Katowice 1993
140 str., wys. 24 cm
stan dobry


Spis treści

WSTĘP.................... 7

Rozdział I
PROBLEMY TEORETYCZNO-METODYCZNE ........ 10
1. Historyk historia............... 10
2. Źródła i opracowania............... 21
3. Zagadnienia periodyzacji.............. 27

Rozdział II
TRADYCJE HISTORIOGRAFICZNE .......... 31
1. Polskie zainteresowania śląskimi dziejami.......... 31
2. Śląska historiografia niemiecka........... 35
3. Historiografia Śląska Cieszyńskiego ............. 45
4. Śląsk pruski w historiografii rodzimej .............. 54
5. Historia ludowa historia dla ludu historia ............... 61

Rozdział III
OD DZIEJÓW DLA LUDU DO HISTORII LOKALNEJ (1918 - 1928) ............ 64
1. Historycy i historiografia lat przełomu. 1918 1922....... 64
2. Zawiedzione nadzieje (1[zasłonięte]922-19) . ......... 77

Rozdział IV
DROGI DO NAUKOWEJ HISTORII REGIONALNEJ (1929 1939) ........... 89
1. Historia i historycy śląskiej sanacji ............. 89
2. Warunki prowadzenia pracy naukowej ............ 114

Rozdział V
PRÓBA PODSUMOWANIA DOROBKU MIĘDZWOJENNEJ HISTORIOGRAFII
ŚLĄSKIEJ............ 121
INDEKS OSOBOWY............... 129
Summary................ 134
Zusammenfassung .............. 136


WSTĘP

Historiografia śląska stała dotychczas na uboczu historii narodowej. Jednakże środowiska regionalne mogą i powinny włączyć się w nurt historii ogólnopolskiej, wprowadzając do niej nowe zagadnienia, inspirowane specyficznymi losami terenów, na których ukształtowały się lokalne grupy badaczy i popularyzatorów miejscowych dziejów. Na Śląsku, w wyniku jego wielowiekowego politycznego oderwania od Polski, osłabienia więzi kulturalno-naukowych z ziemiami polskimi i wytworzenia specyficznego układu spoleczno-narodowościowego, zrodził się odmienny sposób tworzenia własnej i ogólnonarodowej kultury oraz uczestnictwa w życiu kulturalnym. Inaczej też trzeba spojrzeć na zagadnienia świadomości historycznej i funkcji historii w społeczeństwie, co pociąga za sobą ocenę roli animatorów, twórców kultury oraz nauki historycznej. Wnieśli oni znaczący wkład do rozbudzania, po­głębiania i rozszerzania polskiej świadomości narodowej, zarazem ją od­zwierciedlając i dokumentując. Stawali się też niekiedy symbolami walki o wyzwolenie narodowe. W latach międzywojennych historyk polski na Śląsku był powszechnie uważany za twórcę i propagatora treści patriotycznych oraz za aktywnego działacza narodowego i polityka. Dlatego celem tej pracy jest przedstawienie i opis śląskiego środowiska historycznego w Polsce między­wojennej z uwzględnieniem stosunków społecznych i narodowościowych wewnątrz regionu oraz polityki kulturalno-naukowej autonomicznych władz województwa, roli instytucji kulturalno-oświatowych, organizacji i czasopism. Niezbędne przy tym będą elementy, charakterystyki prac historiograficznych powstałych w tym środowisku czy też poza nim, w celu uzupełnienia luk, których własnymi siłami miejscowi badacze nie byli w stanie wypełnić. Ze względu na ograniczoną objętość publikacji uchwycono problemy najważ­niejsze. Pominięcie drugoplanowych, tworzących tło lub zazębiających się
z osią przewodnią publikacji być może zostanie w jakiejś mierze uzupełnione w przygotowywanym do druku słowniku bio-bibliograficznym historyków
śląskich.
Systematyczne badania nad dziejami historiografii polskiej okresu mię­dzywojennego zapoczątkowano w lutym 1983 r. w Zakładzie Historii Historiografii i Dydaktyki Uniwersytetu Warszawskiego, kierowanym przez Profesora Jerzego Maternickiego, gdzie powstał Zespół Badawczy nad polskim środowiskiem historycznym lat 1918—1939. Wychodząc z kulturo-logiczno-naukowoznawczego punktu widzenia na historiografię, w Zespole gromadzącym badaczy z dziewięciu ośrodków naukowych kraju zaczęto szeroko zakrojoną kwerendę archiwalną, poszukując odpowiedzi na 27 pytań ankiety opracowanej przez J. Maternickiego. Włączenie się do prac Zespołu zobligowało do pogłębienia znajomości śląskiej historii historiografii, przy­gotowania prawidłowo wypełnionych ankiet, a także do uczestnictwa w zebraniach i konferencjach naukowych, na których wymieniano doświadczenia i prezentowano osiągnięte wyniki. Zważywszy na to, że w międzywojniu część historyków śląskich kończyła swe kariery, inni zaś je rozpoczynali, konieczne okazało się sięgnięcie do XIX w. oraz znaczne wyjście poza 1939 r. Dzięki przyjęciu przez Zespól w miarę jednolitych założeń badawczych sukcesywnie publikowane wyniki badań mogą być porównywalne. Jednakże w przypadku historiografii śląskiej bardzo często trzeba zrezygnować ze sprawdzonych poza tym regionem sposobów postępowania. Np. ze względu na nieostrość określenia „historyk śląski" oraz dużą ruchliwość naturalną i jeszcze większą wędrówkową trudno precyzyjnie podać liczbę miejscowych historyków w określonych latach. Tabelaryczne zestawienia statystyczne czy też od­powiednie wykresy mogłyby stworzyć wrażenie ścisłości wywodów, lecz w istocie byłyby namiastką analizy statystycznej. Nie można jednoznacznie określić, czy pamiętnikarze — najczęściej powstańcy śląscy — byli badacza­mi, czy też stali się nimi dopiero po II wojnie światowej. Czy do środowiska włączyć ongiś aktywnych dziejopisów, którzy pełniąc funkcje administracyjno-polityczne, pracy naukowej całkowicie zaniechali? Jak sklasyfikować badaczy śląskich dziejów spoza Śląska, z których paru przybyło na polski Śląsk, częściej jednak korzystali ze zbiorowych warsztatów pracy naukowej w jego niemieckiej części?
Prezentując przesłanki metodologiczne i metodyczne, w rozdziale I wyjaś­niono specyfikę i wybrany tok postępowania. Niektóre przyjęte tu założenia i ustalenia zostały opracowane przez Profesora Jerzego Maternickiego i prze­dyskutowane na forum prowadzonego przez niego Zespołu Badawczego. Część z nich można było wprost wykorzystać, inne zaś należało przystosować do górnośląskiego pola badawczego historiografii. Jego specyfika wymagała jednak przyjęcia lub wybrania kilku nieco arbitralnych założeń, których zasadność oceni krytyka naukowa.

Słowa kluczowe: