Przed zalicytowaniem proszę zapoznać się ze stroną „O mnie”
Kupując więcej książek oszczędzasz na wysyłce!!!:)
bowiem bez względu na ilość zakupionych książek jej koszt doliczamy tylko raz
i zawsze wynosi on 7,50 zł (paczka, polecony ekonomiczny), lub 9 zł (priorytet)
1998
262 str
stan dobry
Spis treści
WSTĘP..............................................7
Rozdział I. GENEZA OPORU SPOŁECZNEGO..................... 13
Rozdział II. MODELE OPORU SPOŁECZNEGO- JAWNY OPÓR POLITYCZNY . . 53
Rozdział III. MODELE OPORU SPOŁECZNEGO - KONSPIRACYJNY OPÓR POLITYCZNY ............................ 89
Rozdział IV. MODELE OPORU SPOŁECZNEGO - KONSPIRACYJNY OPÓR
ZBROJNY ..................... 115
Rozdział V. FORMY OPORU SPOŁECZNEGO ................... 157
ZAKOŃCZENIE.................................... 213
WYKAZ UŻYWANYCH W PRACY SKRÓTÓW........................ 215
BIBLIOGRAFIA....................................... 219
SUMMARY........................................... 227
INDEKS NAZWISK, PSEUDONIMÓW. KRYPTONIMÓW, NAZW GEOGRAFICZNYCH, ORGANIZACJI I INSTYTUCJI ..... 229
Wstęp
Tematem pracy jest występujące na terenie województwa krakowskiego w latach 1[zasłonięte]945-19 zjawisko oporu społecznego, rozumianego jako uzewnętrzniona forma sprzeciwu znaczącej części społeczeństwa wobec ówczesnej rzeczywistości politycznej i ekonomicznej. Jako cezurę początkową przyjąłem dla swoich badań moment wkroczenia wojsk sowieckich na teren województwa, cezurę końcową zaś ustaliłem na jesień 1947 r., ze względu na mające wtedy miejsce rozbicie ostatnich działających na tym obszarze struktur opozycji jawnej (PSL) i konspiracyjnej (Zrzeszenie "Wolność i Niezawisłość"), a także zapoczątkowanie przez komunistów nowego etapu uzależniania Polski od Związku Radzieckiego, czego wyrazem w zakresie polityki zagranicznej stały się postanowienia konferencji w Szklarskiej Porębie, w polityce wewnętrznej zaś podjęcie otwartej walki z Kościołem katolickim.
Pod względem terytorialnym przedmiotem mojego zainteresowania sta) się obszar województwa krakowskiego w jego nowych, powojennych granicach, ustalonych ostatecznie w drugiej połowie 1945 r. i obejmujących miasto Kraków oraz 15 powiatów: bialski, bocheński, brzeski, chrzanowski, dąbrowski, krakowski, limanowski, miechowski, myślenicki, nowosądecki, nowotarski, olkuski, tarnowski, wa-dowicki i żywiecki. Teren ten był bardzo zróżnicowany pod względem społeczno-gospodarczym. Dysproporcje w poziomie życia występowały zwłaszcza pomiędzy biedną, rozdrobnioną i nieproduktywną wsią południowo-wschodniej i południowej części województwa a stosunkowo dobrze uprzemysłowionymi i dysponującymi wydajnym rolnictwem powiatami północno-zachodnimi i północnymi. Równie głęboko podzielona była tamtejsza scena polityczna: obok ruchu ludowego, dominującego zwłaszcza we wschodnich powiatach województwa, w samym Krakowie oraz w powiatach północno-zachodnich, istniały liczne skupiska robotnicze, które charakteryzowały się niejednokrotnie wysokim wyrobieniem politycznym i znajdowały się przeważnie pod wpływami PPS oraz częściowo (zwłaszcza w powiecie chrzano-
wskim) komunistów. Ponadto Rraków. a także miasta powiatowe, zamieszkiwała stosunkowo liczna inteligencja zarówno twórcza, jak i urzędnicza, oraz drobnomie-szczaństwo o najróżnorodniejszych zapatrywaniach politycznych, w tym również narodowych i chrześcijańsko-demokratycznych. Różnice te uległy dalszemu pogłębieniu w czasie okupacji niemieckiej, kiedy to większość terenów województwa krakowskiego znalazła się w obrębie Generalnej Guberni, podczas gdy powiaty zachodnie (bialski, żywiecki oraz części powiatów wadowickiego, chrzanowskiego i olkuskiego) zostały przyłączone do Rzeszy Niemieckiej. Pomimo to należy podkreślić, że po II wojnie światowej Kraków pozostał jedyna wielką aglomeracją w Polsce o pierwszoplanowym znaczeniu politycznym i kulturalnym, gdzie, poza dokonaną tam zagładą Żydów, nie zostały zniszczone tradycyjne więzi społeczne, tak jak miało to miejsce w Warszawie, Wilnie, Lwowie i Poznaniu. Fakt ten miał w późniejszym okresie istotne znaczenie dla kształtowania się zjawiska oporu społecznego na terenie całej Małopolski.
