Przedmowa ............................................... 9
Wstęp ................................................... 11
Przedmiot i cel badania ...................................... 11
Aktualny stan badań ......................................... 12
Metoda badań ............................................. 13
Kryteria doboru literatury ..................................... 14
Struktura pracy ............................................. 14
Rozdział I. OD STOSOWANIA LOGIKI W ONTOLOGII DO ONTOLOGII
FORMALNEJ ........................................... 17
1. Związek między logiką a filozofią ............................. 19
2. Rodzaje stosowania logiki w filozofii ........................... 19
3. Zagadnienia ontologiczne badane z użyciem logiki ................ 20
3.1. Pojęcia ontologiczne ................................... 22
3.1.1. Pojęcie bytu i związane z nim pojęcie analogii .......... 22
3.1.2. Pojęcie przedmiotu .............................. 24
3-1-3. Pojęcie substancji ............................... 26
3.1.4. Pojęcie istoty ................................... 28
3.1.4.1. Istota przedmiotów indywiduowych ............ 31
3.1.5. Zagadnienie istnienia ............................. 37
3.2. Tezy ontologiczne ..................................... 40
3-3. Teorie ontologiczne ................................... 43
4. Problemy filozoficzne związane ze stosowaniem logiki............. 47
4.1. Problem zaangażowania ontologicznego logiki ................ 48
4.2. Zaangażowanie ontologiczne logiki modalnej ................. 49
4.2.1. Pojęcie możliwych światów ........................ 50
4.3. Zobowiązania ontologiczne a ontologia i ontologia formalna ..... 52
5. Ontologia formalna jako rezultat stosowania logiki do ontologii ....... 53
Rozdział II. PUNKT WYJŚCIA ONTOLOGII FORMALNEJ,
JEJ PRZEDMIOT I METODA................................ 55
1. Określenie ontologii formalnej ............................... 55
2. Problem punktu wyjścia ontologii formalnej ..................... 58
2.1. Pojęcie punktu wyjścia ................................. 59
2.2. Zdroworozsądkowy punkt wyjścia ......................... 60
2.2.1. Zdroworozsądkowy punkt wyjścia a epistemologia
Gastona Bachelarda .............................. 62
2.3. Ontologia a metafizyka ................................. 64
2.3.1. Przyjęte rozumienie ontologii ....................... 68
2.4. Ontologia a epistemologia ............................... 69
2.5. Ontologia a nauka .................................... 71
2.6. Ontologia a logika .................................... 74
2.6.1. Problem związku praw logiki z porządkiem ontycznym ... 76
2.6.2. Stanowisko Bocheńskiego ......................... 77
2.7. Możliwe punkty wyjścia ontologii formalnej .................. 79
3. Założenia ontologii formalnej ................................ 81
3.1. Założenia ontologiczne ................................. 81
3.2. Założenia epistemologiczne .............................. 82
3.3. Perspektywy dalszych badań ............................. 86
4. Przedmiot ontologii formalnej ................................ 86
4.1. Przedmiot materialny ontologii formalnej .................... 87
4.2. Aspekt badania ontologii formalnej ........................ 87
5. Metoda ontologii formalnej .................................. 88
5.1. Pojęcie metody formalnej w filozofii ....................... 88
5.1.1. Metoda dedukcyjna w filozofii...................... 89
5.1.2. Koncepcja mathesis unwersalis ....................... 90
5.2. Zarys metody ........................................ 91
5.2.1. Ogólna idea metody ............................. 91
5.2.2. Metoda ontologii formalnej a metoda transcendentalna .... 93
5.3- Etapy metody ontologii formalnej ......................... 93
5.4. Analityczny i syntetyczny charakter metody .................. 94
5.5. Uszczegółowienie etapów metody ontologii formalnej
o elementy innych metod stosowania logiki .................. 95
