Z Przedmowy

Polityka jest sztuka możliwości - mówi znane francuskie powiedzenie. Mieniło wiele lat od zdarzeń opisywanych w tej książce. Wiemy dziś stosunkowo dużo o politycznych, społecznych, gospodarczych i wojskowych możliwościach Drugiej Rzeczypospolitej. Gorzej z oceną sztuki polityki tamtego okresu.

Przedstawiona praca stanowi publicystyczna ocenę polskiej polityki zagranicznej z uwzględnieniem możliwie wielu ograniczeń wewnętrznych i zewnętrznych, decydujących o realności każdej koncepcji politycznej. Autor usiłował też zastanawiać się, czy można było inaczej i zdawał sobie sprawę, że dziś jest nam nieskończenie łatwiej oceniać znając fakty i ich następstwa. Tej możliwości pozbawieni byli bezpośredni uczestnicy wydarzeni Józef Piłsudski i Józef Beck oraz obóz polityczny nazywany “belwederskim”, “sanacją” czy po prostu ,”piłsudczykami”.
Autor nie rości sobie prawa do całościowego wyczerpania zagadnienia. Usiłował jedynie inaczej, nie ulegając schematom i raźnym stereotypom, spojrzeć na dzieje Drugiej Niepodległej.

Książka powstawała w okresie 1976-77. Nie z winy autora Wiele lat nie mogła trafić do czytelników. Od tamtego czasu dużo wydarzyło się w Polsce, a w spojrzeniu na dzieje najnowsze również zanotowaliśmy wiele nowego. Dlatego praca wymagała uzupełnień, niekiedy postawienia przysłowiowej “kropki nad i”. Nie zmieniło to jednak w niczym tego, co autor napisał przed dziesięciu laty.

Zasadniczym problemem rozważanym w tej pracy są stosunki polsko-niemieckie. W okresie międzywojennym wiele zależało od postawy Niemiec. Jak sie okazało w 1939 r. to właśnie Berlin decydował w jaki sposób materializowało się złowrogie przeslanie wynikające z położenia Polski miedzy Niemcami a Rosja.Spoglądając na Polskę i Niemcy możemy bez większych trudności stwierdzić, że Berlin - mimo przegranej wojny - był w pozycji uprzywilejowanej. Klęska cesarskiej Rzeszy nie pozbawia przecież niemieckich polityków atrybutów materialnej potęgi, poza przejściowymi ograniczeniem liczebności armii. Traktat Wersalski nie wpłynął otrzeźwiająco na kola dążące do rewanżu i w następstwie - do wywołania nowej wojny.

Polska nie była państwem małym, wyszła jednak z działań wojennych poważnie osłabiona, a realia państwa odradzającego się po 123 latach niewoli nie zawsze pozwalały na szybkie usuwanie opóźnienia cywilizacyjnego i dysproporcji gospodarczych. Konflikty na tle politycznym, społecznym i narodowościowym, a także często wrogość sąsiadów, wpływały w poważny sposób na materialne elementy siły polskiego państwa....