Autor

Józef Motyka

Tytuł

Porosty
(Lichenes)
Rodzina Lecanoraceae

Gigantyczne opracowanie

4 grube tomy

Rok wydania

Wydawnictwo

ilustracje zdjęcia rysunki

Stron

Okładka, oprawa

Stan i inne informacje

1[zasłonięte]995-19

LTN

tak

382 + 620 + 600 + 160
= 1760 stron

Miękka

NOWA

Opis

SPIS TREŚCI NIE PRZYTACZAM - PONIEWAŻ JEST BARDZO DŁUGI - OKOŁO 15 STRON SAM SPIS TREŚCI

Porosty (łac. Lichenes) – typ (gromada) od 1981 roku, w wyniku zmian wprowadzonych przez Międzynarodowy Kodeks Nomenklatury Botanicznej, zaliczana do grzybów. Są to organizmy plechowate utworzone przez powiązanie komórki glonu (zielenice lub sinice) i strzępki grzyba (workowce lub podstawczaki). Uznawane za grzyby lichenizowane (zdolne do symbiozy z glonami).

Nauka zajmująca się porostami to lichenologia.

ciekawostki

Występowanie 

Porosty są organizmami pionierskimi porastającymi korę drzew, kamienie, gleby najbardziej ubogie, a także bardziej suche zwane też "glebami poligonowymi". Występują niemalże na wszystkich długościach i szerokościach geograficznych. Najwięcej gleb poligonowych znajduje się w tundrze, a także na pustyniach i stepach. Gleby tundrowe, pustynne i stepowe należą do bardzo ubogich w azot i dlatego porosty, asymilują azot z atmosfery przy pomocy bakterii znajdujących w zgrubieniach grzybni.

Porosty spotkać można na korze drzew (epifity), drewnie (epiksylity), glebie (epigeity) oraz na naturalnych i antropogenicznych podłożach skalnych, takich jak skałki, kamienie i głazy narzutowe, beton, tynk, cegły, eternit, dachówki (epility). Duża grupa porostów zasiedla różne podłoża, gatunki takie określamy jako ubikwistyczne. Na przykład niektóre chrobotki (chrobotek szydlasty - Cladonia coniocraea, strzępiasty - Cladonia fimbriata) osiedlają się głównie na murszejących pniakach, często jednak występują także na glebie, korze drzew, a nawet pokrytym cienką warstewką gleby podłożu skalnym.

 Budowa i czynności życiowe porostów  [edytuj]

 Budowa  [edytuj]

Porosty tworzą plechy, które mogą mieć dwie postacie. Komponenty grzybowe i glon mogą być rozmieszczone równomiernie (plecha homeomeryczna) lub komponenty ułożone są warstwowo (plecha heteromeryczna). W drugim przypadku wyróżniamy korę górną (grzyb), warstwę glonową i niżej warstwa strzępek grzyba.

Plecha porostów może mieć formy:

nitkowatą

krzaczkowatą - porozgałęziana i wzniesiona (zwisająca w wypadku porostów nadrzewnych)

listkowatą - lekko odstaje od podłoża i przypomina pofałdowany na brzegach liść

skorupiastą - płaska i ściśle przylega do podłoża np. skały, muru lub kory drzewa

Wiek pospolitych u nas porostów nadrzewnych i naziemnych jest określany z reguły na kilka do kilkunastu lat; najbardziej długowieczne z tej grupy żyją 50-100 lat. Naskalne porosty o plechach skorupiastych mogą dożywać od 2-4,5 tysiąca lat (np. wzorzec geograficzny - Rhizocarpon geographicum). Najwolniej rosną porosty o plechach skorupiastych np. wzorzec geograficzny przyrasta rocznie 0,25–0,5 mm, pawężnice (Peltigera) 1-3 cm rocznie.

 Symbioza  [edytuj]

W symbiozie komponent grzybowy określany jako mikobiont należy w przeważającej części (ok. 98%) do workowców (Ascomycota), rzadziej grzybów podstawkowych (Basidiomycota) lub grzybów niedoskonałych (Deuteromycota). Komponentami autotroficznymi, określanymi mianem fotobiont, są zielenice lub sinice. Najczęściej spotykanym fotobiontem są przedstawiciele rodzajów trebouksia (Trebouxia) i trentepolia (Trentepohlia) - zielenice oraz trzęsidło (Nostoc) - cyanobakteria. Wymienione rodzaje występują w plechach ponad 90% gatunków porostów. Związki między tymi organizmami mogą mieć różny charakter, od bardzo swobodnego po bardzo ścisły i jest różnie interpretowany. Niektórzy uważają go za związek mutualistyczny inni jako symbiozę antagonistyczną (helotyzm, pasożytnictwo, endosaprofityzm, glonopasożytnictwo). Obok podstawowego, niektóre porosty zawierają także dodatkowy gatunek fotobionta, który umieszczony jest zazwyczaj w określonych partiach plechy - cefalodiach. Na plechach porostów mogą także występować grzyby naporostowe - w formie pasożytów, saprobiontów lub organizmów parasymbiotycznych. Nic więc dziwnego, że plechy porostów porównuje się często do miniaturowych ekosystemów.

