Opis książki:
Osobowość. Teoria i badania to jeden z najbardziej popularnych w Europie i USA podręczników poświęconych teoriom osobowości. Stanowi najnowocześniejszy podręcznik psychologii osobowości obecny na polskim rynku. Jego najważniejszymi walorami są:
- przedstawienie głównych ujęć teoretycznych osobowości oraz uwydatnienie aktualnych trendów w badaniach nad osobowością,
- ukazanie związku pomiędzy teorią osobowości a badaniami nad osobowością,
- powiązanie konkretnych przypadków z teoriami,
- udana próba pogodzenia tego, co "powszechne", z tym, co "wyjątkowe" w osobowości człowieka
- potraktowanie każdego z podejść teoretycznych w sposób obiektywny i bezstronny,
- zarys integracyjnego ujmowania zagadnień związanych z osobowością,
- przedstawienie złożoności dziedziny naukowej w przystępny sposób,
- doskonałe przygotowanie treści od strony dydaktycznej.
Niniejsze, dziesiąte wydanie podręcznika:
- zawiera dwa nowe rozdziały poświęcone postępom w badaniach nad biologicznymi podstawami osobowości oraz psychologii osobowości w szerokim kontekście badawczym,
- prezentuje materiał z trzech różnych perspektyw psychodynamicznej, społeczno-poznawczej oraz teoretycznej, ułatwiając czytelnikowi zrównoważone podejście do różnych zagadnień,
- sposób prezentowania materiału w poszczególnych rozdziałach został ujednolicony, tak by był jeszcze bardziej przejrzysty i zrozumiały
- omówienie najnowszych badań oraz teorii osobowości zostało uaktualnione i rozszerzone.
Książka obejmuje prezentację głównych orientacji i ujęć teoretycznych osobowości, wzbogaconą o przegląd współczesnych badań służących weryfikacji konkretnych hipotez stawianych na gruncie danych teorii. Z dydaktycznego punktu widzenia szczególnie cenna jest ilustracja możliwości aplikacyjnych teorii poprzez prezentację i interpretację przypadków. Dużą wartość ma ocena teorii poprzez wskazanie jej możliwości i ograniczeń, możliwych aplikacji, odniesienia do konkretnych zjawisk życia psychicznego i społecznego, a także porównanie z teoriami konkurencyjnymi.
Z recenzji prof. KUL Piotra Olesia
Przedmowa
Rozdział 1
Teoria osobowości: od codziennych obserwacji do uporządkowanych teorii
Pytania
Pięć celów do zrealizowania przez teoretyka osobowości
Obserwacja spełniająca kryteria naukowości
Teoria - usystematyzowana
Teoria - sprawdzalna
Teoria - o szerokim zakresie obowiązywalności
Zastosowania : od teorii do praktyki
Dlaczego badać osobowość?
Określenie osobowości
Pytania na temat ludzi: co, jak i dlaczego
Odpowiedzi na pytania dotyczące ludzi, spełniające kryteria naukowości: rozumienie struktur, dynamiki, rozwoju i zmiany będącej efektem terapii
Struktura
Jednostki analizy
Hierarchia
Dynamika
Wzrastanie i rozwój
Determinanty genetyczne
Determinanty środowiskowe
Kultura
Klasa społeczna
Rodzina
Rówieśnicy
Psychopatologia i zmiana zachowania
Podstawowe sprawy z zakresu teorii osobowości
Filozoficzne poglądy na osobę
Wewnętrzne i zewnętrzne determinanty zachowania
Sytuacyjna i czasowa spójność zachowania
Jedność przeżywania i działania oraz obraz siebie
Zmieniające się stany świadomości pojęcie nieświadomości
Wpływ przeszłości, teraźniejszości i przyszłości na zachowanie
Czy możemy mieć naukę osobowości? Jakiego rodzaju może to być nauka?
Jakie funkcje winna realizować, zgodnie z przyjętymi założeniami, teoria osobowości?
