z art. 283 KP
4.3. Nieprzestrzeganie przepisów lub zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy
4.4. Wykroczenia wymienione w art. 283 Par.2 pkt 1 KP
4.5. Budowa lub przebudowa pomieszczeń pracy
4.6. Wyposażenie w maszyny i urządzenia techniczne
4.7. Wyposażenie w środki ochrony indywidualnej
4.8. Stosowanie środków naruszających bezpieczeństwo
pracownika
4.9. Niezawiadomienie organów nadzoru o wypadku przy pracy
lub chorobie zawodowej
4.10. Niewykonanie nakazu inspektora pracy
4.11. Utrudnianie działalności organu Państwowej Inspekcji Pracy
DZIAŁ 3. Odpowiedzialność prawa pracy i indywidualne spory pracy
Rozdział IX. Odpowiedzialność za naruszenie norm prawa pracy
w warunkach demokracji i społecznej gospodarki rynkowej
- Walerian Sanetra
1. Ogólna charakterystyka wpływu uwarunkowań wynikających
ze zmian ustrojowych na odpowiedzialność za naruszenie norm
prawa pracy
2. Pojęcie i konstrukcja odpowiedzialności prawa pracy
3. Zróżnicowanie odpowiedzialności za naruszenie
norm prawa pracy
4. Odpowiedzialność stron stosunku pracy
4.1. Odpowiedzialność pracownika
4.2. Odpowiedzialność pracodawcy
5. Nowe zjawiska i tendencje w regulowaniu i funkcjonowaniu
odpowiedzialności za naruszenie norm prawa pracy
Rozdział X. Rozstrzyganie indywidualnych sporów pracy w systemie
ustawodawstwa polskiego w ujęciu modelowym
- Krzysztof W. Baran
1. Modele organizacyjno-ustrojowe rozstrzygania indywidualnych
sporów pracy
2. Postępowanie pozasądowe
3. Postępowanie sądowe
CZĘŚĆ III - ZBIOROWE PRAWO PRACY
Rozdział XI. Problemy legislacyjne zbiorowego prawa pracy
- Michał Seweryński
1. Potrzeba reformy zbiorowego prawa pracy
2. Wyodrębnienie i konsolidacja zbiorowego prawa pracy
2.1. Wyodrębnienie zbiorowego prawa pracy


2.2. Konsolidacja zbiorowego prawa pracy
2.3. Źródła zbiorowego prawa pracy
2.4. Zasady zbiorowego prawa pracy
3. Związki zawodowe
3.1. Wolność zrzeszania się w związkach zawodowych
3.1.1. Zakres podmiotowy wolności zrzeszania się w związkach
zawodowych
3.1.2. Ograniczenia wolności zrzeszania się w związkach
zawodowych
3.2. Tworzenie związku zawodowego
3.2.1. Liczba osób uprawnionych do założenia związku
zawodowego
3.2.2. Rejestracja związku zawodowego
3.2.3. Powstanie i rozpoczęcie działalności przez związek
zawodowy
3.3. Zakładowa organizacja związkowa i delegat związkowy
3.4. Ochrona działaczy związkowych
3.5. Reprezentatywność związku zawodowego
4. Pracodawcy i organizacje pracodawców
4.1. Pojęcie pracodawcy
4.2. Organizacje pracodawców
4.3. Reprezentatywność organizacji pracodawców
5. Układy zbiorowe pracy i porozumienia zbiorowe
5.1. Prawo ustawowe - prawo układowe
5.2. Swoboda układowa stron
5.3. Porozumienia zbiorowe
6. Załoga zakładu pracy
6.1. Załoga zakładu pracy jako podmiot zbiorowego prawa pracy
6.1.1. Podmiotowość załogi zakładu pracy
6.1.2. Rada zakładowa jako organ przedstawicielski załogi
zakładu pracy
6.2. Uprawnienia załogi zakładu pracy
6.2.1. Rodzaje uprawnień załogi
6.2.2. Kryteria ustalenia zakresu przedmiotowego uprawnień
załogi
6.2.3. Podstawowe uprawnienia załogi
6.2.3.1. Sprawy socjalne
6.2.3.2. Bezpieczeństwo i higiena pracy
6.2.3.3. Sprawy gospodarcze
6.2.3.4. Powoływanie zakładowej komisji pojednawczej
6.2.4. Fakultatywne uprawnienia załogi
6.2.5. Reprezentowanie pracowników w sprawach
indywidualnych
6.3. Współpraca rady zakładowej ze związkami zawodowymi
6.4. Pracownicza partycypacja finansowa
7. Zbiorowe spory pracy
7.1. Wszczęcie sporu zbiorowego


7.2. Procedury rozwiązywania sporów zbiorowych
7.3. Strajk
7.4. Lokaut
8. Dialog partnerów społecznych
8.1. Wspieranie dialogu partnerów społecznych
8.2. Trójstronna Komisja
Rozdział XII. Pracodawcy i ich organizacje - Zbigniew Hajn
1. Wprowadzenie
2. Pracodawca
3. Organizacje pracodawców
Rozdział XIII. Rozwiązanie układu zbiorowego pracy
- Grzegorz Goździewicz
1. Uwagi ogólne
2. Wypowiedzenie układu
3. Uchylenie przez Trybunał Konstytucyjny mocy obowiązującej
przepisu art. 2417 Par. 4 KP
4. Wnioski de lege ferenda dotyczące wypowiadania układu
zbiorowego pracy
5. Skutki prawne rozwiązanego układu zbiorowego pracy
6. Odstąpienie od stosowania układu
Rozdział XIV. Spory zbiorowe pracy - Bogusław Cudowski
1. Wprowadzenie
2. Pojęcie sporu zbiorowego pracy
2.1. Zbiorowy charakter sporu
2.2. Przedmiot sporu zbiorowego
2.3. Strony sporu
3. Procedury rozwiązywania sporów zbiorowych
4. Środki o charakterze konfliktowym
4.1. Strajk
4.2. Lokaut
5. Wnioski
Rozdział XV. Problemy partycypacji przedstawicielskiej
- Jerzy Wratny
1. Ewolucja koncepcji partycypacji przedstawicielskiej
2. Pojęcie partycypacji
3. Przedstawicielstwa pracownicze
4. Udział pracowników w zarządzaniu przedsiębiorstwem
4.1. Decyzje o charakterze gospodarczym
4.2. Decyzje o charakterze pracowniczym
5. Formy partycypacji przedstawicielskiej
6. Struktura partycypacji
Indeks rzeczowy 523