Toruń 1992
536 str., okładka twarda wys. 24 cm
stan dobry (kilka stempli)


SPIS TREŚCI

— Spis treści............... 5
Wstęp....................... 7
Gen. Józef Bem — patron WSOWRiA.................... 9
I. SZKOLNICTWO ARTYLERYJSKIE W DAWNEJ POLSCE ..... 15
1.Geneza szkolnictwa wojskowego w Polsce 15
2.Szkolnictwo artyleryjskie Rzeczypospolitej w XVIII w 21
3.Szkolnictwo artyleryjskie Księstwa Warszawskiego 23
4.Szkolnictwo artyleryjskie w Królestwie Polskim 29
5.Szkolnictwo artyleryjskie po upadku powstania listopadowego . 33
II. SZKOLNICTWO ARTYLERYJSKIE OKRESU MIĘDZYWOJENNEGO
1918—1939 37
1. Początki szkolnictwa artyleryjskiego w Toruniu (1920—1921) ... 38
Obóz Szkolny Artylerii w latach 1921—1927 39
Centrum Wyszkolenia Artylerii 1927—1939 42
Szkoła Strzelania Artylerii 1921—1939 44
Szkoła Młodszych Oficerów Artylerii 1921—1927 48
2. Oficerska Szkoła Artylerii (1923—1928) — Szkoła Podchorążych Arty­
lerii (1928—1939) 50
Powstanie i rozwój organizacyjny Szkoły 50
Program szkolenia podchorążych i organizacja procesu dydaktycznego 63
Wychowanie patriotyczne i kulturalno-oświatowe podchorążych 77
Wychowanie fizyczne i sport 84

6.Udział absolwentów SPA w II wojnie światowej 88
7.Losy absolwentów OSA — SPA po wojnie 97
III. SZKOLNICTWO ARTYLERYJSKIE W POLSKICH SIŁACH
ZBROJNYCH NA OBCZYŹNIE W LATACH 1939—1945 115
8.W Wojsku Polskim we Francji 115
9.W Wielkiej Brytanii 117
10.Szkoła Podchorążych Rezerwy Artylerii w Kara-Su w 1942 r. . . . 119
11.W Armii Polskiej na Środkowym Wschodzie 123
12.Oficerska Szkoła Artylerii przy 1 pułku artylerii lekkiej .... 125
13.Polska bateria podchorążych w 3 Leningradzkiej Oficerskiej Szkole
Artylerii 131
14.Dywizjon artylerii w Centralnej Szkole Podchorążych PSZ w ZSRR . 140
15.Inne ośrodki kształcenia oficerów artylerii w latach 1943—1944 ... 147
16.Bateria oficerów artylerii w Wyższej Szkole Oficerskiej w Riazaniu (CWO) ....... 151
IV. OFICERSKA SZKOŁA ARTYLERII NR 1. CHEŁM — OLSZTYN. . . 155
17.Powstanie i rozwój organizacyjny OSA 1 w Chełmie 157
18.Proces dydaktyczny 169
19.Działalność wychowawcza 188
V. OSA — WSOWRiA. Ewolucja organizacji 201
20.Powstanie i rozwój Oficerskiej Szkoły Artylerii w Toruniu (1945—1948) 201
21.Oficerska Szkoła Artylerii w latach 1949—1956 216
22.Centrum Wyszkolenia Artylerii (CWArt.) — Wyższa Szkoła Artylerii
(WSArt.) 1945—1956 224
4. Oficerska Szkoła Artylerii (do 1965 r.) — Oficerska Szkoła Wojsk Rakietowych i Artylerii im. gen. Józefa Bema (do 1967 r.) ............ 241
5 Powstanie i rozwój Wyższej Szkoły Oficerskiej Wojsk Rakietowych
i Artylerii im. gen. J. Bema (1[zasłonięte]967-19) 255
VI PROCES KSZTAŁCENIA I PRACA NAUKOWO-BADAWCZA ... 275
23.Ewolucja celów i programów nauczania .275
24.Podchorążowie ....................... 286
25.Kadra dydaktyczna i jej doskonalenie 289
26.Organizacja procesu kształcenia 299

Rozwój instytucji dydaktycznych 299
Katedra Taktyki 303
Zakład Strzelań i Kierowania Ogniem . 306
Katedra Nauk Humanistycznych 308
Katedra Techniki 313
Zakład Topografii 316
Zakład Szkolenia Fizycznego 317

27.Rozwój bazy szkoleniowej i racjonalizatorstwa 319
28.Metody nauczania 326
29.Wyniki nauczania 338
30.Praca naukowo-badawcza 345

