"Książka dokumentuje szeroko zakrojone przedmiotowo i metodologicznie badania nad (...) wykluczeniem prawnym. >>Prawo<< jest tutaj rozumiane w sposób przyjęty w socjologii prawa; nie tylko jako zbiór formalnie obowiązujących aktów prawnych, ale również jako sposób funkcjonowania instytucji stanowiących i stosujących zawarte w tych aktach normy oraz społeczne następstwa takiej aktywności. (...)"Prof. dr hab. Krzysztof Pałecki, Uniwersytet Jagielloński

Wykaz skrótów Wstęp
Część I. Teoretyczne konteksty badań
1. Andrzej Kojder, Wykluczenie prawne jako fakt społeczny
2. Anna Turska, Wykluczenie jako fakt prawny
- założenia badawcze
1. Kontekst merytoryczny
2. Tezy merytoryczne prowadzonych badań
3. Prawnicy i socjologowie prawa wobec tematu badań
4. Racje argumentujące podjęte badania
5. Konstrukcje pojęciowe nauk prawnych jako czynniki potencjalnych
wykluczeń prawnych
6. Wykluczenie prawne a dylematy nauk prawnych poszukujących
"prawa prawowitego"
7. Globalizacja i konstytucjonalizm jako konteksty wykluczenia prawnego
- w perspektywie doświadczeń polskich
8. Post scriptum
3. Wiesław Staśkiewicz, Wykluczenie prawne
w procesie tworzenia prawa.
1. Konceptualizacja zjawiska
2. Wykluczenie prawne - przedmiot badań
3. Wymiary wykluczenia w tworzeniu prawa
3.1. Wymiar społeczny.
3.2. Wymiar ideologiczny
3.3. Wymiar instytucjonalny
3.4. Wymiar proceduralny
4. Obszary wykluczenia w tworzeniu prawa - analizy empiryczne
4.1. Planowanie legislacyjne
4.2. Konsultacje społeczne, wysłuchanie publiczne i lobbing.
4.3. Inicjatywa ludowa
4.4. "Obywatelski by-pass" - Komisja "Przyjazne Państwo"
4.5. Skarga konstytucyjna
5. Wnioski - obywatel w świecie prawnej nierzeczywistości
Część II. Wykluczenie prawne w świadomości społeczeństwa
polskiego
1. Anna Turska, O podmiotowości prawnej i gotowości dochodzenia
należnych praw.
1. Procesy generujące podmiotowość prawną w opiniach społeczeństwa polskiego
2. Cechy społeczno demograficzne i osobowościowe jako czynniki różnicujące
poglądy na podmiotowość prawną
3. Relacje między ogólnymi opiniami o działającym prawie a społecznymi
poglądami na podmiotowość prawną
2. Elżbieta Łojko, Działalność zawodowa prawników
a wykluczenie prawne
1. Zagadnienia wstępne.
2. Identyfikacja świadomości zjawisk wykluczenia prawnego jako następstwo
działań prawników
3. Zawody prawnicze kojarzone w opinii społecznej ze zjawiskami
wykluczeń prawnych
4. Egzemplifikacje w skargach obywateli działań prawników generujących
wykluczenia.
5. Postulowany model funkcjonowania zawodów prawniczych w społeczeństwie
6. Podsumowanie
3. Zbigniew Cywiński, Nieegalitarne prawo w nieegalitarnym
społeczeństwie. Wykluczenie prawne jako rodzaj wykluczenia
społecznego
1. Ogólne oceny prawa a wykluczenie prawne
2. Legitymizowanie wykluczenia prawnego a krytyka prawa
3. Wykluczenie prawne a odczuwana nierówność wobec prawa
4. Formalna zasada równości i rzeczywiste nierówności wobec prawa
5. Krytyka prawa i opinie o nierówności wobec prawa
6. Prawo jako mechanizm wspomagający dążenia do lepszego zaspokajania potrzeb.
7. Zagrożenie wykluczeniem społecznym a wykluczenie prawne
8. Zależność między opiniami badanych a ich cechami
społeczno-demograficznymi
9. Wnioski
4. Jerzy Kwaśniewski, Wpływ norm prawnych na procesy wykluczenia
społecznego.
