Powszechna moda na noszenie do kontusza jedwabnego pasa trwała przez kilkadziesiąt lat XVIII wieku. Dopiero w późniejszych czasach znaczenie tego elementu ubioru przeszło nieoczekiwaną metamorfozę. W dobie upadku politycznego Rzeczypospolitej i gwałtownego wyrost u fali nastrojów patriotycznych, jakie obudził Sejm Czteroletni 1788-1792, okazało się, że noszenie tradycyjnego stroju polskiego nabrało rangi symbolu pozytywnej postawy obywatelskiej, przeciwstawianego kosmopolitycznej cudzoziemszczyźnie. Literacki wyraz dało tym nastrojom pokolenie wielkich romantyków. Dość przypomnieć jakimi serdecznymi barwami maluje Mickiewicz „kontuszowe" typy szlacheckie, reprezentowane w Panu Tadeuszu przez Sędziego czy Podkomorzego, a wiec przedstawicieli starej generacji, niezmiennie hołdującej staropolskiemu obyczajowi, łącznie z przywiązaniem do stroju narodowego, w którym pas był tylko elementem, ale za to najbardziej malowniczym.