Wstęp.
„Pragnienie ukrajowienia przemysłu szkolnego było we mnie tak wzmożone, że zanim wstąpiłem w progi wystawy, łudziłem się zupełnie nadzieją powolnego wyrugowania niemieckich, względnie pruskich środków naukowych, a zastąpienia ich owocami pracy polskiej..."
• ' Muzeum, 1903.
Powyższy cytat, zaczerpnięty z mego sprawozdania o stanie kartografji szkolnej na wystawie środków naukowych w Wiedniu, wyznacza okres ćwierćwieku, poświę­cony stworzeniu polskiej kartografji i polskiego przemysłu kartograficznego.
Drogi postępowania z punktu widzenia naukowego nie wzbudzały we mnie już wówczas żadnych wątpliwości. W r. 1895 wyszła z oficyny litograficznej Neumanna we Lwowie mapa hipsometryczna Galicji w opracowaniu Majerskiego. Wobec tej mapy zająłem odrazu stanowisko niedwuznaczne, uzasadniając wniosek, dla mnie dogmat niezachwiany, że wstęp do szkoły winna mieć tylko mapa hipso­metryczna (Muzeum, 1896). Wkrótce potem powstała też druga podstawowa teza mej pracy kartograficznej. Siatka geograficzna szkolnej mapy, przynajmniej mapy obszarów większych, winna być równopowierzchniową, a spowodo­wany do tego wywodami Peuckera (1902), wybrałem w moich rozważaniach azymu-talną projekcję Lamberta.
Z takiem przygotowaniem zwiedzałem wystawę środków nauki poglądowej we Wiedniu (1903), do której przywiązywałem tyle nadziei, że ona wskaże mi drogi oswobodzenia polskiej szkoły i nauki geografji od wpływów niemieckich. W ówcze­snej niemocy politycznej i gospodarczej.zwracała się moja uwaga ku sławnym wówr czas instytucjom kartograficznym metropoli wiedeńskiej. Wszakże już wspomniana wystawa przekonała mię, jak dalece jest wiedeńska nauka i przemysł szkolny za­przęgnięty do rydwanu niemieckiej i pruskiej potęgi. Potrzeba zerwania pęt zależ­ności polskiej nauki od Wiednia wystąpiła w całej jaskrawości.
Oto pobudka, która przyśpieszyła zrealizowanie mych pomysłów. W r. 1904 byłem już wpełni pogrążony w pracy nad stworzeniem polskiego Powszechnego Atlasu Geograficznego. Od tego czasu trwała nieprzerwana a w tempie przyśpie-szonem postępująca praca nad dziełem, które teraz po raz pierwszy oddaję w formie gotowej do użytku polskiej szkoły.
Praca ta, oparta zrazu o jednego tylko współpracownika, p. Edmunda LSfflera, zatoczyła od czasu powstawania Polski, od r. 1917 coraz szersze kręgi, a bez udziału takich filarów pracy, jak próf. Teofil Szumański, lub dr. Józef Wąsowicz nie do-szłaby wogóle do skutku.
Od czasu stworzenia własnego zakładu kartograficznego we Lwowie (1921), przyłączyła się do tej pracy istna falanga ludzi. Z licznej tej rzeszy niech będzie wolno wymienić nazwiska pp. dra Bronisława Halickiego, Romana Jacyka, Michała Janiszewskiego, Aleksandra Kosiby i Janiny Ochockiej w dziale syntezy, inżyniera Tadeusza Krystka, inżyniera Henryka Orszulika i pułk. Bola de Rampel w dziale
*■■-»
VI