Teorie osobowości: wprowadzenie
Wyzwania pojawiające się w trakcie konstruowania teorii
Teorie osobowości: zarys wstępny
O wielości teorii: teorie jako zestawy narzędzi
Główne pojęcia
Podstawowe twierdzenia
Rozdział 2
Naukowe badanie ludzi
Pytania
Dane psychologii osobowości
Dane LOTS (Autobiograficzne, Obserwacyjne, Testowe, Samoopis)
Jaki jest związek między danymi pochodzącymi z różnych źródeł?
Pomiar sztywny bądź elastyczny
Teoria osobowości i ocena
Cele badań: rzetelność, trafność, etyka badań
Rzetelność
Trafność
Etyka badań i polityka społeczna
Trzy ogólne podejścia do badań
Studium przypadku i badania kliniczne
Studium przypadku: przykład
Studium przypadku: słabe strony
Kwestionariusze osobowości i badania korelacyjne
Badania korelacyjne: przykład
Badania korelacyjne: słabe strony
Badania laboratoryjne i eksperymentalne
Badania eksperymentalne: przykład
Ocena alternatywnych podejść do badań
Studium przypadku i badanie kliniczne: mocne i słabe strony
Badania korelacyjne i kwestionariuszowe: mocne i słabe strony
Badania laboratoryjne i eksperymentalne: mocne i słabe strony
Podsumowanie mocnych i słabych stron
Wykorzystywanie sprawozdań werbalnych
Teoria osobowości i badanie osobowości
Pomiar osobowości i przypadek Jima
Szkic autobiograficzny Jima
Główne pojęcia
Podstawowe twierdzenia
Rozdział 3
Teoria psychodynamiczna : psychoanalityczna teoria osobowości Freuda
Pytania
Zygmunt Freud (1[zasłonięte]856-19): ogólna charakterystyka autora i jego propozycji
Freuda ujęcie osoby
Umysł jako system energetyczny
Jednostka w społeczeństwie
Freuda ujęcie nauki o osobowości
Psychoanalityczna teoria osobowości Freuda
Struktura
Poziomy świadomości a koncepcja nieświadomości
Marzenia senne
Nieświadomość motywowana
Stosowne badania psychoanalityczne
Obecny status koncepcji nieświadomości
Nieświadomość psychoanalityczna a nieświadomość poznawcza
To, ja, nad-ja
Dynamika
Popędy życia i śmierci
Dynamika funkcjonowania
Lęk, mechanizmy obronne i współczesne badania nad procesami obronnymi
Zaprzeczenie
Projekcja
Izolacja, reakcja upozorowana i sublimacja
Wyparcie
Wzrastanie i rozwój
Rozwój popędów a stadia rozwoju
Stadia rozwoju psychospołecznego według Eriksona
Znaczenie wczesnych doświadczeń
Rozwój procesów myślenia
Główne pojęcia
Podstawowe twierdzenia
Rozdział 4
Teoria psychodynamiczna Freuda: zastosowania, pokrewne koncepcje teoretyczne a współczesne badania
Pytania
Psychodynamiczny pomiar osobowości: testy projekcyjne
Założenia testów projekcyjnych
Test Plam Atramentowych Rorschacha
Test Apercepcji Tematycznej (TAT)
Czy testy projekcyjne naprawdę działają?
Psychopatologia
Typy osobowości
Konflikt i mechanizmy obronne
Zmiana
Wgląd w nieświadomość: wolne skojarzenia i interpretacja marzeń sennych
Proces terapeutyczny: przeniesienie
Przypadek Jima
Dane z testu Rorschacha i z TAT
Komentarz
Pokrewne koncepcje i współczesne rozwinięcia teorii psychoanalitycznej
Wczesna opozycja wobec Freuda: Adler i Jung
Alfred Adler (1[zasłonięte]870-19)
Carl Gustav Jung (1[zasłonięte]875-19)
Ujęcia akcentujące czynniki kulturowe i interpersonalne: Horney i Sullivan
Reinterpretacja sił motywacyjnych
Karen Horney (1[zasłonięte]885-19)
Harry Stack Sullivan (1[zasłonięte]892-19)
Teoria relacji z obiektem, psychologia Ja i teoria przywiązania
Teoria relacji z obiektem
Psychologia Ja i narcyzm
Teoria przywiązania
Style przywiązania w okresie dorosłości
Typy czy wymiary przywiązania
Ocena krytyczna
Obserwacje naukowe: baza danych
Czy jest to teoria usystematyzowana?