1. Uwagi wstępne
2. Rola prawa w procesach ekskluzji społecznej. Koncepcje teoretyczne i badania.
3. Ekskluzja i inkluzja społeczna - procesy ściśle związane
4. Faktualna ekskluzja prawna.
5. Subiektywna ekskluzja prawna
6. Porzucających dewiację, "margines społeczny" chcemy integrować.
Natomiast prawo stwarza przeszkody
7. Czy w życiu społecznym częstsza jest ekskluzja, czy inkluzja normatywna?
Procesy degradacji czy rehabilitacji społecznej?.
5. Krystyna Daniel, Społeczna ocena praw mniejszości religijnych
w aspekcie wykluczenia
1. Uwagi wstępne
2. Wyniki badań empirycznych
2.1. Społeczne wykluczenie mniejszości religijnych w poglądach Polaków
2.2. Prawne wykluczenie mniejszości religijnych w poglądach Polaków
Część III. Ludzkie sprawy w dokumentach urzędowych
i subiektywnych.
1. Anna Turska, Faktualne i subiektywne wykluczenia prawne
w skargach wniesionych do Trybunału Konstytucyjnego
1. Założone hipotezy badawcze.
2. Skarga konstytucyjna w aspekcie podmiotowości prawnej człowieka
3. O modelu skargi konstytucyjnej w ujęciu socjologicznym
4. Założenia metodologiczne analizy orzeczeń i ustalenia badawcze
5. Skarga konstytucyjna jako behawioralny wyraz subiektywnego
wykluczenia prawnego
2. Krystyna Daniel, Wykluczenie prawne w orzecznictwie
Naczelnego Sądu Administracyjnego
1. Wprowadzenie. Sądownictwo administracyjne w aspekcie prawnym
i społecznym
2. Wykluczenie prawne w zakresie prawa administracyjnego - wyniki badań
empirycznych
2.1. Sprawy z zakresu prawa pomocy społecznej.
2.2. Sprawy dotyczące zagospodarowania przestrzennego
2.3. Sprawy dotyczące dostępu do informacji publicznej.
3. Monika Dziurnikowska-Stefańska, Wymiary wykluczenia
prawnego w sprawozdaniach Rzecznika Praw Obywatelskich.
1. Wnioski Rzecznika do Trybunału Konstytucyjnego
2. Udział Rzecznika w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym
w sprawach skarg konstytucyjnych
3. Kasacje Rzecznika do Sądu Najwyższego.
4. Wnioski Rzecznika do Sądu Najwyższego o odpowiedź na pytanie prawne
4. Zbigniew Cywiński, Walka o sprawiedliwość
- wykluczenie prawne w skargach do Fundacji Helsińskiej
1. Założenia badawcze i zasady doboru próby.
2. Ogólna charakterystyka badanej próby
3. Charakterystyka naruszonych uprawnień
4. Uzasadnienia spraw wnoszonych do Fundacji Helsińskiej
5. Na co się skarżono i czego oczekiwano?
6. Rozumienie wykluczenia prawnego w świetle materiałów Helsińskiej Fundacji
Praw Człowieka.
7. Rodzaje i formy wykluczenia prawnego
8. Wykluczenie przez działania nieobojętne prawnie
9. Wykluczenie prawne rozumiane jako ograniczenie praw człowieka
10. Konkluzje i podsumowanie
Posłowie.
Summary (tłum. Łucja M. Kwaśniewska)
Indeks rzeczowy
Przedmowa
Table of contens
List of abbreviations Introduction.
Part I. Theoretical contexts of researches.