konstrukcji kartograficznej a pp. Mieczysława Janickiego, Juljana Kurowskiego i inż. Witolda Romera w dziale technicznego rozwiązania trudności reprodukcyjnych. Olbrzymi materjał cyfrowy i kartometryczny został zestawiony w Zakładzie Geogra­ficznym Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie przez dziesiątki bezimiennych młodych adeptów geografji pod kierunkiem dra Juljana Czyżewskiego i prof. dra Augusta Zierhoffera.
Ci wszyscy, a pod ich przewodem mnóstwo innych złożyło się na ogrom zbio­rowej pracy, która pochłonęła w sumie, nisko licząc, ćwierć miljona godzin pracy intelektualnej i konstrukcyjnej.
Takim żmudnym i kosztownym sposobem powstał pierwszy pod każdym względem polski atlas geografji powszechnej, powstała też polska szkoła kartograficzna. Szkoła ta, licząca co najmniej setkę ludzi, umiejących gruntownie odpowiedzieć na pytanie, w jaki sposób powstaje mapa geograficzna, daje gwarancję, że wiadomości o swej i o cuuzej ziemi polskie społeczeństwo nie będzie w przyszłości czerpać u obcych.
*
Powszechny Atlas Geograficzny jest dziełem zupełnie nowem. Od siatki geo­graficznej, obliczonej dla każdej mapy zosobna, aż do najmniejszego szczegółu rysunku sytuacyjnego, który został ze źródłowego a najnowszego materjału wy­brany i odpowiednio opracowany, wszystko jest w tym Atlasie nowe i świeże. Na ogólną liczbę 300 map i diagramów, znajdujących się w atlasie, zaczerpnięto z literatury gotowej tylko 4: mapa Anglji, którą opracowano na podstawie kilku­nastu szczegółowych map w „Times-Atlas"; jedna z mapek klimatycznych (średnia najniższa temperatura), którą opracowano na podstawie studjum van Bebbera, jako-też dwa profile biogeograficzne, wykonane na podstawie Atlasu zoogeograficznego Bartholomew'a.
Nowość i świeżość atlasów geograficznych nie jest dzisiaj rzeczą pospolitą, przeciwnie, jest zjawiskiem wyjątkowem. Nawet najnowsze wydania tak sławnych dzieł, jak Atlas Sydow-Wagnera, lub Vidal Lablache'a są niemal w całości przedru­kowane z płyt, pochodzących z lat 90-tych, a nawet lat 80-tych ubiegłego wieku. Mimo nieprawdopodobieństwa twierdzenie to oddaje najpełniejszą prawdę. Stare płyty, uzupełnione tylko nielicznemi poprawkami szczegółów topograficznych i na­drukiem barwnych nowych granic i nowych obszarów politycznych, są podstawą całej niemieckiej kartografji szkolnej i jej naśladowców.
Czyż jednak rola informacyjna karty geograficznej polega tylko na wiadomościach z geografji politycznej? Czyż podstawą nauki geografji nie jest rzeźba powierzchni ziemi, której poznanie z każdym rokiem nowe czyni postępy?
W tem dopiero świetle staje się zrozumiałem przywiązanie niemieckiej karto­grafji do rysunku terenu, wykonanego kreskami (szrafy) i cieniowaniem. Ten bo­wiem tylko, niewymierny i usuwający się z pod kontroli, rysunek terenu nadaje się do zamaskowania starego wieku dzieła kartograficznego świeżemi barwami nowych stosunków politycznych. O tak pojętych mapach nie można przeto powie­dzieć, że one są, jak być powinno, podstawą nauki geografji, nie, one ją zwodzą na fałszywe tory, one ją pozbawiają właściwego gruntu.
Oto przyczyna, dla której musiałem podkreślić fakt, że Powszechny Atlas Geo­graficzny jest dziełem w całości nowem i źródłowem.
