Opis:
Celem projektu badawczego ?Polityki Unii Europejskiej w kontekście polskiej
polityki gospodarczej", którego efektem jest niniejsze opracowanie, było
opisanie polityk UE i ich przemian w procesie dostosowania się do nich polskiej
gospodarki. Dotyczy to zarówno autonomicznych polityk pośrednio na nią oddziałujących,
jak i zależnych głównie od władz krajowych.
Opracowanie składa się z sześciu rozdziałów, w których poddano analizie
kwestie koordynacji polityki gospodarczej i strategie UE oraz dokonano oceny
realizacji wybranych polityk szczegółowych w Polsce.
Podstawowym problemem badawczym było wyjaśnienie, jak polityki Unii
Europejskiej wpływają na procesy społeczno-gospodarcze w Polsce, jaka jest siła
oddziaływania instytucji UE i wybranych polityk na sytuację krajową, czy i w jakim
stopniu wdrażane są dyrektywy unijne dotyczące polityk szczegółowych?
W tym kontekście badano skuteczność wpływu UE na realizację programu konwergencji
oraz wpływ unijnej polityki regionalnej na rozwój gospodarczy w Polsce.
Podjęto próbę oceny sektora MSP i jego konkurencyjności na jednolitym
rynku europejskim (JRE).
Metodę badań oparto na analizie modeli teoretycznych oraz dostępnych źródeł
faktograficznych.
Pierwszy rozdział: ?Teoretyczne podstawy wspólnych polityk europejskich",
stanowi podbudowę teoretyczną dla pozostałych części opracowania. Badanie
poprzedzono opisem teoretycznych oraz prawnych podstaw polityk UE, w tym
dwu głównych przesłanek: sprawnego funkcjonowania JRE i eliminacji efektów
zewnętrznych oraz niesprawności rynkowych. Analizę oparto m. in. na modelach
unii celnej, jednolitego rynku pracy, wspólnej polityki rolnej (WPR) i polityki
ochrony środowiska. Teoretyczne uzasadnienia polityk Unii Europejskiej
wynikają z dwu głównych przesłanek. Pierwszą z nich jest zapewnienie sprawnego
funkcjonowania jednolitego rynku europejskiego. Drugą przesłanką jest
eliminowanie lub redukowanie zniekształceń życia gospodarczego, spowodowanych
zawodnością mechanizmów rynkowych lub występowaniem efektów zewnętrznych
(pozytywnych lub negatywnych). Do polityk odwołujących się do
pierwszej z w/w przesłanek należą m.in. polityka ochrony konkurencji i polityka
handlowa. Do polityk odwołujących się do drugiej przesłanki należą m.in.
polityka ochrony środowiska i polityka naukowa. Obydwa rodzaje przesłanek
są objaśnione przy użyciu podstawowych modeli dotyczących funkcjonowania
poszczególnych polityk. Przedstawiono i objaśniono teoretyczne schematy funkcjonowania
unii celnej, jednolitego rynku pracy, wspólnej polityki rolnej, polityki
ochrony środowiska i innych polityk.
W drugim rozdziale: ?Koordynacja polityk gospodarczych w Unii Europejskiej",
Czytelnik znajdzie aktualną ogólną charakterystykę narzędzi i instrumentów
koordynacji polityk gospodarczych UE wraz ich podstawami prawnymi.
Celem tego rozdziału jest dokonanie przeglądu procesów koordynacji polityk gospodarczych
w Unii Europejskiej. Jest to kwestia istotna dla Polski ze względu na
pogłębiającą się integrację naszego kraju z UE, której sukcesy, szczególnie w takich
sferach jak wiedza i innowacje, będą miały istotny wpływ na przyszłość
gospodarczą naszego kraju.
Koordynacja polityki może być zdefiniowana jako harmonizacja polityk
krajowych w oparciu o ponadnarodowe reguły lub normy, które są uzgodnione
przez wszystkie kraje członkowskie, pozostawiając podstawową odpowiedzialność
za obszar polityki w gestii władz narodowych, ale ustanawiając ograniczenia
uznaniowości ich decyzji.
Zgodnie z tą definicją, scharakteryzowano w kolejnych punktach genezę i kierunki
tak rozumianej koordynacji polityk gospodarczych w Europie od wczesnych
lat XX wieku po czasy dzisiejsze, narzędzia i instrumenty współczesnej
koordynacji, jej strukturę instytucjonalną i przedmiotową, w tym m.in. Ogólne
wytyczne polityki gospodarczej, Pakt Stabilności i Wzrostu, procesy i metody
koordynacji gospodarczej (pełna, jednolita, ścisła/formalna, luźna/ograniczona)
oraz strategię lizbońską.
Szczególną uwagę poświecono polityce regionalnej jako jednemu z najważniejszych
narzędzi koordynacji polityk gospodarczych w UE. Chodziło tutaj
o znalezienie odpowiedzi na pytanie, w jakim zakresie fundusze strukturalne
i Fundusz Spójności w ramach budżetu polityki strukturalnej UE mogą wywrzeć
wpływ na rozwój regionalny w Polsce w przekroju jej województw.