5.5.1. Metoda Perzanowskiego .......................... 96
5.5.2. Metoda Łukasiewicza ............................. 98
5.5.3- Logika stosowana według Leśniewskiego .............. 99
5.5.4. Metoda ontologii formalnej w świetle charakterystyki
ontologii A.B. Stępnia ............................ 100
5.5.5. Elementy metody kartezjańskiej w przyjętej metodzie
ontologii formalnej .............................. 100
5.6. Problem uprawomocnienia metody ........................ 102
6. Podsumowanie i perspektywy dalszych badań .................... 103
Rozdział III. JĘZYK ONTOLOGII FORMALNEJ ...................... 1051. Natura języka ............................................ 106
2. Zagadnienie orzekania ..................................... 108
2.1. Natura orzekania ...................................... 109
2.1.1. Orzekanie ujęte bezpośrednio, czyli od strony
operacji umysłu ................................. 110
2.1.2. Orzekanie ujęte pośrednio ......................... 111
2.2. Stanowisko Petera F. Strawsona w kwestii natury orzekania ...... 112
2.3. Orzekanie a sąd ...................................... 113
2.4. Gottlob Frege a scholastyka .............................. 114
2.5. Podsumowanie ....................................... 119
3. Podstawowe struktury języka ................................ 119
3.1. Problem formy logicznej ................................ 120
3.2. Łącznik w zdaniu w świetle teorii Charlesa Kahna ............. 124
4. Orzekanie a logika ........................................ 129
4.1. Prawda a orzekanie .................................... 130
4.2. Prawda a wartość logiczna .............................. 131
5. Koncepcja języka idealnego jako koncepcja języka
dla ontologii formalnej ..................................... 132
5.1. Gottloba Fregego koncepcja języka idealnego ................ 134
5.2. Frederica B. Fitcha koncepcja języka idealnego ............... 138
5.3- Ludwig Wittgenstein i język idealny ........................ 139
5.4. Leona Chwistka i Mieczysława Lubańskiego
koncepcja języka idealnego .............................. 142
5.5. Język idealny według Richarda M. Martina ................... 144
5.6. Język idealny według Haskella Curry'ego .................... 145
5.7. Noam Chomsky a język idealny ........................... 146
6. Zobowiązania ontologiczne języka idealnego ..................... 147
7. Problem wyboru języka dla ontologii formalnej ................... 150
8. Podsumowanie i perspektywy dalszych badań .................... 152
Rozdział IV. REALNA WAŻNOŚĆ ONTOLOGII FORMALNEJ ............ 1531. Heurystyczne znaczenie „teorii wszystkiego" dla ontologii formalnej .... 154
2. Problem określenia kategorii ontologicznych ..................... 157
2.1. Pojęcie kategorii w nurcie filozofii arystotelesowskiej ........... 158
2.2. Pojęcie kategorii w nurcie filozofii pokartezjańskiej ............ l6l
2.3. Pojęcie przedmiotu .................................... 163
2.4. Pojęcie dziedziny przedmiotów ........................... 166
2.5. Wniosek ............................................ 167
3- Rola modelu w ontologii formalnej ............................ 167
3.1. Definicja modelu ...................................... 168
3.2. Modele w ontologii formalnej ............................ 169
3.3. Źródła epistemologiczne i status ontologiczny modelu .......... 172
4. Testowalność ontologii formalnej ............................. 173
4.1. Problem sprawdzalności tez filozoficznych ................... 173
4.2. Karl Popper o statusie poznawczym ontologii ................ 175
4.3. Metoda ontologii formalnej a koncepcja nauki u Arystotelesa ..... 176
4.4. Metoda ontologii formalnej a metoda hipotetyczno-dedukcyjna .... 178
5. Problem kryteriów doboru aksjomatów ......................... 180
6. Ograniczenia ontologii formalnej .............................. 183
7. Podsumowanie ........................................... 184
Rozdział V. ZINTERPRETOWANE RACHUNKI LOGICZNE