Prezentowana praca składa się z pięciu rozdziałów. Rozdział pierwszy poświęcony został analizie przyczyn zjawiska oporu społecznego. Zostały w nim omówione te przejawy działalności obozu nowej władzy, które wywołując sprzeciw miejscowej ludności, powodowały narastanie niezadowolenia i radykalizowanie się nastrojów społecznych. W trzech następnych rozdziałach przedstawiono modele oporu, wypracowane i realizowane w latach 1[zasłonięte]945-19 przez wielkie formacje ideowo-po-lityczne i wojskowe dawnego Polskiego Państwa Podziemnego. Umownie zostały one podzielone na modele jawnego oporu politycznego (PSL, SP, niezrealizowane modele jawnej działalności Stronnictwa Narodowego i Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej oraz oryginalny model oporu, wypracowany przez Kościół katolicki), modele konspiracyjnego oporu politycznego (schyłkowy okres działalności Okręgowej Delegatury Rządu na Kraj, delegatura rządu Tomasza Arciszewskiego, model konspiracyjnej działalności politycznej Stronnictwa Narodowego i organizacji z nim związanych, schyłkowy okres funkcjonowania PPS-WRN, model działania Organizacji Polskiej oraz Zrzeszenie „Wolność i Niezawisłość"), a także modele konspiracyjnego oporu zbrojnego („Niepodległość", Armia Krajowa w likwidacji, Delegatura Sił Zbrojnych na Kraj, Narodowe Zjednoczenie Wojskowe oraz Narodowe Siły Zbrojne). Ostatni, piąty rozdział poświęcony został analizie form oporu, wypracowanych i realizowanych przez społeczeństwo województwa krakowskiego. Dla uproszczenia podzielono je na formy umiarkowane (np. wiec, manifestacja, strajk czy niezależna działalność wydawnicza) oraz formy radykalne, takie jak bojkot dostaw obowiązkowych, uchylanie się od poboru wojskowego lub działalność partyzancka. W rozdziale tym została również przedstawiona analiza dwóch wielkich kampanii politycznych z lat 1[zasłonięte]946-19, w których uczestniczyła ludność województwa krakowskiego: głosowania ludowego (referendum) oraz wyborów parlamentarnych.
Podjęty przeze mnie temat nie posiadał do tej pory swego całościowego opracowania. Po raz pierwszy problematyka ta została zaprezentowana w wydanej z górą
dwadzieścia lat temu monografii Zenobiusza Kozika. Opracowanie to, zasadniczo dotyczące działalności jawnych ugrupowań politycznych - szczególnie partii obozu nowej władzy, w części poświęconej podziemiu i oporowi społecznemu zawiera jednak liczne błędy faktograficzne i wprost razi swoją tendencyjnością. Podobnie należy ocenić opublikowaną w tym samym mniej więcej czasie monografię Kazimierza Ćwika . Niezwykle pomocne dla mnie okazały się natomiast liczne, opublikowane w ostatnich latach, opracowania i wydawnictwa źródłowe, dotyczące poszczególnych, jawnych i konspiracyjnych, partii i organizacji niepodległościowych. Najważniejsze z nich to: biografia Stanisława Mierzwy autorstwa Aliny Fitowej, artykuł ks. J. Wolnego o ostatnich latach działalności kard. Adama Stefana Sapiehy, kilka artykułów T. Biedronia o podziemiu narodowym, cykl publikacji poświęconych Zrzeszeniu WiN, zamieszczonych w wydawanych od 1992 r. w Krakowie „Zeszytach Historycznych WiN-u", artykuł G. Mazura poświęcony demobilizacji Okręgu AK Kraków w 1945 r., dwa opracowania dotyczące wydarzeń 3 maja 1946 r., artykuł M. Korkucia o strukturze organizacyjnej zgrupowania partyzanckiego Józefa Kurasia ps. „Ogień", opracowanie dotyczące rozbicia krakowskiego więzienia św. Michała oraz niepublikowana rozprawa doktorska J. Depo omawiająca walkę aparatu bezpieczeństwa publicznego i Wojska Polskiego ze zbrojnym podziemiem na terenie województwa krakowskiego .
