|
Dzieło niniejsze było pisane przez Romana Dmowskiego w latach 1923 – 1924, wydane po raz pierwszy w 1925 r. i jeszcze dwukrotnie w dwudziestoleciu międzywojennym wznawiane. Jego walor polega nie tylko na znacznej wadze dokumentacyjnej, wypływa on przede wszystkim z roli politycznej autora, który w latach wojny światowej był niekwestionowanym przywódcą politycznym orientacji, która okazała się zwycięską wraz ze zwycięstwem Entanty nad Niemcami, był głównym delegatem odrodzonej Polski na konferencji pokojowej w Paryżu w 1919 r., miał – wraz z kierowanym przez siebie ruchem – walną zasługę w odzyskaniu niemal całości ziem zaboru pruskiego. Najwłaściwszym dla określenia tego dzieła zdaje się nazwanie go rodzajem pamięci politycznej. Relacja Romana Dmowskiego obejmuje lata pierwszej wojny światowej oraz okres intensywnych zabiegów polityczno-dyplomatycznych w okresie konferencji pokojowej w Paryżu. Relację poprzedził autor obszerną, bo wypełniającą niemal czwartą część książki historią ruchu, którym kierował, i zarysem sprawy polskiej przed 1914 r. Do tekstu autorskiego już w pierwszym wydaniu dodano aneksy zawierające szereg dokumentów z lat 1914 -1919. Siła rzeczy relacja taka musi w wielu wypadkach wydawać się wykładem jednostronnym, Trzeba pamiętać, że jest to tekst pełniący w chwili powstania rolę ważkiego argumentu politycznego. Jednak bezpośrednie aluzje i odniesienia do sytuacji politycznej panującej w Polsce w czasie pisania dzieła są rzadkie i powściągliwe, zważywszy temperaturę ówczesnych sporów politycznych. Autor pragnąc uniknąć politycznych polemik pominął pewne wątki dziejów Polski lat wojny. Przykładem takiego zabiegu może być niemal zupełny brak wzmianki o politycznych dziełach obozu przeciwnego.
Książka jest pierwszorzędnej wagi świadectwem historycznym dla dziejów Polski XX w.
|
