PODSTAWY KOMUNIKACJI JĘZYKOWEJ i jej ZABURZENIA

wybrane zagadnienia z materiałami do cwiczeń

pod redakcją Krystyny Nowak Wolnej

Wyższa Szkoła Humanistyczno - ekonomiczna w Brzegu

Podyplomowe Centrum Kształcenia Usatwicznego ANDRAGOG w Opolu

stan  dobry

Opole 2010

SPIS TREŚCI :

Wstęp.....................................................................................................................................6

Krystyna Nowak-Wolna
Podstawy komunikacji interpersonalnej

A. Komponenty aktu komunikacji interpersonalnej...............................................................8

B. System językowy...............................................................................................................12
1. Istota języka.......................................................................................................................12
2. Język jako system znaków a inne rodzaje znaków.............................................................15
3. Funkcje mowy...................................................................................................................19
4. Podsystem fonologiczny języka.........................................................................................22
4.1. Działanie aparatu głosowego człowieka........................................................................22
4.1.1.Aparat oddechowy........................................................................................................22
4.1.2. Aparat fonacyjny.........................................................................................................23
4.1.3. Aparat artykulacyjny (nasada).....................................................................................26
4.2. Fonetyka i fonologia współczesnego języka polskiego. Zagadnienia podstawowe........28
4.2.1. Głoska i segment.........................................................................................................28
4.2.2. Samogłoski........................................................................................................................29
4.2.3. Klasyfikacja spółgłosek polskich.................................................................................31
4.2.4. Artykulacje dodatkowe...............................................................................................33
4.2.5. Upodobnienia..............................................................................................................33
4.3. Podstawowe pojęcia fonologii........................................................................................34
4.3.1. Fonem..........................................................................................................................35
4.3.2. Cecha dystynktywna..................................................................................................35
4.3.3. Opozycja fonologiczna................................................................................................36
4.4. Fonologia suprasegmentalna..........................................................................................37
4.4.1. Sylaba..........................................................................................................................38
4.4.2. Wyraz..........................................................................................................................39
4.4.3. Akcent.........................................................................................................................39
4.4.4. Rytm...........................................................................................................................40
4.4.5. Intonacja......................................................................................................................40
4.4.6. Pauza...........................................................................................................................41
4.4.7. Fraza............................................................................................................................41
4.4.8. Barwa głosu.................................................................................................................43
5. Podsystem morfologiczny języka.......................................................................................44
6. Podsystem leksykalny (słownikowy).................................................................................45
7. Podsystem syntaktyczny (składniowy)..............................................................................46
8. Podsystem stylistyczny......................................................................................................48

C. Komunikacja niewerbalna................................................................................................54
1.Głos....................................................................................................................................54
2. Mowa ciała........................................................................................................................57
2.1. Ruchy bezwiedne...........................................................................................................57
2.2. Ruchy towarzyszące wypowiedzi...................................................................................58
2.3. Ruchy plastyczne............................................................................................................59
2.4. Ruchy konwencjonalne..................................................................................................59
3. Proksemika........................................................................................................................60

Zakończenie..........................................................................................................................61


Wiesław Sikorski
Komunikacja niewerbalna-definicje, właściwości i rodzaje...........................................64

Krystyna Nowak-Wolna
Kultura językowego porozumiewania się

1. Uwagi wstępne..................................................................................................................81
2. Kultura języka w rozumieniu normatywnym...................................................................88
3. Wewnątrzjęzykowe kryteria poprawności językowej........................................................89
4. Zewnątrzjęzykowe kryteria poprawności językowej.........................................................91
Zakończenie..........................................................................................................................94


Emilia Olejnik-Krupa
Rozwój języka dziecka w wieku wczesnoszkolnym - charakterystyka wybranych płaszczyzn systemu językowego

1. System fonologiczny..........................................................................................................98
2. System leksykalny.............................................................................................................99
3. System gramatyczny........................................................................................................100
4. System morfologiczny (system słowotwórczy i system fleksyjny)...................................102
5. System syntaktyczny (składniowy)..................................................................................102
6. System pragmatyczny......................................................................................................105
Zakończenie........................................................................................................................107


Anna Dzikomska-Kaczan
Mowa dziecka z uszkodzeniami centralnego układu nerwowego

1. Definicja mowy...............................................................................................................111
2.Rozwój mowy dziecka.....................................................................................................112
3.Przyczyny opóźnienia rozwoju mowy..............................................................................115
4.Afazja jako zaburzenie mowy wynikające z uszkodzenia centralnego układu nerwowego.... 116
4.1.Pojęcie afazji (dysfazji) dziecięcej..................................................................................116
4.2.Przyczyny afazji............................................................................................................118
4.3.Klasyfikacje afazji.........................................................................................................119
4.4. Objawy afazji dziecięcej...............................................................................................122
4.5. Zaburzenia czynności czytania i pisania u dzieci z afazją............................................124
4.6. Diagnostyka afazji........................................................................................................125
4.7. Metody terapii afazji dziecięcej....................................................................................127


Urszula Kalicińska Klasyfikacje zaburzeń mowy

1. Klasyfikacje objawowe....................................................................................................130
2. Klasyfikacje przyczynowe...............................................................................................132
3. Klasyfikacje językoznawcze............................................................................................133
4. Klasyfikacja neurofizjologiczna.......................................................................................133
5. Klasyfikacje międzynarodowe.........................................................................................134
6. Logopedyczna klasyfikacja zaburzeń mowy...................................................................135


Anna Jurek
Metodyka kształcenia uczniów z dysleksją rozwojową

I. Indywidualizacja wymagań.............................................................................................139

II. Metody polisensoryczne.................................................................................................143

III. Style poznawcze i strategie uczenia się............................................................................ 147

IV. Ćwiczenia wprowadzające do nauki czytania i pisania.................................................152

V. Początkowa nauka czytania i pisania...................................................................................166

VI. METODY NAUCZANIA PISOWNI..........................................................................177
1. Przepisywanie.................................................................................................................180
2. Pisanie z pamięci.............................................................................................................183
3. Pisanie z komentowaniem...............................................................................................186
4. Przeszukiwanie leksykalne..............................................................................................188
5. Zastępowanie słów..........................................................................................................195
6. Gry i zabawy dydaktyczne..............................................................................................198

VII. Integracja w nauczaniu ortografii................................................................................204

VIII. Sposoby przekazywania wiedzy ortograficznej.........................................................207
1. Metoda dedukcji..............................................................................................................207
2. Metoda indukcji..............................................................................................................209
3. Algorytmizacja i programowanie....................................................................................210
4. Metoda opozycji ilościowej.............................................................................................211

IX. Sprawdzanie i poprawa prac pisemnych.......................................................................214

Urszula Kalicińska
Wybrane ćwiczenia ortofoniczne przeznaczone dla dzieci z wadą wymowy.................238
Noty o autorach...................................................