Pracując nad dziełem nowem, można było przy każdej sposobności nadać mu też piętno polskie. Polskość jego polega też nietylko na ilości i treści map poświę­conych Polsce, ona jawnie lub skrycie przenika cały Atlas Geograficzny. W każdej grupie diagramów fizycznych, politycznych i gospodarczych uzwględniono wedle możności dane, odnoszące się do Polski, a nawet plany miast, przez dodanie sche­matu Warszawy obok planu Chicago, wprowadzają w rozważania nad sposobem za­budowania i zaludnienia metropoli światowych polski punkt wyjścia. Zasób zaś pol­skich nazw geograficznych, rozrzuconych po wszystkich częściach świata, starannie w Atlasie Powszechnym zaregestrowany, daje obraz roli Polaków w odkryciach geo­graficznych i objęcia całego świata w jeden wspólny krąg wszechludzkiej gospodarki.
VII
W każdej wreszcie części świata wyftrano jedną dziedzinę, którą przedstawiono w podziałce mapy Polski 1:5,000.000. Tym sposobem dano możność porównania wszystkich stosunków geograficznych Polski z ich różnorodnością panującą na globie i uczyniono formy i stosunki Polski punktem wyjścia wszystkich rozważań z zakresu geografji ogólnej i regionalnej.
Śledzenie i omawianie odnośnych szczegółów należy oczywiście do szkoły. Niech mi jednak będzie wolno zwrócić uwagę na jeden wniosek, który się nasuwa z roz­ważania map krain różnych części świata, wykonanych według jednolitego z Polską planu. Wybrzeże polskie, jego mierzeje i zalewy są „swoje", mimo podobieństw, które je zbliżają np. do wybrzeży atlantyckich Stanów Zjednoczonych. Delta Wisły inną jest od delty Nilu, Padu czy Rodanu, nizinę Polską wyróżnić nie trudno od innych nizin, Karpaty są zgoła inne od Alp, Alleghanów, czy gór Australji, a już osobliwy guz Podola jest bodaj jedyny na świecie. Ale i ludzie inaczej w Polsce mieszkają. Mimo wielu różnic zasiedlenia poszczególnych regjonów Polski uderza w niej wszę­dzie przedewszystkiem jednostajność i zupełność posięścia ziemi przez człowieka. Weźcie za przykład którąkolwiek część niżu polskiego i porównajcie ją z nizinami przyległemi od południa do Wielkich Jezior Kanadyjskich. Co tam za pustki?
Jestem dobrze tego świadom, że stworzenie polskiego atlasu geografji po­wszechnej jest zadaniem niesłychanie trudnem. Dopiero długa i dojrzała praktyka okaże, czy treść i forma podanego materjału są dobre i w jaki sposób stać się one mogą lepsze, jeszcze lepsze. Po tych stopniach ciągłego doskonalenia się może taka praca postępować tylko pod warunkiem zyskania poparcia tych licznych współpra­cowników, którzy pośredniczą między zorganizowanym warsztatem myśli i pracy, a sposobem myśli i wrażliwości duszy polskiej młodzieży.
Pracując na zaniedbanej u nas niwie kartograficznej już od ćwierć wieku, do­znawałem stale tyle zainteresowania i poparcia, że wiary w taką pomoc najbliższych mi współpracowników na niwie wychowania narodowego, a więc i ciągłego postępu mej pracy kartograficznej, nigdy się nie wyzbędę.
Lwów, dnia 8 lipca 1928. Prof. E. Romer.