Czy jest to teoria sprawdzalna?
Czy jest to teoria o szerokim zakresie obowiązywalności?
Zastosowania
Ocena podsumowująca
Główne pojęcia
Podstawowe twierdzenia
Rozdział 5
Teoria fenomenologiczna: Carla Rogersa zorientowana na osobę teoria osobowości
Pytania
Carl R. Rogers (1[zasłonięte]902-19): ogólna charakterystyka autora i jego propozycji
Rogersa ujęcie osoby
Subiektywność doświadczenia
Uczucia autentyczności
Pozytywny charakter ludzkiej motywacji
Perspektywa fenomenologiczna
Rogersa ujęcie nauki o osobowości
Hermeneutyka a nauki o człowieku
Teoria osobowości Carla Rogersa
Struktura
Ja
Pomiar obrazu siebie
Technika Q-sort
Dyferencjał semantyczny
Dynamika
Samoaktualizacja
Spójność wewnętrzna i zgodność
Stany niezgodności i procesy obronne
Badania spójności wewnętrznej i zgodności
Potrzeba akceptacji
Wzrastanie i rozwój
Badania relacji rodzice-dziecko
Relacje społeczne, samoaktualizacja i dobrostan w późniejszym okresie życia
Główne pojęcia
Podstawowe twierdzenia
Rozdział 6
Teoria fenomenologiczna Rogersa: zastosowania, pokrewne koncepcje teoretyczne i współczesne badania
Pytania
Zastosowania kliniczne
Psychopatologia
Rozbieżność doświadczenia siebie
Zmiana
Warunki terapeutyczne niezbędne dla zajścia zmiany
Wyniki terapii skoncentrowanej na kliencie
Obecność
Rogersa przesunięcie akcentu: przejście od jednostek do grup i społeczeństwa
Przypadek Jima
Dyferencjał semantyczny: teoria fenomenologiczna
Uwagi na temat danych
Pokrewne koncepcje teoretyczne
Ruch potencjału ludzkiego
Abraham H. Maslow (1[zasłonięte]908 19)
Ruch psychologii pozytywnej
Klasyfikacja mocnych stron człowieka
Zalety emocji pozytywnych
Uniesienie
Egzystencjalizm
Egzystencjalizm Sartre'a: świadomość, nicość, wolność i odpowiedzialność
Współczesny egzystencjalizm eksperymentalny
Podsumowanie: filozofia i psychologia egzystencjalna
Najnowsze rozwinięcia teorii i badań
Rozbieżności między elementami Ja
Zmienność w zakresie poczucia własnej wartości i kontyngencje wartości
Wewnętrznie motywowane cele a autentyczność
Badania międzykulturowe nad kategorią Ja
Czy samoakceptacja jest kategorią uniwersalną?
Różnice regionalne w zakresie dobrostanu
Ocena krytyczna
Obserwacje naukowe: baza danych
Czy jest to teoria usystematyzowana?
Czy jest to teoria sprawdzalna?
Czy jest to teoria o szerokim zakresie obowiązywalności?
Zastosowania
Ocena podsumowująca
Główne pojęcia
Podstawowe twierdzenia
Rozdział 7
Cechowe ujęcia osobowości - Allport, Eysenck, Cattell
Pytania
Perspektywa cechowa w teorii osobowości
Cechowe ujęcie osoby
Pojęcie cechy
Psychologia osobowości w perspektywie cechowej
Funkcja naukowa konstruktów cechowych
Opis
Predykcja
Wyjaśnianie
Cechowe teorie osobowości: wspólna perspektywa
Cechowa teoria osobowości Gordona W. Allporta (1[zasłonięte]897-19)
Cechy: struktura osobowości w teorii Allporta
Autonomia funkcjonalna
Badania idiograficzne
Komentarz
W poszukiwaniu podstawowych wymiarów cech: analiza czynnikowa
Czynnikowo-analityczne ujęcie cech Raymonda B. Cattella (1[zasłonięte]905-19)
Cechy powierzchniowe i źródłowe: struktura osobowości w teorii Cattella
Źródła danych: dane L, Q i OT
Stałość i zmienność zachowania
Komentarz
Trójczynnikowa teoria Hansa J. Eysencka (1[zasłonięte]916-19)
Czynniki: struktura osobowości w ujęciu Eysencka
Pomiar czynników
Biologiczne podstawy cech osobowości
Ekstrawersja i zachowania społeczne
Psychopatologia i zmiana zachowania
Komentarz
Główne pojęcia
Podstawowe twierdzenia
Rozdział 8
Teoria cechowa: pięcioczynnikowy model osobowości; zastosowanie i ocena cechowego ujęcia osobowości
Pytania
Pięcioczynnikowy model osobowości: wyniki badań
Analiza pojęć opisujących cechy w języku naturalnym i w kwestionariuszach
Podstawowa hipoteza leksykalna
Badania międzykulturowe: czy Wielka Piątka ma uniwersalny charakter?
