W pierwszej połowie XIX wieku na rynku wydawniczym zaczęło pojawiać się coraz więcej pozycji mających charakter porad, dyrektyw, kierowanych do coraz szerszego kręgu odbiorców. Pozycje te miały najczęściej formę książkową, choć zdarzały się też broszurki czy nawet kilkustronicowe utwory wierszowane (...).
Zdecydowana większość poradników złożona była z rad i dyrektyw, w niektórych jednak były same zakazy i upomnienia. Na ich podstawie można wnioskować, jakie zachowania uznawane były za „nieobyczajne”. Natomiast rady zawarte w tego typu piśmiennictwie były swego rodzaju odpowiedzią na społeczne zapotrzebowanie (...). Prawdopodobnie największym powodzeniem wśród młodych dziewcząt cieszyły się poradniki savoir-vivre’u. W takich pozycjach zamieszczane były wszystkie możliwe porady dotyczące poprawnego zachowania się w towarzystwie. Każda młoda panienka chciała „zabłysnąć”, być akceptowana, podobać się. Opanowanie zaś „sztuki podobania się” miało przynieść konkretne efekty – w przypadku młodych dziewcząt chodziło o zdobycie upragnionego, wymarzonego męża. Inne cele przyświecały kobietom dojrzałym, sięgającym po kodeksy obyczajowe. Mężatki szukały w nich rad, jak stworzyć szczęśliwą rodzinę, utrzymać miłość męża na wysokim poziomie, zapewnić sobie jego dozgonną wierność
i troskliwość, odpowiednio wychować dzieci; gospodynie zaś – jak stworzyć idealne, dobrze funkcjonujące gospodarstwo domowe. Znaczna część poradników poświęcona była zagadnieniom związanym z troską o zdrowie, higienę ciała i zawierała wskazówki kosmetyczne oraz konkretne przepisy na poprawienie urody.
Książka składa się z pięciu rozdziałów. Rozdział pierwszy stanowi próbę ukazania życia kobiet w pierwszej połowy XIX wieku. W kolejnych czterech rozdziałach przedstawiono ideał kobiety pierwszej połowy XIX wieku. Rozdziały te powstały na podstawie poradników wydanych w języku polskim w latach 1[zasłonięte]800-18. W książce zamieszczono dużo oryginalnych cytatów oddających klimat epoki.
Wstęp
Rozdział I
Życie kobiet w pierwszej połowie XIX wieku
1. Życie codzienne
W rodzinie ziemiańskiej
W rodzinie drobnoszlacheckiej
W rodzinie arystokratycznej
W rodzinie mieszczańskiej
W rodzinie chłopskiej
2. Edukacja kobiet
Kształcenie na pensjach prywatnych
Nauka w szkołach elementarnych
Kształcenie klasztorne
Szkoły zawodowe i artystyczne
Wychowanie i kształcenie domowe
3. Praca zawodowa
4. Działalność społeczna i patriotyczna
Rozdział II
Kobieta w społeczeństwie
1. Społecznie pożądane i niepożądane cechy charakteru
2. Sens i treść życia kobiety
3. Zachowanie wśród ludzi
Postawa podczas stania, siedzenia i chodzenia
Ubiór
Spożywanie posiłków
Prowadzenie rozmów
Zachowanie wobec mężczyzn
Odwiedziny
Sposoby postępowania w innych sytuacjach życiowych i towarzyskich
4. Pisanie listów
5. Praktyki religijne
6. Obowiązki wobec ojczyzny
Rozdział III
Kobieta w rodzinie
1. Córka
2. Siostra
3. Żona
4. Gospodyni
5. Matka
6. Babcia
Rozdział IV
Troska o higienę, zdrowie i urodę
1. Pomieszczenia mieszkalne
2. Ubiór
3. Prawidłowe odżywianie
4. Ruch i aktywność fizyczna
5. Higiena osobista i troska o wygląd zewnętrzny
6. Miesiączkowanie i przekwitanie
7. Zdrowie psychiczne
Rozdział V
Edukacja kobiet
1. Kształcenie pod okiem matki
2. Kształcenie w domu przez nauczyciela
3. Edukacja na pensji żeńskiej
Zakończenie
Bibliografia
Biogramy autorów poradników
Aneks
