TREŚĆ.

Wstęp Str. 1 Dane historyczne Str. 5

Część I. — Badanie Oka.

Spostrzeżenia ogólne, str. 8 Badanie w ciemni str. 23

Badanie przy pomocy świa- Badanie dodatkowe w la-

tła dziennego 10 boratorium 27

Część II. — Ogólne leczenie oka.

Zabiegi zapobiegawcze 28 Środki apteczne 33

9 chirurgiczne 30 Formularz 37

Część III. - Patologia i lecznictwo szczegółowe oka.

Spostrzeżenia ogólne 41 Statystyka 42

1. UKŁAD OCHRONNY - choroby oczodołu 43

a gaiki ocznej 45

s narządu łzowego 49

s powiek 50

s spojówki 60

a twardówki 69

2. UKŁAD ZAŁAMUJĄCY - - choroby rogówki 70

s- cieczy wodnej 7H

s soczewki . 79

s ciałka szklistego 86

Refrakcja 87

Nastawność . 114

3- UKŁAD ODŻYWCZY -- spostrzeżenia ogólne 119

choroby naczyniówki 124

s ciałka rzęskowego 127

s tęczówki 129

f jagodówki 133

4. UKŁAD PRZYJMUJĄCY - spostrzeżenia ogólne 138

choroby nerwu wzrok. 141

) siatkówki 144

Zmiany czynnościowe 148

fftio ofia, ufośone podfug mygfadu tifmtrznego 152

5. UKŁAD RUCHOWY 149

Część IV. - Technika operacyjna 174-

Spis alfabetyczny 203

Omyłki 205

Przedmowa do wydania polskiego.

Zmuszony zawieruchą polityczną opuścić nietylko ukochaną Ojczyznę, ale i Europę, tułałem się przez długi szereg lat po Ameryce, pracując dla obcych, najpierw w St. Zjedn. Ameryki Północnej a następnie w Brazyiji, gdzie w ostatnich latach objąłem katedrę okulistyki w Uniwersytecie parańskim.

Dzieło niniejsze, którego polskie wydanie opuszcza prasę, ukazało się najpierw w języku portugalskim, jako pierwsze w Brazyiji w tym rodzaju. Przeznaczonem ono było w pierwszym rzędzie dla uczącej się młodzieży uniwersyteckiej w Drazylji, która nie miała do dyspozycji z zakresu okulistyki, nietylko poważnego dzieła, ale nawet skromnego podręcznika. Pierwsze wydanie zostało wyczerpane i w r. 1919 ukazało się drugie, rozszerzone i poprawione.

Aczkolwiek literatura polska jest w tym zakresie o wiele bogatszą i gruntowne opracowania naukowe najzupełniej mogą zadowolić lekarzy, to jednakże w przekonaniu, że mój krótki podręcznik może oddać właściwe i pożyteczne usługi słuchaczom wydziałów medycznych, na Wszechnicach polskich, zdecydowałem się na wydanie mojego opracowania w języku polskim, w tem głębokiem przekonaniu, że spełniam przez to mój moralny obowiązek wobec Ojczyzny i przykładam cegiełkę do gmachu polskiej nauki.

Niniejsze opracowanie w języku polskim, wychodzi w Brazyiji, zdała od wielkich ośrodków naszej kultury narodowej. Zredagowanie podręcznika naukowego w takich warunkach na obczyźnie nastręcza także specjalne trudności językowe i aczkolwiek dokładałem w tym kierunku wszelkich sta-

rań, to jednak znajdą się niewątpliwie pewne braki i usterki.

Szanownych Czytelników proszę też z góry o łaskawą pod tym względem wyrozumiałość. Dodaję przy tem, że w termi-nologji wzorowałem się na Ziemińskim, oraz posługiwałem ^Słownikiem Lekarskim Polskim^.

Jeżeli idzie o techniczną stronę wydawnictwa, to niestety w dzisiejszych warunkach nie udało mi się usunąć z klisz napisów portugalskich. Zresztą wypadek taki nie jest odosobniony, gdyż n. p. w wydaniu francuskiem oftalmologji Mayła spotykamy angielskie napisy na kliszach użytych z wydania amerykańskiego. Nowe klisze powiększyłyby niezmiernie koszta wydawnictwa, przeznaczonego głównie dla młodzieży uniwersyteckiej, a które i tak wskutek drożyzny papieru, druku, różnicy w kursie waluty i t. p. okazały się nadzwyczajnie wysokie. Z tych też powodów drukuje się tylko niewielka ilość egzemplarzy.

Gdyby podręcznik niniejszy okazał się pożytecznym dla polskiej uczącej się młodzieży - o czem dzisiaj zdała trudno jest sądzić - to być może, że drugie wydanie da się uskutecznić w kraju polskiemi kliszami i z usunięciem napotkanych usterek, o których wskazanie Szanownych Czytelników bardzo proszę i będę każdemu za to wdzięczny.

Chcę wreszcie zaznaczyć, że wydając dla młodzieży brazylijskiej oryginalny podręcznik w języku portugalskim, zamiast przetłumaczyć jeden z wielu podręczników w innych językach, to uczyniłem to dlatego, że każdy z nas lekarzy po dwudziestoletniej praktyce obserwuje zjawiska ze swej dziedziny, na swój nieco odmienny sposób, który jemu wydaje się właściwszy- Pierwsze wydanie tego opracowania w języku portugalskim było właściwie syntetycznie zebranym skrótem moich wykładów na Uniwersytecie parańskim, - Przy u-kładzie materiału miałem na względzie potrzeby kształcącej się młodzieży i starałem się zapoznawać ją najpierw z ogól-nemi zasadami okulistyki w jak najprzystępniejszej formie, z opuszczeniem C2ęsto szczegółów, wiedząc jak trudno jest objąć całość przy nauce z dużych dzieł. Opuszczałem też szczegółowe opisy instrumentów i przyborów, z którymi każdy student zapoznaje się w klinice uniwersyteckiej, natomiast dla łatwiejszego zapamiętania treści posługiwałem się licznymi szematami, w przeświadczeniu, że na tej podstawie czytelnik sam łatwiej dopełni sobie szczegóły z większych dzieł, jeżeli

sie specjalnie zainteresuje tym przedmiotem. łL"appetit vient en mangeant8 - jak mówią Francuzi.