Wielka Piątka w kwestionariuszach osobowości
NEO-PI i jego hierarchiczna struktura: składniki
Pięcioczynnikowy model osobowości a czynniki wyodrębnione przez Eysencka i Cattella
Propozycja modelu teoretycznego dla czynników Wielkiej Piątki
Wzrastanie i rozwój
Różnice osobowości związane z wiekiem u osób dorosłych
Pierwsze wyniki badań w grupie dzieci i adolescentów
Stabilność i zmiana osobowości
Czy coś pominęliśmy? Sześcioczynnikowy Model Osobowości
Zastosowania PMO
Przypadek Jima
Diagnoza cech metodami analizy czynnikowej
Stałość osobowości: Jim w pięć i dwadzieścia pięć lat później
NEO-PI: samoopis i szacowanie dokonane przez żonę
Spór osoba-sytuacja
Stabilność w czasie
Stabilność sytuacyjna
Zmienność sytuacyjna zachowań związanych z cechami
Ocena krytyczna
Obserwacja naukowa: baza danych
Czy jest to teoria usystematyzowana?
Czy jest to teoria sprawdzalna?
Czy jest to teoria o szerokim zakresie obowiązywalności?
Zastosowania teorii
Ocena podsumowująca
Główne pojęcia
Podsumowane twierdzenia
Rozdział 9
Biologiczne podstawy osobowości
Pytania
Temperament: problem psychofizyczny od czasów dawnych do współczesnych
Cechy konstytucjonalne i temperament: wczesne poglądy
Cechy konstytucjonalne i temperament: badania podłużne
Procesy biologiczne, temperament i rozwój osobowości: współczesne badania
Dzieci zahamowane i niezahamowane: badania Kagana i współpracowników
Interpretowanie danych dotyczących procesów biologicznych i osobowości
Wymagająca wysiłku kontrola i rozwój sumienia
Ewolucja, psychologia ewolucyjna i osobowość
Psychologia ewolucyjna
Wymiana społeczna i wykrywanie oszustwa
Różnice płciowe: pochodzenie ewolucyjne?
Różnice między mężczyznami i kobietami w kryteriach doboru partnera
Przyczyny zazdrości
Pochodzenie ewolucyjne różnic płciowych: na ile przekonujące są dane?