Trzeci rozdział: ?Wpływ polityki Unii Europejskiej na realizację polskiego
programu konwergencji", dotyczy koordynacji polityk szczegółowych za pomocą
wybranych narzędzi. W rozdziale tym analizowany jest proces koordynacji polityki
realizowanej przez Radę UE, ECOFIN i Komisję Europejską odnośnie do
programu konwergencji w Polsce. Analiza poprzedzona jest opisem specyficznych
cech narzędzi i procedur tej koordynacji, mających swoje źródło w traktacie
z Maastricht i w Pakcie Stabilności i Wzrostu.
Wpływ polityki UE na realizację polskiego programu konwergencji badano
analizując zmiany długu i deficytu sektora instytucji rządowych i samorządowych
oraz kształtowanie się stopy inflacji HICP, długoterminowej stopy procentowej
i kursu walutowego w latach 2[zasłonięte]004-20. Opinie i decyzje Rady UE,
ECOFIN i KE miały wpływ na dostosowanie do nich założeń programów konwergencji
oraz kierunków polityki gospodarczej. Szczegółowej analizie w tym
kontekście poddano okres od nałożenia przez Radę UE wobec Polski w 2004 r.
procedury nadmiernego deficytu do jej zamknięcia w 2008 r.
W analizie skupiono się wyłącznie na badaniu zmian kryteriów nominalnych
konwergencji, wskazując tylko przykłady wpływu koordynacji polityk UE
na zmiany konwergencji realnej i strukturalnej. Utrwalenie procesu konwergencji
jest jednym z głównych celów strategicznych, szczególnie w związku z deklaracją
władz o zamiarze przyjęcia euro przez Polskę w 2012 r. Termin ten jest
jednak w dużym stopniu uzależniony od wpływu obecnego światowego kryzysu
na polską gospodarkę.
W czwartym rozdziale: ?Polityka zatrudnienia w Unii Europejskiej jako
przykład zastosowania otwartej metody koordynacji", znajduje się wyczerpujący
opis tej metody porównanej z metodą wspólnotową i międzyrządową.
Za ważny cel badań przyjęto analizę ewolucji metod koordynacji oraz efektów
europejskiej polityki zatrudnienia wraz z dorobkiem prawnym w tym zakresie
ze szczególnym uwzględnieniem jej realizacji w Polsce. Scharakteryzowano
Europejską strategię zatrudnienia opartą na czterech fi larach i ukazano jej ewolucję
związaną z procesami z Cardiff , z Kolonii, ze strategią lizbońską oraz zintegrowanymi
wytycznymi na lata 2[zasłonięte]005-20 i 2[zasłonięte]008-20. Instrumenty te zostały
skonfrontowane z Krajowym programem reform i Krajową strategią zatrudnienia,
co umożliwiło identyfikację obszarów wymagających intensyfikacji działań
z polskiej strony.
W piątym rozdziale: ?Oddziaływanie polityki Unii Europejskiej na rozwój
polskich MSP", znajduje się obszerna charakterystyka MSP zawierająca wyjaśnienie pojęcia i typologię małych i średnich przedsiębiorstw. Podjęto tu próbę
określenia możliwości rozwoju przedsiębiorstw z sektora MSP w obecnych uwarunkowaniach
gospodarczych Polski i pokazania wpływu tego sektora na wzrost
gospodarczy. Z analizy wynika, że MSP odegrały (i nadal odgrywają) istotna rolę
w procesie transformacji polskiej gospodarki. Napotykają one jednak na wiele
barier, zarówno o charakterze wewnętrznym, jak i zewnętrznym, które utrudniają
nie tylko rozpoczęcie działalności gospodarczej, ale i jej dalszy rozwój.
Celem badania było przeprowadzenie szczegółowej analizy sektora MSP, na
podstawie której można będzie wyciągnąć wnioski, na ile polityka UE, a w szczególności
przepisy dostosowawcze mają wpływ na rozwój MSP. Z badań wynika,
że polskie MSP nie są przygotowane, aby konkurować z podobnym sektorem
w eurolandzie; i krytycznej ocenie można poddać politykę państwa wobec tego
sektora. Wspieranie rozwoju tego sektora powinno być zatem jednym z priorytetów
polityki państwa.