Młodzież hrazyliska z innych uniwersytetów chętnie korzystała z mej książki, być może zresztą z braku innego podręcznika w tym języku. Opracowałem niniejsze polskie wydanie w tej nadzieji, że dziełko to spełni też swoje zadanie wobec naszej młodzieży na Wszechnicach polskich.

Kurytyba, w Maju 1920.

DANE HISTORYCZNE

Prastarą jest walka człowieka ze ślepotą!

Pierwsze znane dzieło o chorobach oczu napisał Hipo-krates w roku 460 przed Chr. pod tytułem: sDe Visu Libellus^, trakiujące o podwinięciu rzęs i o zapaleniach oka.

Szkoła Aleksandryjska w II. wieku przed Chr. odznaczyła się szeregiem znakomitych lekarzy jako to : Celsus i Rufus.

Galen wykonał przekłucia rogówki w wypadku nagromadzenia ropy w komórce przedniej.

Herofiles i Erasistrates wykonali zepchnięcie zaćmy.

Heraklites operował zrost powieki z gałką oczną; Kas-siusz - skrzydlik.

Aleksander Afrodyzyjski znajdował, na wiele wieków przed odkryciem bakterji, że zapalenia oka są zaraźliwe.

Alciusz obserwował wpływ trądu na choroby oczu.

Na freskach rzymskich znajdujemy niektóre zabiegi lecznicze w chorobach oczu.

W okresie wieków średnich odznaczają się dzieła Arabów: Awiceny, Abenzora, Albncasisa; prace tego ostatniego tłumaczył na hebrajski Nathan Mentteusz.

W epoce Wypraw Krzyżowych założono w Paryżu pierwszy szpital dla ślepych ^Guinze Vingtss, istniejący do dziś dnia.

Mnich Bacon wynalazł okulary przeciwko dalekowzrocz-ności starczej. Ambroży Parę opisuje rany oczu i użycie rozwórki.

Freitag próbował w roku 1694 wydostać zaćmę.

W XVII. stuleciu spostrzega się wpływ tcorji matematycznych Kepplera i Newtona na rozwój fizjologii oka.

Wiek XVIII chlubi się słynnemi pracami Saint Ibesa, Descemeta, Aneia Petifa, Daviela i Scarpa, ojca oftalmologji włoskiej.

W r. 1773 Barth zakłada w Wiedniu pierwszą szkołę oftalmologji.

Nazwiska Langenbecka, Ammona, Jaegera. Dondersa i Snellena stanowią chlubę oftalmologji spółczesnej i już nie wychodzą odtąd z użycia.

Pierwsze pismo periodyczne: aAnnales (fOculistiąue? zostało założone przez Florence"a Cunier w Brukselli w roku 1830.

Odkrycie wziernika ocznego (oftalmoskopu) w roku 1851 przez Hemboltza utorowało drogę badaniom chorób dna oka.

Graefe ogłosił w roku 1853 metodę wydobycia zaćmy (Extractio linearis cataractae).

Prace polskich okulistów Szokolskiego i Gałęzowskiego doznają powszechnego uznania; Kramsztyk, Rydel, Wicher-kiewicz (już zmarli) - a z żyjących Ziemiński - godnie reprezentują imię polskie w tej dziedzinie wiedzy aż do doby dzisiejszej.

W roku 1801 odbył się pierwszy Kongres Oftalmologicz-ny w Paryżu i od tej daty począwszy można uważać powstanie oftalmologji nowoczesnej tak bogatej w monografje i cenne dzieła, że obecnie stanowi ona najkompletniej-szą i najdoskonalszą gałąź nauk medycznych. Francuska En-cyklopedja Oftalmologiczna zawiera dziewięć obszernych tomów liczących razem blisko 10 tysięcy stron.

Cienie wielkich okulistów dawnej daty spoglądają na czytelnika z każdej niemal stronicy oftalmologji dzisiejszej, a każde imię to cała historja zdobywania prawdy naukowej. Licznym jest zastęp imion, którym zawdzięczamy świetny rozwój tej gałęzi wiedzy medycznej. Ci co już odeszli, swego dokonali, zostawiając skarby następnemu pokoleniu, które z

pietyzmem i miłością przejmuje spadek, sprawdza go, przysparza i przekazuje znowu następnemu.

Wiedza obecna stała się już tak bogatą, że wymaga od swych adeptów nietylko znacznego wysiłku i czasu lecz i coraz to większej specjalizacji, to jest ograniczenia się do studjów w pewnej określonej dziedzinie; minęły bowiem czasy Michała Anioła, który mógł być jednocześnie i uczonym i rzeźbiarzem i malarzem i architektem w jednej osobie lub również wszechstronnego Leonarda da Vinci.

Przeszedł również czas kiedy łatwo było zdobyć w nauce imię; przed nami mozolna praca, lecz wdzięczna w przeświadczeniu jej pożyteczności a każda myśl nowa stanowi cenną cegiełkę w gmachu wiedzy współczesnej!