Orzech włoski zajmuje poczesne miejsce w historii polskiego sa­downictwa. To piękne drzewo, pochodzące z rejonów południowo-wschodnich Europy, Kaukazu, Azji Mniejszej i Chin, od wieków zadomowiło się w naszym kraju. Jak wskazuje nazwa Juglans regla - orzech królewski, długo był uważany za najszlachetniejszy wśród drzew owocowych.

Zakładaniu sadu orzecha włoskiego sprzyjają niskie koszty, ze względu na mniejszą liczbę drzew na 1 ha niż innych gatunków. Nie ma też potrzeby stawiania rusztowań, a nawet odgradzania sadu, je­śli nie zachodzi obawa kradzieży drzewek, owoców i szkód wyrządza­nych przez zwierzynę. Niskie są także koszty jego prowadzenia, w po­równaniu z innymi uprawami sadowniczymi.

Nie ma potrzeby wykonywania w sezonie kilkunastu oprysków przeciw chorobom i szkodnikom, ponieważ nie występują one masowo na orzechu włoskim. W prowadzeniu sadu orzechowego nie trzeba też dokonywać drogich inwestycji towarzyszących, na przykład budowy dużej chłodni czy przechowalni na owoce, zakupu opryskiwaczy (przy­najmniej w pierwszych latach sadu), większej liczby środków transportu i innych maszyn i narzędzi, a także wielu opakowań na owoce.

Jako inwestycja wystarczy zaadaptowanie budynku gospodar­czego lub wiaty do dosuszania orzechów po zbiorze. Nie ma także konieczności sprzedaży orzechów zaraz po zbiorze, jak w przypad­ku owoców miękkich. Orzechy można przetrzymać bez większych ubytków przez kilka miesięcy, zapewniając im wymaganą tempera­turę i wilgotność, a w odpowiednich warunkach, w chłodni, ponad rok bez większych ubytków.

Zakładanie większych sadów orzechowych z wartościowych od­mian i typów orzecha włoskiego może być nie mniej opłacalne, niż uprawianie innych gatunków drzew i krzewów owocowych. Ponad­to, ze względu na niewielką liczbę wymaganych zabiegów ochrony przed szkodnikami i chorobami, a także małą pracochłonność przy formowaniu i prowadzeniu drzew, sady orzechowe mogą z dużym powodzeniem zakładać początkujący sadownicy, a wiedzę swą uzu­pełniać w miarę wzrostu sadu. Mogą o tym świadczyć zupełnie do­bre plony orzechów włoskich rosnących przy zabudowaniach wiej­skich, gdzie nie są wykonywane żadne zabiegi pielęgnacyjne. Pamię­tać jednak należy, że sprawa ta może wyglądać zupełnie inaczej w sa­dach orzechowych zwartych o dużych powierzchniach, gdzie nasta­wiamy się na zysk z produkcji orzechów. W takich sadach zachodzi potrzeba uprawy gleby, nawożenia, czasem ochrony przed choroba­mi i szkodnikami i wykonywania innych zabiegów pielęgnacyjnych. Na bieżąco trzeba obserwować wzrost i plonowanie drzew, a zauwa­żone nieprawidłowości eliminować. Dlatego tym zagadnieniom po­święcono w książce więcej uwagi.

Spis treści

Wstęp 7

Wiadomości ogólne 10

Systematyka, klasyfikacja botaniczna i pomologiczna 14

Znaczenie gospodarcze oraz właściwości lecznicze orzecha włoskiego 21

Produkcja orzechów włoskich na świecie i w Polsce 26

Charakterystyka drzew orzecha włoskiego 29

Cechy morfologiczne 29

Właściwości biologiczne 36

Odmiany i typy orzecha włoskiego 46

Odmiany podstawowe z doboru 46

Albi 46, Dodo 47, Resovia 48, Silesia 49, Targo 49, Tryumf 50

Odmiany i typy spoza doboru 51

Oekeiwitzer 51, K-48 51, Kurów 25 52, P-1/19 52, P-2/3 52, P-25/4 53, R-XIII-4 53,1-6/33 53,1-7/2 53, Siewka z Lipowej 54, Jacek Sandomierski 54

Odmiany uprawiane w innych krajach 55

Apollo 55, Bohumil 55, Jupiter 56, Lake 56, Magdon 57, Mars 57, Saturn 58, Seiferdorfsky 58, Sychrov 59, Vilem 59 Ashworth 60, Broadview 60, Colby 60, Fickes 60, Hansen 60, Hełmie 61, Lakę 61, McKinster 61, Metcalf 61,Seedling 61, Somers 61 Hodowla nowych odmian 62

Drzewa karłowe orzecha włoskiego 63

Rozmnażanie 65

Rozmnażanie generatywne 65

Rozmnażanie wegetatywne 68

Zakładanie sadu orzechowego 75

Wybór stanowiska 75

Warunki klimatyczne 77

Warunki glebowe 78

Przygotowanie gleby 84

Nawożenie organiczne 88

Wapnowanie 89

Nawożenie mineralne 90

Materiał szkółkarski 93

Termin sadzenia drzewek 95

Technika sadzenia 98

Odległości sadzenia 100

Zakładanie sadu orzechowego z wysiewu orzechów na miejsca stałe 106

Dokumentacja projektowo-kosztorysowa wymagana przy zakładaniu sadu orzechowego 107

Formowanie i prześwietlanie drzew 109

Cięcie po posadzeniu drzewek 09

Cięcie formujące 110

Cięcie drzew starszych 112

Cięcie drzew uszkodzonych przez mróz 114

Cięcie i formowanie korony metodą czeską 115

Uprawa i utrzymywanie gleby w sadzie 117

Uprawa gleby w młodym sadzie 117

Uprawa gleby w sadzie owocującym 120

Inne systemy uprawy gleby 122

Podlewanie młodego sadu 123

Herbicydy w sadzie orzechowym 125

Nawożenie sadu orzechowego 130

Nawozy mineralne i ich wpływ na wzrost i plonowanie drzew 132

Nawożenie młodego sadu 140

Nawożenie sadu owocującego 142

Mikroelementy, ich wpływ na wzrost i plonowanie drzew 143

Nawożenie dolistne 147

Ochrona przed chorobami i szkodnikami 149

Choroby 149

Szkodniki 152

Ochrona przed przymrozkami wiosennymi 156

Sposoby ochrony przed przymrozkami 157

Zabiegi pielęgnacyjne prowadzące do regulowania siły wzrostu drzew, przy­spieszenia owocowania i zwiększenia plonów sadu orzechowego 160

Czynniki wpływające na wzrost i owocowanie drzew orzechowych 164

Zbiór, suszenie, przechowywanie, sortowanie i pakowanie orzechów 167

Koszty założenia i prowadzenia sadu orzecha włoskiego oraz opłacalność jego uprawy 174

Wykaz okręgowych stacji chemiczno-rolniczych 180

Literatura 181