Piec ceglano-kaflowy we współczesnym domu na tle podlaskiej tradycji kształtowania wnętrz
Jarosław Szewczyk
rok wydania: 2012
stron: 151
format: B5
oprawa: miękka
wydawnictwo: Politechnika Białostocka
W oparciu o opublikowane wcześniej w dwu monografiach wyniki badań autora poświęcone rozwojowi ludowego rzemiosła zduńskiego na Podlasiu [98] oraz jego szerszemu ogólnoeuropejskiemu (zwłaszcza zaś wschodnioeuropejskiemu) kontekstowi [102] krytycznie przeanalizowano możliwości zastosowania tradycyjnych rozwiązań zduńskich we współczesnym budownictwie mieszkaniowym. Wskazano na ograniczenia, ale też na zalety wernakularyzującego czy też reminiscencyjnego kształtowania przestrzeni mieszkalnej, to znaczy takiego, w którym uwzględniono kulturowy dorobek pokoleń, w tym kulturę kształtowania wnętrz mieszkalnych, kulturę zamieszkiwania i kulturę użytkowania ognia wraz z przynależnymi im systemami archetypów i skojarzeń.
W pierwszym rozdziale przedstawiono autorską próbę humanistycznego (czy raczej humanizującego) podejścia do kształtowania przestrzeni mieszkalnych z uwzględnieniem psychospołecznych potrzeb człowieka. Między innymi zasugerowano potrzebę reinterpretacji habitatu (rozumianego jako środowisko mieszkalne będące rzeczywistością nie tylko architektoniczną, lecz także semantyczną, archetypową, będącą mieszkaniem nie tylko ciała, lecz także ducha), tak aby sprzyjał emocjonalnemu, duchowemu, a być może też intelektualnemu rozwojowi człowieka.
Wspomniane rozważania odniesiono do wernakularnej tradycji zamieszkiwania na Podlasiu i jej przemian, a zwłaszcza do jednego z jej elementów - do kultury użytkowania ognia. Omówiono wybrane przejawy tej kultury, jej dawne i współczesne zmiany i oddziaływanie na wzorce zamieszkiwania i na kształtowanie wnętrz mieszkalnych. Wywód celowo przeprowadzono na prawach dyskursu, nie unikając kontrowersji, albowiem celem autora było tu stworzenie płaszczyzny do refleksji i poszukiwania inspiracji wzbogacających projektowanie wnętrz mieszkalnych, nie zaś dowodzenie absolutnej poprawności wszelkich niuansów związanych z rozumieniem kultury użytkowania ognia oraz z autorską koncepcją mnemohabitatu - archetypowego środowiska mieszkalnego człowieka.
Natomiast wywód bardziej precyzyjny i w większym stopniu poddany rygorom formalnym właściwym pracy naukowej zawarto w kolejnych rozdziałach. Mianowicie omówiono i zaprezentowano na rysunkach najwybitniejsze (to jest najbardziej skomplikowane, rozbudowane i finezyjne, a także najbardziej doskonałe co do estetyki) przykłady systemów piecowo-kominowych spotykanych w wiejskich domach Podlasia, na tle najbardziej zaawansowanych rozwiązań pieców ceglanych i ceglano-kaflowych propagowanych w dwudziestowiecznym oraz współczesnym piśmiennictwie zduńskim rosyjskim i polskim. Celem takiej analizy porównawczej było wykazanie kompozycyjnych, funkcjonalnych i technologicznych wartości tkwiących w podlaskich systemach piecowo-kominowych, a przez to ocena argumentów uzasadniających możliwość lub nawet potrzebę przywrócenia tym urządzeniom należnego im znaczenia jako elementów współczesnego habitatu. Celem drugorzędnym była też weryfikacja tezy o wyjątkowości podlaskich pieców, zasugerowanej przed 150 laty przez Henryka Sienkiewicza i rozwiniętej przed półwieczem przez Ignacego Felicjana Tłoczka.
Autor postrzega podlaskie piece wielofunkcyjne jako cenne dziedzictwo technologiczne, które było niezbędne w dawnych wiejskich wnętrzach mieszkalnych, ale też może semantycznie i funkcjonalnie wzbogacać współczesne habitaty, nie naruszając ponowoczesnego paradygmatu estetycznego.
Zaprezentowane tu badania wykonano w ramach pracy naukowej finansowanej ze środków na naukę w latach 2[zasłonięte]009-20 jako projekt badawczy Piec w tradycyjnym budownictwie ludowym i współczesnej architekturze Podlasia (numer rejestracyjny N N527 [zasłonięte]837, zgodnie z decyzją nr 2798/B/T02/2009/37; numer wewnętrzny w wykazie prac badawczych realizowanych na Politechnice Białostockiej: G/WA/1/2009).
SPIS TREŚCI:
Wstęp 5
Rozdział 1. Metafizyka habitatu 9
1.1. Archetypowa estetyka mieszkania 10
1.2. Piec a kultura zamieszkiwania 13
1.3. Eklektyzm i postmodernizm 16
1.4. Dom czy mnemohabitat? 20
1.5. Dyskurs o tworzywie 26
1.6. Piec - metafizyczny symbol i przejaw narodowej kultury 30
1.7. Ognisko domowe jako probierz kondycji moralnej 33
1.8. Cel i metoda 34
Rozdział 2. Piece ceglane i kaflowe propagowane w literaturze technicznej 37
2.1. Klasyfikacje 39
2.2. Piece typu "ruskiego" (wielofunkcyjne z paleniskami piekarskimi) 41
2.3. Piece ogrzewczo-kuchenne zwarte 55
2.4. Piece ogrzewczo-kuchenne dwudzielne 62
2.5. Piece ogrzewcze (fizyczki, grubki) 71
2.6. Piece ogrzewcze dwukondygnacyjne 71
2.7. Piece Kuzniecowa 77
2.8. Piece Karelina 79
2.9. Piece gliniane i kaflowe 80
2.10. Polskie dziedzictwo technologiczne w zakresie techniki piecowej 81
2.11. Kominki i piece w XXI wieku 90
Rozdział 3. Piece podlaskie 95
3.1. Dyskusje o tradycyjnych piecach podlaskich w wiejskich domach 95
3.2. Tradycyjne piece ceglane 101
3.3. Piece kaflowe o rozplanowaniu promienistym, z kominami kolumnowymi 110
3.4. Tradycyjne piece kaflowe z kominami kolumnowymi, rozplanowane osiowo 118
3.5. Tradycyjne systemy piecowe z lekkimi kominami (wschodniopodlaskie) 123
3.6. Piece ceglano-kaflowe w nowoczesnych podlaskich domach 127
Rozdział 4. Refleksje, uwagi i wnioski 129
4.1. Piece ceglane czy kaflowe? 129
4.2. Piece wielozwrotne, komorowe czy kombinowane? 132
4.3. Piece niewielkie czy ogromne? 133
4.4. Piece jedno- czy wielofunkcyjne? 135
4.5. Piece ozdobne czy praktyczne? 136
4.6. Próba oceny piecowego dziedzictwa Podlasia 138
4.7. Podsumowanie grantu badawczego 142
4.8. Wnioski końcowe 144
Streszczenie 145
Bibliografia 147