 Porosty rozmnażają się wyłączne bezpłciowo (przez zarodniki zwane urwistkami lub soreliami, czyli małymi kuleczkami zawierającymi komórki glonu otoczonego przez grzybnię), rozmnóżki lub też wegetatywnie poprzez rozłogi, strzępki grzybni.

 chrobotek strzępiastyNa świecie znanych jest ok. 13,5 tysiąca gatunków porostów, z czego w Polsce występuje ok. 1600. Wiele z nich jest długowieczna. Do najbardziej znanych przedstawicieli należą: chrobotek reniferowy (Cladonia rangiferina), płucnica islandzka (Cetraria islandica).

Rodzina: brodaczkowate (Usneaceae)

Rodzaj: brodaczka (Usnea)

Gatunek: brodaczka kępkowa (Usnea hirata)

Gatunek: brodaczka kędzierzawa (Usnea subfloridana, Usnea comosa)

Gatunek: brodaczka najdłuższa (Usnea longissima)

Gatunek: brodaczka rozpierzchła (Usnea fulvoreagens)

Gatunek: brodaczka zwyczajna (Usnea filipendula, Usnea dasypoga)

Gatunek: mąkla tarniowa (Evernia prunastri)

Rodzina: chrobotkowate (Cladoniaceae)

Rodzaj: chrobotek (Cladonia)

Gatunek: chrobotek reniferowy (Cladonia rangiferia)

Gatunek: chrobotek leśny (Cladonia sylvatica)

Gatunek: chrobotek strzępiasty (Cladonia fimbriata)

Gatunek: chrobotek kubkowaty (Cladonia pyxidata)

Gatunek: chrobotek alpejski (Cladonia stellaris)

Gatunek: chrobotek czarniawy (Cladonia stygia)

Gatunek: chrobotek palczasty (Cladonia digitata)

Gatunek: chrobotek najeżony (Cladonia impexa)

Gatunek: chrobotek gwiazdkowaty (Cladonia uncialis)

Gatunek: chrobotek łuskowaty (Cladonia subsquamosa)

Gatunek: chrobotek wysmukły (Cladonia gracilis)

Gatunek: chrobotek rożkowy (Cladonia cornuta)

Gatunek: chrobotek rogokształtny (Cladonia cornutoradiata)

Gatunek: chrobotek okółkowy (Cladonia verticillata)

Gatunek: chrobotek kieliszkowaty (Cladonia chlorephaea)

Gatunek: chrobotek rosochaty (Cladonia foliacea)

Rodzina: granicznikowate (Stictaceae)

Rodzaj: granicznik (Lobaria)

Gatunek: granicznik płucnik (Lobaria pulmonaria)

Rodzaj: podgranicznik (Sticta)

Rodzina: tarczownicowate (Parmeliaceae)

Rodzaj: tarczownica (Parmelia)

Gatunek: tarczownica kielichowata (Parmelia acetabulum)

Gatunek: płaskotka pylasta (Parmeliapsis aleurites)

Gatunek: płaskotka rozlana (Parmeliopsis ambigua)

Gatunek: płaskotka reglowa (Parmeliopsis hyperopta)

Rodzaj: płucnica (Cetraria)

Gatunek: płucnica islandzka (Cetraria islandica)

Gatunek: płucnica płotowa (Cetraria sepincola)

Gatunek: płucnica żółta (Cetraria pinastri)

Gatunek: płucnica modra (Cetraria glauca)

 Porosty jako organizmy pionierskie mają bardzo ważną funkcję glebotwórczą.

Są ważnym składnikiem pokarmowym (dla reniferów i piżmowołów) oraz schronieniem bezkręgowców. Niektóre ptaki wykorzystują porosty do budowy gniazd. Porosty wykorzystywane są w lecznictwie (płucnica lekarska, brodaczka, tarczownica), inne są cenione w kuchni (krusznica jadalna - "manna z nieba").

Porosty są bardzo czułym biowskaźnikiem (bioindykatorem) czystości atmosfery. Specjalna skala porostowa pozwala na podstawie składu gatunkowego porostów określić stopień zanieczyszczenia atmosfery.

Szczątki porostów przyczyniają się do powstawania próchnicy, która z rozdrobnionym materiałem skalnym tworzy glebę.