1. Andrzej Kojder, Legal exclusion as a social fact
2. Anna Turska, Exclusion as a legal fact - research assumptions
1. The substantive context
2. Substantive theses of the research
3. Lawyers and sociologists of law on the subject of the research
4. Arguments behind the research
5. Notional constructions of legal sciences as factors of potential legal exclusions
6. Legal exclusion and dilemmas of legal sciences seeking "legal law"
7. Globalisation and constitutionalism as legal exclusion contexts
- in the perspective of Polish experience
8. Post scriptum
3. Wiesław Staśkiewicz, Legal exclusion in the law-making
process
1. Conceptualisation of phenomenon
2. Legal exclusion - subject of the research
3. Dimensions of exclusion in law-making.
3.1. Social dimension
3.2. Ideological dimension.
3.3. Institutional dimension.
3.4. Procedural dimension.
4. Areas of exclusion in law-making - empirical analyses
4.1. Legislative planning
4.2. Social consultations, public hearing and lobbing
4.3. Popular initiative
4.4. "Civil by-pass" - The "Friendly State" Commission
4.5. Constitutional complaint
5. Conclusions - citizen in the world of legal non-reality
Table of contens
Part II. Legal exclusion in the consciousness of Polish society
1. Anna Turska, On legal subjectivity and readiness
to claim one's rights
1. Processes generating legal subjectivity in the opinions of Polish society
2. Socio-demographic and personality characteristics as factors differentiating
views on legal subjectivity
3. Correlations between general opinions about the law in action and social
views on legal subjectivity
2. Elżbieta Łojko, Professional activity of lawyers
and social exclusion
1. Initial issues.
2. Identification of awareness of the phenomena of legal exclusion as
a consequence of lawyer's actions
3. Legal professions associated in the social opinion with the phenomena
of legal exclusion
4. Exemplifications of exclusion-generating lawyer's actions in citizen's complaints
5. Postulated model of the functioning of legal professions in the society
6. Summary
3. Zbigniew Cywiński, Non-egalitarian law in non-egalitarian
society. Legal exclusion as a type of social exclusion.
1. General views on law versus legal exclusion
2. Legitimisation of legal exclusion and the critique of law
3. Legal exclusion and the experienced inequality before the law
4. Formal rule of equality and actual inequalities before the law.
5. Critique of law and opinions on the inequality before the law.
6. Law as a mechanism supporting the pursuance of better satisfaction of needs
7. Threat of social exclusion versus legal exclusion
8. Correlation between the respondents' opinions and their
socio-demographic factors
9. Conclusions
4. Jerzy Kwaśniewski, The influence of legal norms
on the processes of social exclusion
1. Initial remarks
2. The role of law in the processes of social exclusion. Theoretical concepts
and the research
3. Social exclusion and social inclusion - strictly correlated processes
4. Factual legal exclusion.
5. Subjective legal exclusion
6. We want to integrate those quitting deviance, social marginality.
While the law stands in the way
Table of contens
7. What in social life occurs more often: normative exclusion or inclusion?
Processes of social degradation or rehabilitation?
5. Krystyna Daniel, Social view on the rights of religious
minorities in the aspect of exclusion.
1. Initial remarks
2. Results of empirical research
2.1. Social exclusion of religious minorities as viewed by Poles.
2.2. Legal exclusion of religious minorities as viewed by Poles
Part III. Human problems in official and subjective documents.
1. Anna Turska, Factual and subjective legal exclusion
in complaints lodged with the Constitutional Tribunal.
1. Assumed research hypotheses
2. Constitutional complaint in the aspect of man's legal subjectivity
3. On the model of constitutional complaint in sociological view
4. Methodological assumptions of the analysis of verdicts
and the research findings.
5. Constitutional complaint as a behavioural demonstration of subjective
legal exclusion
2. Krystyna Daniel, Legal exclusion in the Supreme Administrative
Court verdicts
1. Introduction. Administrative judiciary in the legal and social aspect.
2. Legal exclusion in the area of administrative law - results of empirical research.
2.1. Cases in the area of social security law
2.2. Cases concerning spatial development
2.3. Cases concerning access to public information
3. Monika Dziurnikowska-Stefańska, Dimensions
of legal exclusion in the Ombudsman's reports
1. Ombudsman's motions to the Constitutional Tribunal
2. Ombudsman's participation in the proceedings before the Constitutional Tribunal
in cases concerning constitutional complaints
3. Ombudsman's cassations to the Supreme Court.
4. Ombudsman's motions to the Supreme Court regarding reply to the legal enquiry
4. Zbigniew Cywiński, Fight for justice - legal exclusion
in the complaints to the Helsinki Foundation
1. Research assumptions and sampling rules
2. Overall characteristics of the sample under study
3. Characteristics of the violated rights
4. Arguments for cases submitted to the Helsinki Foundation
Table of contens
5. What were the complaints about and what was expected?
6. Understanding legal exclusion in the light of the materials of the Helsinki
Foundation for Human Rights
7. Types and forms of legal exclusion
8. Exclusion through legally nonindifferent actions
9. Legal exclusion understood as limiting human rights
10. Conclusions and summary.
Afterword.
Summary (tłum. Łucja M. Kwaśniewska). 351