              Tytuł: 

              Autor: Eugenjusz Romer

              Wydawnictwo i rok wydania: Książnica Atlas 1928

              Stan: Brak oprawy, całosc wlozona w dwie osobne, nieoryginalne okladki, przytarcia, zadarcia brzegow niektorych stron
Brak map 10 i 48
Mapa 46 nie na swoim miejscu (doklejona tasma do NR 12, ja tego nie zrobilem!)


              Oprawa: twarda

              Ilość stron: 49 map (brak 10 i 48) str.

              Format: 21x28,5 cm

              Ilustracje: ----

              Spis treści: 
Spis
Wstęp.
Polska w cyfrach.
Światowy przegląd polityczny i gospodarczy
(na przedniej i tylnej okładce). Tablice:
Ziemia i ciała niebieskie. Opr. T. Szu­mański.
Objaśnienie mapy. Opr. T. Szumański.
Planigloby fizyczne. 1/80 M.
Kartony: Lądy i morza; porównanie po­wierzchni. Powierzchnia oceanów i ich zlewisk. Rozkład lądów na poszczególne zlewiska. Naj­większe jeziora. Najdłuższe rzeki. Największe dorzecza. Największe wyspy. Półkula lądowa 1/300 M. Półkula morska 1/300 M.
4. Klimat.
Izotermy stycznia. Izotermy lipca. Izotermy roku. Średnia najniższa temperatura 1/240 M. Opady 1/120 M.
5. Roślinność i świat zwierzęcy.
Krainy roślinne i prądy morskie 1/120 M. Przekroje faunistyczne i florystyczne przez Au­stralię, Azję, Amerykę Południową i Północną.
6. Człowiek I.
Rasy. Religje 1/300 M. Gęstość zaludnienia. Hodowla bydła. Zwierzęta pociągowe, 1/150 M.
7. Człowiek II.
Produkcja świata roślinnego. Produkcja gór­nicza. Handel międzynarodowy 1/150 M.
Stosunki polityczne i komunikacyjne. 1/80 M.
Europa fizyczna. 1/20 M.
Kartony: Europa w stosunku do kuli ziem­skiej. Kadłub lądowy, półwyspy i wyspy w °/o powierzchni. Odległość od morza w °/o po­wierzchni. Zlewiska Europy w °/o jej po­wierzchni. Powierzchnia dorzeczy. Rozmieszcze­nie wysokości w °/o powierzchni Europy. 1. Bu­dowa geologiczna 1/60 M. 2. Krainy roślinne 1/60 M. 3. Klimat 1/60 M.
10. Europa polityczna. 1/20 M. Opr. E. Romer
i J. Wąsowicz.
Kartony: 1. Szczepy 1/60 M. 2. Wyznania 1/60 M. 3. Gęstość ludności (1820) 1/60 M. 4. Gęstość ludności (1920) 1/60 M.
11. Europa środkowa 1/6 M.
Kartony: Berlin. Wiedeń. Budapeszt. Praga. Hamburg. Nadreński okręg przemysłowy. Kras (Welebit). Żelazna Brama 1/500.000. Klimat 5 stacyj.
12. Europa wschodnia. (Z. S. R. R.) 1/10 M.
treści.
13. Kraje skandynawskie 1/10 M.
Kartony: 1. Islandja 1/10 M. 2. Szpicberg
1/10 M. 3. Danja 1/5 M. 4. Kopenhaga 1/500.000. 5. Leningrad. 6. Moskwa. 7. Sztokholm. 8. Sogne Fjord l/M. 9. Oslo. Klimat 5 stacyj.
14. Alpy. 1/3-75 M.
Kartony: 1. Alpy Berneńskie. 2. Mt. Blanc.
3. Kras-Welebit. 1/500.000. Klimat 5 stacyj.
15. Francja, Belgja, Holami ja, Szwajcarja
1/6 M.
Kartony: Kolonje francuskie, belgijskie i holenderskie. Paryż. Lille - Courtrai. Młode wulkany. Amsterdam 1/500.000. Klimat 4 stacyj.
16. Wielka Brytanja i Irlandja 1/6 M.
Kartony: Kolonje angielskie. Role uprawne.
