Wszystkie organizmy i cała materia zbudowane są z pierwiastków chemicznych.

Wiedza o ich występowaniu, właściwościach i związkach jest zatem niezbędna dla zrozumienia procesów geo- i biochemicznych. Wyróżnienie pierwiastków śladowych nastąpiło ze względu na ich małe zawartości, najczęściej <0,1% (1000 mg/kg), a zarazem specyficzne funkcje w różnych procesach, zwłaszcza biochemicznych. Podział ten nie jest jednak jednoznaczny, ponieważ niektóre pierwiastki mogą być w ilościach śladowych w jednym środowisku, a w ilościach dużych w innym środowisku. Przykładem jest żelazo, które jest jednym z głównych pierwiastków (makroelementem) w utworach geologicznych i glebach, a śladowym pierwiastkiem (mikroelementem) w roślinach i organizmach zwierząt oraz ludzi.

Występowanie pierwiastków śladowych w środowisku przyrodniczym oraz ich znaczenie w rozwoju roślin, zwierząt i człowieka jest przedmiotem wielu badań. Ostatnio znacznie wzrosła ilość informacji w tej dziedzinie zarówno ze względu na istotne funkcje tych pierwiastków, jak i dzięki dużemu rozwojowi chemicznych metod analitycznych oraz aparatury pomiarowej.

Jakość życia człowieka jest ściśle związana z chemicznym składem środowiska przyrodniczego oraz żywności. Człowiek, w okresie długiego rozwoju, zaadoptował swój organizm do określonych stężeń pierwiastków śladowych w otaczającym środowisku przyrodniczym. Zmiany zachodzące pod wpływem zanieczyszczeń chemicznych mogą występować w różnych łańcuchach pokarmowych lub ich fragmentach. Każda drastyczna zmiana zawartości pierwiastków śladowych związana jest z reakcją organizmu człowieka. Właściwe ilości i proporcje pierwiastków śladowych w organizmach żywych są bardzo istotne, ponieważ niektóre z nich pełnią funkcje regulacyjne wielu procesów życiowych, np. są składnikami niektórych enzymów i są niezbędne w metabolizmie lipidów i białek oraz w wielu innych procesach biochemicznych. Jednak nadmiar ich staje się szkodliwy. Natomiast niektóre pierwiastki śladowe są bezwzględnie toksyczne.

Poznanie ich zachowania się w łańcuchu: gleba/woda/powietrze - roślina - zwierzę - człowiek jest podstawą właściwej oceny ich niedoboru lub nadmiaru. Zachowanie chemicznej równowagi środowiska przyrodniczego, zwłaszcza w zakresie występowania pierwiastków śladowych, jest bardzo ważne dla zdrowia człowieka.

Zagadnienie to staje się ostatnio szczególnie istotne, ponieważ globalny wzrost ludności, przy jednoczesnym zmniejszaniu się powierzchni pól uprawnych wymusza większą produkcję żywności, co wiąże się z większą intensywnością uprawy roli, a więc i większym nawożeniem. Dodatkowymi czynnikami wpływającymi na zmiany

zawartości pierwiastków śladowych w poszczególnych elementach środowiska przyrodniczego są przemysł i motoryzacja.

Gleba jest głównym źródłem pierwiastków śladowych w żywności i paszach. Ich pobieranie przez rośliny zależy od wielu czynników, z których duży wpływ mają ich zróżnicowane formy w glebach oraz właściwości roślin.

Zanieczyszczenie gleb, szczególnie metalami śladowymi, uważa się obecnie, w skali świata, za główne zagrożenie dla agro-ekosystemów, co wiąże się także z zanieczyszczeniem żywności.

W książce przedstawione są podstawowe informacje o występowaniu pierwiastków śladowych w poszczególnych elementach geo- i biosfery oraz ich funkcje biologiczne w roślinach i organizmach ludzkich. Opis podany jest w kolejności alfabetycznej, według polskich nazw pierwiastków śladowych, z zaznaczeniem ich pozycji w Układzie Okresowym Pierwiastków.