JAKO ONTOLOGIA FORMALNA ............................ 185Wstęp ................................................... 185
1. Rachunki indywiduów oraz części i całości jako ontologia formalna .... 187
1.1. Indywiduum ......................................... 188
1.2. Ontologia Rudolfa Carnapa .............................. 191
1.2.1 Punkt wyjścia ontologii Carnapa ..................... 192
1.2.2. Język systemu ontologicznego ...................... 195
1.2.3. Struktura systemu ............................... 198
1.2.4. Ekstensjonalny charakter ontologii Carnapa ............ 199
1.2.5. Krytyka systemu Carnapa .......................... 200
1.2.6. Podsumowanie i wnioski .......................... 201
1.3. Ontologia Nelsona Goodmana ............................ 202
1.3-1. Podstawy epistemologiczne systemu Goodmana ......... 202
1.3-1.1. Punkt wyjścia systemu Goodmana ............. 204
1.3.1.2. Realizm systemu Goodmana .................. 205
1.3.2. Język a świat ................................... 207
1.3.3. Sposoby istnienia świata .......................... 209
1.3.4. Struktura systemu Goodmana a metoda
ontologii formalnej .............................. 212
1.3-5. Krytyka systemu Goodmana ze strony
Michaela Dummetta .............................. 213
1.4. Podsumowanie i wnioski ................................ 214
2. Ontologia modalna oraz zdarzeniowa .......................... 214
2.1. Ontologia modalna Nicholasa Reschera..................... 215
2.1.1. Punkt wyjścia ontologii posybiliów................... 215
2.1.2. Koherencyjna teoria prawdy ....................... 217
2.1.3. Źródło ontologicznego wymiaru mówienia
o rzeczach możliwych ............................ 218
2.1.4. Stopnie możliwości .............................. 219
2.1.5. Natura przedmiotów możliwych ..................... 221
2.1.6. Konsekwencje przyjęcia pojęciowej bazy możliwości ..... 222
2.1.7. Podstawowe tezy filozoficzne Reschera ............... 223
2.1.8. Koncepcja języka przyjęta w ontologii Reschera ......... 224
2.1.9. Charakterystyka metody ontologii posybiliów ........... 224
2.1.10. Charakterystyka użytych narzędzi formalnych .......... 225
2.1.10.1. Tablice ontologiczne....................... 229
2.1.11. Problem indywiduacji............................ 230
2.1.12. Problem istnienia ............................... 232
2.1.13- Podsumowanie i perspektywy dalszych badań ......... 234
2.2. Ontologia zdarzeń Alfreda N. Whiteheada w ujęciu formalnym Richarda M. Martina i Frederica B. Fitcha .................... 235
2.2.1. System metafizyczny ............................. 236
2.2.1.1. Prehensja ................................ 237
2.2.1.2. Pojęcie zdarzenia .......................... 238
2.2.1.3. Pojęcie substancji .......................... 238
2.2.2. Koncepcja języka ................................ 240
2.2.3- Koncepcja metody filozofowania .................... 242
2.2.4. Logika zdarzeń R.M. Martina ....................... 242
2.2.5. Logika kombinatorów jako baza dla teorii prehensji
i wiecznych przedmiotów ......................... 248
3. Podsumowanie ........................................... 253
Rozdział VI. TYPY ONTOLOGII FORMALNEJ . . .................... 2551. Typy ontologii formalnej wymieniane w literaturze ................ 255
2. Problem niewspółmierności ontologii formalnych ................. 257
3. Wartość praktyczna i teoretyczna dociekań ontologii formalnej ........ 259
Zakończenie .............................................. 263
Bibliografia ............................................... 267
1) Źródła pierwotne ......................................... 267
2) Literatura podstawowa ..................................... 267
3) Literatura pomocnicza...................................... 293
4) Źródła w internecie ....................................... 296
5) Słowniki i encyklopedie .................................... 296
Summary................................................. 299
Indeks nazwisk ............................................ 301