Podczas opracowywania tego tematu bardzo pomocne okazały się dla mnie liczne wydawnictwa źródłowe, które w ostatnim okresie pojawiły się w obiegu naukowym. W tym kontekście szczególną wartość przedstawiają: opublikowany w 1994 r. w Moskwie wybór dokumentów dotyczących działalności radzieckich służb specjalnych na terenie Polski w latach 1[zasłonięte]944-19, zbiór materiałów śledczych z „procesu szesnastu", wybór dokumentów do dziejów Narodowych Sił Zbrojnych, korespondencja działaczy socjalistycznych z lat 1[zasłonięte]940-19, obszerny tom dokumentów poświęconych powojennym dziejom Kościoła katolickiego w Polsce, zbiór materiałów KC WKP(b) z lat 1[zasłonięte]944-19 omawiających wewnętrzną sytuację polityczną w Polsce, wydany w 1993 r. tom zawierający biuletyny informacyjne Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego za 1947 r. oraz niezwykle interesująca, zainicjowana w 1992 r. przez Instytut Studiów Politycznych PAN seria wydawnicza „Dokumenty do dziejów PRL" .
W swoim opracowaniu wykorzystałem również informacje prasowe, i to zarówno zamieszczane w prasie lokalnej o orientacji prorządowej („Dziennik Polski"), jawnej prasie o charakterze opozycyjnym („Piast", „Tygodnik Powszechny"), a zwłaszcza w nie podlegającej presji cenzury prasie konspiracyjnej, spośród której szczególnie wartościowe z mojego punktu widzenia okazały się informacje zawarte w pismach wydawanych przez Zrzeszenie WiN: „Orzeł Biały" i „Niepodległość" oraz wewnętrzny biuletyn tej organizacji: „Informator".
Kolejnym, wykorzystanym przeze mnie rodzajem źródeł były relacje uczestników wydarzeń, udzielone mi głównie przez członków Oddziału Krakowskiego Związku Więźniów Politycznych Okresu Stalinowskiego. Spośród nich na szczególną uwagę zasługują relacje Józefy Petriczek-Bandrowicz oraz nieżyjących już Jana Kota i Mieczysława Pszona.
Podstawa źródłową mojego opracowania byty jednak materiały archiwalne. Szczególnie owocne pod tym względem okazały się poszukiwania w Archiwum Państwowym w Krakowie, gdzie miałem możliwość przebadania między innymi mało do tej pory wykorzystywanego zespołu KW PPR, a także w ogóle dotąd nie udostępnianego zespołu Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość". Bardzo udana okazała się również kwerenda w Archiwum Akt Nowych w Warszawie, gdzie zapoznałem się przede wszystkim z obszernym, a równocześnie słabo do tej pory przebadanym zespołem KC PPR. Dzięki uprzejmości Zarządu Oddziału Krakowskiego Związku Więźniów Politycznych Okresu Stalinowskiego miałem także możliwość wykorzystania niezmiernie interesującego materiału, znajdującego się w teczkach osobowych członków tego Związku. Jako materiały o charakterze uzupełniającym wykorzystałem również zespół Teki Sapiehy z Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie oraz zbiory osób prywatnych. Pomimo moich wielokrotnych starań, nie uzyskałem natomiast zgody na korzystanie ze zbiorów Archiwum Delegatury Urzędu Ochrony Państwa w Krakowie.
Książka jest zmienioną wersją mojej rozprawy doktorskiej, obronionej na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w czerwcu 1996 r. Pragnę gorąco podziękować wszystkim, którzy w trakcie pisania tej pracy służyli mi swoją pomocą i życzliwością. W szczególności chciałbym złożyć wyrazy wdzięczności mojemu promotorowi, prof. dr. hab. Andrzejowi Pilchowi, którego liczne uwagi, wskazówki i zachęty bardzo ułatwiły mi pracę, a także recenzentom, prof. dr. Józefowi Buszce oraz prof. dr. hab. Michałowi Śliwie za rzeczową ocenę maszynopisu oraz szereg cennych sugestii warsztatowych, uwzględnionych przeze mnie w trakcie przygotowywania książki do druku. Za życzliwe uwagi dziękuję dr. hab. Czesławo-wi Brzozie, który zechciał zapoznać się z fragmentami wersji roboczej tego opracowania. Bardzo gorąco dziękuję również pracownikom Oddziału IV Archiwum Państwowego w Krakowie, w szczególności mgr. Alojzemu Baronowi i mgr. Bogdanowi Sataleckiemu. których życzliwość zaoszczędziła mi wielu godzin żmudnych poszukiwań. Podziękowania składam również mojemu koledze Maciejowi Korkucio-wi, który bezinteresownie udostępnił mi, niezwykle dla mnie cenny, zbiór kserokopii dokumentów przywiezionych przez siebie ze Studium Polski Podziemnej w Londynie. Na koniec chciałbym podziękować mojej żonie Alicji, bez której wyrozumiałości i pomocy praca ta nigdy by nie powstała -jej też jest dedykowana. |
|
|
|
|
