|
Biblioteka Klasyków Filozofii
Nikołaj Gawriłowicz Czernyszewski, (ur. 24 (12) czerwca 1828r. w Saratowie; zm. 29 (17) października 1889r. tamże) – rosyjski filozof, socjalista, przez niektórych postrzegany jako socjalista-utopista, rewolucjonista, redaktor, krytyk literacki, publicysta i pisarz. Był liderem rewolucyjnego demokratycznego ruchu lat 1860. Jego filozofia wywarła wpływ na ideologię Włodzimierza Lenina i Emmy Goldman.
W swojej twórczości Czernyszewski koncentruje się na zmianie stylu życia w Rosji i podkreśla nową moralność młodego pokolenia. Wraz z Aleksandrem Hercenem położył osnowy narodniczestwa. Był oponentem Dostojewskiego. W artykule Czy to nie początek zmiany? krytykował Grigoriewicza i Turgieniewa. Agitował za rewolucyjnym obaleniem autokracji i stworzeniem socjalistycznego społeczeństwa. Zamyślał zbudować socjalizm oparty na starych ludowych komunach.
Filozofia Czernyszewskiego była inspirowana myślą Hercena, Bielińskiego i Feuerbacha. Postrzegał walkę klas jako postępowy ruch społeczeństwa i bronił interesów ludzi pracy. W jego pojęciu masy są głównym sprawcą przemian historycznych. Przypisuje mu się użycie wyrażenia "im gorzej, tym lepiej" w znaczeniu, iż im w gorsze są warunki socjalne biednych, tym bardziej będą oni skłonni rozpętać rewolucję. Wyraził też myśl, że biedni i niemający władzy ludzie nigdy nie będą mogli wyrwać się z tego stanu. Dlatego, według niego, należało rewolucyjnie przeobrazić społeczeństwo, a w tym celu uważał za konieczne wykreować silnych, mądrych i dążących do swobody ludzi.
Pedagogiczny ideał dla Czernyszewskiego to wszechstronnie rozwinięta osobowość, gotowa samo rozwijać się i poświęcać dla dobra ogółu.
Za wady współczesnego sobie systemu kształcenia uważał niski stopień i potencjał rosyjskiej nauki, scholastyczne metody nauczania, musztrę zamiast wychowania, nierówność wykształcenia mężczyzn i kobiet.
Był zdania, że przemiany socjalne prowadzą do zmiany społeczeństwa jako całości i każdego oddzielnego indywiduum. Według Czernyszewskiego niemoralne życie jednostki jest następstwem niewłaściwego wychowania i biedy.
Za jedną z głównych cech natury ludzkiej uważał aktywność, źródła której szukać należy w uświadomieniu sobie braków i dążeniu do ich usunięcia. |