Teoria ewolucji i Pięcioczynnikowy Model Osobowości
Wyjaśnienia ewolucyjne: komentarz
Geny i osobowość
Genetyka zachowania
Metoda selektywnej hodowli
Metoda bliźniąt
Metoda adopcyjna
Współczynnik odziedziczalności
Odziedziczalność osobowości: ustalenia
Niektóre istotne zastrzeżenia
Molekularne paradygmaty genetyczne
Środowisko i interakcje geny-środowisko
Środowisko wspólne i specyficzne
Rozumienie wpływów środowiska specyficznego
Trzy rodzaje interakcji natura-kultura
Neuronauka a osobowość
Dominacja lewo- i prawopółkulowa
Neuroprzekaźniki a temperament: dopamina i serotonina
Trzy wymiary temperamentu: PE, NE i DvC
Plastyczność: procesy biologiczne jako zarówno przyczyna, jak i skutek
Status społeczno-ekonomiczny społeczności i serotonina
Doświadczenie środowiskowe i zmiany w substancji mózgu
Dociekania neuronauki dotyczące "wyższych" funkcji psychicznych
Mózg i Ja
Mózg i osąd moralny
Główne pojęcia
Podstawowe twierdzenia
Rozdział 10
Behawioryzm i uczeniowe ujęcia osobowości
Pytania
Behawiorystyczne ujęcie osoby
Behawiorystyczne ujęcie nauki o osobowości
Determinizm środowiskowy i jego implikacje dla pojęcia osobowości
Eksperymenty, obserwowalne zmienne i proste systemy
Watson, Pawłow i warunkowanie klasyczne
Behawioryzm Watsona
Teoria warunkowania klasycznego Pawłowa
Zasady warunkowania klasycznego
Psychopatologia i zmiana
Warunkowe reakcje emocjonalne
Systematyczna desensytyzacja
Reinterpretacja przypadku Małego Hansa
Dalsze rozwinięcia
Teoria warunkowania instrumentalnego Skinnera
Ogólna charakterystyka autora i jego propozycji
Skinnera teoria osobowości
Struktura
Dynamika - warunkowanie instrumentalne
Wzrastanie i rozwój
Psychopatologia
Pomiar behawioralny
Zmiana zachowania
Wolna wola
Ocena krytyczna
Obserwacje naukowe: baza danych
Czy jest to teoria usystematyzowana?
Czy jest to teoria sprawdzalna?
Czy jest to teoria o szerokim zakresie obowiązywalności?
Zastosowania
Ocena podsumowująca
Główne pojęcia
Podstawowe twierdzenia
Rozdział 11
Teoria kognitywistyczna. George'a Kelly'ego teoria konstruktów osobistych
Pytania
George A. Kelly (1[zasłonięte]905-19) jako teoretyk
Poglądy Kelly'ego na naukę o osobowości
Kelly'ego koncepcja osoby
Teoria osobowości George'a Kelly'ego
Struktura
Konstrukty i ich konsekwencje interpersonalne
Rodzaje konstruktów. Konstrukty jako system
Pomiar konstruktów: REP - Test
Wyjątkowość informacji uzyskanych w badaniu konstruktów osobistych.
Prostota/ złożoność poznawcza
Dynamika
Antycypowanie zdarzeń
Lęk, strach i zagrożenie
Wzrastanie i rozwój
Zastosowania kliniczne
Psychopatologia
Zmiana osobowości. Terapia ustalonej roli
Przypadek Jima
REP-Test: teoria konstruktywistyczna
Komentarz
Pokrewne koncepcje i współczesne rozwinięcia teorii konstruktywistycznej
Współczesne badania nad przekonaniami dotyczącymi relacji osoba-sytuacja
Ocena krytyczna
Obserwacje naukowe: baza danych
Czy jest to teoria usystematyzowana?
Czy jest to teoria sprawdzalna?
Czy jest to teoria o szerokim zakresie obowiązywalności?
Zastosowania teorii
Ocena podsumowująca
Główne pojęcia
Podstawowe twierdzenia
Rozdział 12
Teoria społeczno-poznawcza - Bandura i Mischel
Pytania
Powiązanie teorii społeczno-poznawczej z poprzednimi teoriami
Ogólna charakterystyka autorów i ich propozycji
Albert Bandura (1925-)
Walter Mischel (1930-)
Oddziaływanie teoretyków
Ujęcie osoby w teorii społeczno-poznawczej
Ujęcie nauki o osobowości w teorii społeczno-poznawczej
Społeczno-poznawcza teoria osobowości: Struktura
Kompetencje i umiejętności
Przekonania i oczekiwania
Ja i przekonania na temat własnej skuteczności
Poczucie własnej skuteczności i wykonanie
Cele
Standardy ewaluatywne
Natura społeczno-poznawczych struktur osobowości
Społeczno-poznawcza teoria osobowości: Dynamika
Wzajemny determinizm
Osobowość jako poznawczo-afektywny system przetwarzania informacji (CAPS)
Uczenie przez obserwację (modelowanie)
Nabywanie versus wykonanie
Warunkowanie zastępcze
Samoregulacja a motywacja
Poczucie własnej skuteczności, cele i reakcje samooceniające
Samokontrola a odraczanie gratyfikacji
Nabywanie umiejętności odraczania gratyfikacji
Paradygmat odraczania gratyfikacji według Mischela
Społeczno-poznawcze ujęcie wzrastania i rozwoju
Ocena podsumowująca
Główne pojęcia
Podstawowe twierdzenia
Rozdział 13
Teoria społeczno-poznawcza: zastosowania, pokrewne koncepcje teoretyczne i współczesne badania
Pytania
Poznawcze składniki osobowości: przekonania, cele i standardy ewaluatywne
Przekonania dotyczące Ja i schematy Ja
Schematy Ja i metody związane z czasem reakcji
Motywy oparte na Ja a motywowane przetwarzanie informacji
Cele związane z uczeniem się a cele związane z wykonaniem
Przyczyny celów związanych z uczeniem się bądź z wykonaniem: ukryte teorie
Standardy oceniania
Standardy Ja, rozbieżności Ja , emocja i motywacja
Podejście typu "ogólne zasady" do osobowości
Zastosowania kliniczne
Stres i radzenie sobie
Patologia i zmiana
Racjonalno-emotywna terapia zaproponowana przez Ellisa
Poznawcza terapia depresji zaproponowana przez Becka
Triada poznawcza depresji
Badania nad błędnymi procesami poznawczymi
Terapia poznawcza
Psychopatologia: modelowanie, sposoby pojmowania siebie i spostrzegana
własna skuteczność
Poczucie własnej skuteczności, lęk i depresja
Poczucie własnej skuteczności a zdrowie
Zmiana terapeutyczna: modelowanie i kierowane panowanie nad sytuacją
Przypadek Jima
Ocena krytyczna
Obserwacje naukowe: baza danych
Czy jest to teoria usystematyzowana?
Czy jest to teoria sprawdzalna?
Czy jest to teoria o szerokim zakresie obowiązywalności?
Zastosowania
Ocena podsumowująca
Główne pojęcia
Podstawowe twierdzenia
Rozdział 14
Osobowość w kontekście: relacje międzyosobowe, kultura i rozwój w całym cyklu życia
Pytania
Relacje interpersonalne
Wrażliwość na odrzucenie
"Gorące" i "zimne" skupienie uwagi
Przeniesienie w relacjach interpersonalnych
Strategie sprostania wyzwaniom akademickim i społecznym
Stałość osobowości w kontekście
Rozwój osobowości w kontekście społeczno-ekonomicznym
Przyczyny i skutki cech osobowości
Osobowość, płeć kulturowa i kontekst historyczny
Funkcjonowanie osobowości w przebiegu życia
Odporność psychiczna w późniejszych latach życia
Życie emocjonalne w okresie późniejszej dorosłości: selektywność społeczno-emocjonalna
Osoba w kontekście kulturowym
Dwie strategie myślenia o osobowości i kulturze
Strategia 1: Osobowość... i kultura?
Strategia 2: Kultura i osobowość
Osobowość i Ja jako wytwory społeczne w obrębie danej kultury
Niezależne i współzależne poglądy na temat Ja
Procesy osobowości a zmiana społeczna
Modelowanie prospołecznych zachowań przez media
Umiejętność czytania i pisania
Profilaktyka HIV/AIDS
Ocena podsumowująca
Główne pojęcia
Podstawowe twierdzenia
Rozdział 15
Ocena teorii osobowości i badań nad osobowością
Pytania
Jak teorie realizowały swoje cele? Krytyczna analiza teorii osobowości i badań nad osobowością
Obserwacja naukowa: wyjściowe dane
Teoria: czy teorii właściwe jest wewnętrzne uporządkowanie?
Teoria: czy teoria jest testowalna?
Teoria: jaki jest zakres obowiązywalności teorii?
Zastosowania
O strukturach, dynamice, rozwoju i zmianach będących efektem terapii
Struktura osobowości
Dynamika
Wzrastanie i rozwój
Psychopatologia
Przypadek Jima
Końcowe podsumowanie: teorie jako narzędzia
Podstawowe twierdzenia
Słownik
Bibliografia
Źródła fotografii
Indeks nazwisk
Indeks rzeczowy
|