Ostatni, szósty rozdział: ?Polityka rozwojowa oraz pomoc zagraniczna Polski
na tle doświadczeń Unii Europejskiej", zawiera charakterystykę polityki rozwojowej
i pomocy zagranicznej UE w wymiarze finansowym i instytucjonalnym
skierowanej do krajów rozwijających się oraz udział Polski w tej polityce. Analiza
tego udziału pozwoliła na ukazanie zbieżności polskich poczynań w zakresie
pomocy zagranicznej z założeniami przyjętymi w tej dziedzinie zarówno przez
państwa członkowskie jak i samą Unię Europejską. Polska aktywność w tym zakresie
powinna być komplementarna wobec działań donatorów, beneficjentów
oraz organizacji rządowych i pozarządowych, wpisujących się do międzynarodowej
agendy rozwoju. Polskie działania dotyczące rozwoju powinny przebiegać
dwutorowo: w ramach przedsięwzięć wspólnotowych, realizowanych za pośrednictwem
Komisji Europejskiej, oraz w ramach krajowego systemu współpracy na
rzecz rozwoju. Ten drugi wymaga pilnej reformy i dostosowania do standardów
obecnych u innych donatorów. Polityka współpracy rozwojowej powinna mieć
na celu usprawnienie sposobów przekazywania środków pomocowych poprzez
stworzenie właściwych ram instytucjonalnych, zapewniających m.in. realizację
wieloletnich programów we współpracy z innymi darczyńcami oraz zwiększenie
środków przekazywanych na ten cel.
WPROWADZENIE (Piotr Albiński)
I. TEORETYCZNE PODSTAWY WSPÓLNYCH POLITYK EUROPEJSKICH (Krzysztof Marczewski)
1. Efekty unii celnej
2. Efekty swobodnego przepływu siły roboczej
3. Teoretyczne aspekty mechanizmu cenowego wspólnej polityki rolnej
4. Uzasadnienie reguł polityki ochrony konkurencji skierowanych do przedsiębiorstw
5. Uzasadnienie wspólnych polityk Unii Europejskiej skierowanych na internalizację efektów zewnętrznych
Podsumowanie
II. KOORDYNACJA POLITYK GOSPODARCZYCH W UNII EUROPEJSKIEJ (Krzysztof Piech, Mariusz Wielec)
Wstęp
1. Geneza koordynacji polityk gospodarczych w Europie
2. Koordynacja polityk gospodarczych w EWG
3. W kierunku koordynacji polityk pieniężnych w Europie
4. Koordynacja polityk gospodarczych po 1993 r.
5. Obecna koordynacja polityk gospodarczych w UE
6. Narzędzia i instrumenty koordynacji polityk gospodarczych UE
7. Polityka regionalna jako narzędzie koordynacji polityk gospodarczych w UE
Podsumowanie
III. WPŁYW POLITYKI W UNII EUROPEJSKIEJ NA REALIZACJĘ POLSKIEGO PROGRAMU KONWERGENCJI (Piotr Albiński)
Wprowadzenie
1. Efekty pięciu lat członkostwa Polski w Unii Europejskiej
2. Narzędzia i procedury koordynacji polityki gospodarczej Rady UE, ECOFIN i KE
3. Realizacja kryteriów z Maastricht - procedura nadmiernego deficytu: od jej nałożenia przez Radę UE w lipcu 2004 r. do jej zamknięcia w lipcu 2008 r.
4. Skutki nałożenia przez Radę UE procedury nadmiernego deficytu wobec Polski
5. Wpływ polityki UE na procesy konwergencji strukturalnej i realnej
6. Nowi członkowie Unii Europejskiej w unii gospodarczej i walutowej
Podsumowanie
IV. POLITYKA ZATRUDNIENIA W UNII EUROPEJSKIEJ JAKO PRZYKŁAD ZASTOSOWANIA OTWARTEJ METODY KOORDYNACJI (Marek Chrzanowski)
1. Metody podejmowania decyzji w Unii Europejskiej - otwarta metoda koordynacji jako rozwiązanie dla wspólnej polityki zatrudnienia
2. Ewolucja podejścia do polityki zatrudnienia w Unii Europejskiej do 1997 r.
3. Traktat amsterdamski 1997 r. i jego konsekwencje dla wspólnej polityki zatrudnienia
4. Wspólna polityka zatrudnienia po przejęciu strategii lizbońskiej
5. Konsekwencje przyjęcia odnowionej strategii lizbońskiej dla polityki zatrudnienia w UE
6. Wdrażanie wspólnej polityki zatrudnienia w Polsce
7. Efekty realizacji wspólnej polityki zatrudnienia
Podsumowanie
V. ODDZIAŁYWANIE POLITYKI UNII EUROPEJSKIEJ NA ROZWÓJ POLSKICH MSP (Wiktor Bołkunow)
Wstęp
1. Stan sektora małych i średnich przedsiębiorstw (MSP)
2. Polityka wobec małych i średnich przedsiębiorstw (MSP)
Podsumowanie
VI. POLITYKA ROZWOJOWA ORAZ POMOC ZAGRANICZNA POLSKI NA TLE DOŚWIASCZEŃ UNII EUROPEJSKIEJ (Anna Wasilewska)
1. Polityka rozwojowa oraz pomoc zagraniczna Unii Europejskiej
2. Polityka rozwojowa i pomoc zagraniczna RP
Podsumowanie
ZAKOŃCZENIE (Piotr Albiński)
|