Pola węglowe. Londyn. Okręg przemysłowy 1/500.000. Klimat 4 stacyj.
17. Kraje śródziemnomorskie. Cz. zachodnia
1/10 M.
Kartony: Rzym. Neapol. Madryt. Etna 1/500.000. Cieśnina Gibraltarska l/M. Klimat 8 stacyj.
18. Kraje śródziemnomorskie. Cz. wschodnia.
1/10 M.
Kartony: Konstantynopol. Oaza Damaszek 1/500.000. Klimat 8 stacyj.
Azja fizyczna. 1/40 M. Kartony: Azja w stosunku do kuli ziem­skiej. Kadłub lądowy, półwyspy i wyspy w °/o powierzchni. Odległość od morza w °/o po­wierzchni. Zlewiska Azji w °/o jej powierzchni. Powierzchnia dorzeczy. Rozmieszczenie w °/o powierzchni Azji.
Azja polityczna. 1/40 M. Opr. E. Romer i J. Wąsowicz.
Kartony: Obszar i zaludnienie państw. Wielkie miasta. Produkcja zboża w Azji. Pro­dukcja herbaty. Produkcja światowa lnu, ko­nopi i juty. Produkcja światowa kauczuku.
Azja północno-wschodnia. 1/20 M. Kartony: Palestyna 1/25 M. Klimat 7stacyj.
a. Indje, b. Japonja 1/10 M. Kartony: Ewerest. Tokjo l/M. Klimat
5 stacyj.
23. Azja południowo-wschodnia. 1/20 M.
Kartony: 1. Jawa 1/5 M. 2. Singapore l/M.
Klimat 5 stacyj.
24. Afryka fizyczna. 1/40 M.
Kartony: Afryka w stosunku do kuli ziem­
skiej. Kadłub lądowy, półwyspy i wyspy w °/o
jej powierzchni. Odległość od morza w °/o po-
wierzchni- Zlewiska Afryki w "k powierzchni. Powierzchnia dorzeczy. Rozmieszczenie wyso­kości w °/o powierzchni Afryki.
25. Afryka polityczna 1/40 M. Opr. E. Romer
i J. Wąsowicz.
Kartony: Obszar i zaludnienie państw. Wielkie miasta. Światowa sieć kolejowa, dłu­gość i gęstość. Światowa produkcja złota. Świa­towa produkcja srebra.
26. Afryka północna 1/20 M.
Kartony: Klimat 10 stacyj.
27. Afryka południowa 1/20 M.
Kartony: Egipt. Czad. 1/5 M. Teneryfa. Erg. Kilimandżaro l/M.
28. Ameryka Północna fizyczna 1/40 M.
Kartony: Ameryka Północna w stosunku do kuli ziemskiej. Kadłub lądowy, półwyspy i wyspy w °/o jej powierzchni. Odległość od morza w °/o powierzchni. Zlewiska Ameryki Północnej w */o jej powierzchni. Powierzchnia dorzeczy. Rozmieszczenie wysokości w "/o po­wierzchni Ameryki Północnej.
29. Ameryka Północna polityczna 1/40 M.
Opr. E. Romer i J. Wąsowicz.
Kartony: Stany wschodnie 1/20 M. Obszar i zaludnienie państw. Wielkie miasta. Produk­cja zboża. Produkcja ziemniaków. Produkcja węgla. Światowa produkcja żelaza i stali. Świa­towa produkcja bawełny.
30. Stany Zjednoczone 1/20 M.
Kartony: Niagara. San Francisco. Panama. Colorado. Malaspina. Wyspa Kościuszki. Delta Mississippi. Nowy Jork. Chicago l/M.
31. Stany Zjednoczone. Część półn.-wschodnia
1/5 M.
Karton: Klimat 12 stacyj.
32. Ameryka Południowa fizyczna 1/40 M.
Kartony: Ameryka Południowa w stosunku do kuli ziemskiej. Kadłub lądowy, półwyspy i wyspy w "/» jej powierzchni. Odległość od morza w '/o powierzchni. Zlewiska Ameryki Połudn. w "k jej powierzchni. Powierzchnia dorzeczy. Rozmieszczenie wysokości w °/o po­wierzchni Ameryki Południowej.
33. Ameryka Południowa polityczna 1/40 M.
Opr. E. Romer i J. Wąsowicz.
Kartony: Obszar i zaludnienie państw. Wielkie miasta. Produkcja światowa kawy. Produkcja światowa kakao. Produkcja świa­towa cukru trzcinowego i buraczanego.
34. Ameryka Południowa 1/20 M.
Kartony: 1. Rio de Janeiro. 2. Buenos Aires. 3. Parana 1/5 M. 4. Aconcagua l/M. Klimat 10 stacyj.
35. Australja fizyczna 1/40 M.
Kartony: Australja w stosunku do kuli ziemskiej. Kadłub lądowy, półwyspy i wyspy w °/o jej powierzchni. Odległość od morza w °/o powierzchni. Zlewiska Australji w °/o jej po-
wierzchni. Powierzchnia dorzeczy. Rozmieszcze­nie wysokości w °/o jej powierzchni.
36. Australja polityczna 1/40 M. Oprać. E. Ro­
mer i J. Wąsowicz.
Kartony: Obszar i zaludnienie państw. Wielkie miasta. Światowa produkcja wełny. Światowa hodowla bydła rogatego, owiec, kóz, koni i świń.
37. Australja 1/20 M.
Kartony: 1. Victoria 1/5 M. 2. Atol Fu-nafuti 1/500.000. 3. Nowa Zelandja 1/10 M. 4. Sydney l/M. 5. Tahiti. Klimat 9 stacyj.
38. Kraje polarne.
Biegun północny. Biegun południowy 1/40 M. Północna Grenlandja. Barjera Rossa 1/5 M. Isfjord na Szpicbergu l/M. Biegun północny. Izotermy stycznia. Izotermy lipca. Biegun po­łudniowy. Izotermy stycznia. Izotermy lipca.
Polska fizyczna 1/5 M.
Polska fizyczna 1/2-5 M. Opr. E. Romer i T. Szumański.
Krajobrazy.
1. Warszawa. 2. Tatry 1:100.000. 3. Gdańsk i Gdynia 1: 300.000. 4. Gdynia. 5. Pętla jarowa. 6. Babia Góra 1:100.000. 7. Okręg węglowy. 8. Pojezierze 1: 300.000. 9. Łysogóry 1:100.000.
1. Geologja. 2. Płody kopalne 1/5 M. Opr. St. Weigner i F. Rutkowski. Karton: 3. Mapa Zagłębia-Węglowego 1/1 "5 M.
Klimat.
Izotermy stycznia i lipca. Opady atmosfe­ryczne. Izotermy i amplitudy roczne. Dzie­dziny klimatyczne 1/15 M. Roczny ruch tempe­ratury. Roczny ruch i suma opadów (6 stacyj).
Flora 1/5 M. Opr. Wt. Szafer.
Fauna 1/5 M. Opr. A. Jakubski.
Rolnictwo i chów bydła 1/12 M.
Rolnictwo A. Rolnictwo B. Pola zbożowe. Zboże chlebowe. Ziemia orna i lasy.
Przewozy zboża chlebowego. Przewozy bydła rogatego. Przewozy drzewa.
Konie. Bydło rogate. Nierogacizną. Owce (1921) ')•
47. Polska polityczna 1/3 M. Opr. E. Romer
i J. Wąsowicz.
Karton: Okręg węglowy 1:100.000.
48. Ludność.
Etnograf ja. Gęstość zaludnienia 1/6 M. Wy­znania. Żydzi. Zmiany zaludnienia 1/9 M.
49. Stosunki fizyczne i gospodarcze.
Odległości od morza. Zlewiska i dorzecza. Po­wierzchnia Polski w °/o powierzchni Europy. Za­ludnienie Polski w °/o zaludnienia Europy. Roz­mieszczenie wysokości w °/o powierzchni Polski.
Powierzchnia i zaludnienie województw. Prze­mysł fabryczny. Rozwój polskiej produkcji gór­niczej i hutniczej. Bezrobocia i strejki. Użycie ziemi. Struktura gospodarcza ludności. Produkcja własności wielkiej i małej. Majątek narodowy

Dodaj do ulubionych Sprzedających

Dodatkowe informacje w zakładce "strona o mnie"

Pozostałe książki - moje aukcje

Zdjęcia/skany poddane kompresji - mogą występować charakterystyczne zniekształcenia - zwłaszcza wokół liter.