Początkowy okres planowej pracy naukowo-badawczej .... 347
Organizacja pracy naukowo-badawczej w WSOWRiA .... 349
Działalność naukowo-badawcza w WSOWRiA 350
Działalność Rady Naukowej 352
Publicystyka i wydawnictwa 354
Zakład Informatyki 358
Biblioteka Główna 360
Ośrodek Informacji Naukowej i Bibliograficznej 361
Koło Naukowe Podchora.żych 362
VII. WYCHOWANIE W SZKOLE 365
31.Struktura korpusu wychowawczego 365
32.Kierunki i formy działalności polityczno-wychowawczej .... 370
33.Działalność organizacji społeczno-politycznych 383
34.Działalność kulturalno-wychowawcza 393
35.Wychowanie fizyczne i sport 407
VIII. DZIAŁALNOŚĆ WSOWRiA NA RZECZ MIASTA I REGIONU . . - 415
36.OSA w referendum i w wyborach do sejmu ustawodawczego . . . 415
37.Kontakty kadry i podchorążych uczelni z młodzieżą cywilną . . . 418
38.Współpraca OSA i WSOWRiA z zakładami pracy i społeczeństwem
regionu 421
39.Pomnik Polskich Artylerzystów 425

Zakończenie 429
Załączniki 432
Przypisy 465
Indeks osobowy 493


WSTĘP

W wojennych i pokojowych dziejach Wojska Polskiego artylerzyści zaznaczali swoją wartość celnym ogniem swoich dział i umiejętnością ma­newrowania nim na polu walki. Te walory kunsztu artyleryjskiego kształ­towały szkoły artyleryjskie, o których brak jest wyczerpującej publika­cji, dlatego autorzy podjęli się opracowania całości dziejów szkolnictwa artyleryjskiego w Toruniu jako znacznej części dziejów tego szkolnictwa.
Dotychczasowe prace ujmowały pewne okresy szkolnictwa artyleryj­skiego, nie wyczerpując problemu w całości. W 1923 r. powstała w Toru­niu Oficerska Szkoła Artylerii i z przerwą w okresie okupacji istnieje ona dotychczas. W tym czasie szkoła ta zmieniła swoją nazwę na Szkołę Podchorążych Artylerii, OSA nr 2 następnie 1, w drugiej połowie lat pięć­dziesiątych bez numeru lecz z dodaniem imienia gen. Józefa Bema. W 1965 r. przyjęła nazwę Oficerska Szkoła Wojsk Rakietowych i Artylerii i w 1967 r. Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Rakietowych i Artylerii im. gen. Józefa Bema.
Do dnia dzisiejszego nie doczekały się opracowania dzieje przedwojen­nej szkoły toruńskiej, jedyną pozycja jest księga pamiątkowa ujmująca historię tej szkoły do 1933 r., dlatego autorzy starali się doprowadzić dzie­je tej szkoły do 1939 r. Wydanie w 1973 r. zarysu powojennej szkoły toruń­skiej ujmuje jej dzieje do 1969 r. i nie wyczerpuje historii szkoły okresu powojennego. Autorzy dążyli do doprowadzenia powojennych dziejów szkoły do 1991 r. Oprócz tych braków w historii szkolnictwa artyleryj­skiego w Toruniu występowały braki konstrukcyjne i warsztatowe. Ko­niecznym też stało się zasygnalizowanie miejsca szkoły toruńskiej w sy­stemie szkolnictwa artyleryjskiego na przestrzeni dziejów.
Dostęp do nowych źródeł, wzrost ilościowy publikowanych artykułów oraz krytyczne uwagi do poprzedniego wydawnictwa umożliwiły autorom nowe spojrzenie na całość szkolnictwa artyleryjskiego w Toruniu. Po pierwsze uznaliśmy, za konieczne spojrzeć na tradycje szkolnictwa arty­leryjskiego, które sięgają XVII wieku. Po drugie mimo przerwy spowo­dowanej okupacją w okresie wojny należy widzieć ścisły związek przed­wojennej szkoły z powojenną, tym bardziej że szkoła ta znajdowała się w tych samych koszarach, a po wojnie znaczna ilość kadry dowódczej i dydaktycznej to oficerowie — absolwenci szkoły przedwojennej, którzy byli łącznikiem między szkołą przedwojenną a powojenną. Dlatego po­stanowiliśmy nadać tytuł opracowaniu „Oficerska Szkoła Artylerii w To­runiu 1923—1992. Tradycje — Historia — Współczesność".
Oficerskie szkolnictwo artyleryjskie istnieje więc w Toruniu prawie
70 lat w przyszłym roku będziemy obchodzili ten jubileusz. Wydawnict­wo nasze jest elementem przygotowań do obchodów tej rocznicy. Począt­kowo mieliśmy zamiar w tytule podać pełną nazwę obecnej wyższej uczel­ni wojskowej, lecz zachodzące w dziejach zmiany nazw szkoły spowodo­wały że przyjęliśmy tytuł — oficerska szkoła artylerii — nie jako kon­kretną nazwę uczelni a jako nazwę rodzaju szkoły.
Zespół autorski postawił sobie za cel w oparciu o gruntowne badania źródeł archiwalnych, różnych relacji i wspomnień opracować dzieło, któ­re gruntownie różniło by się od dotychczasowych publikacji, przez ścisły związek z całym szkolnictwem artyleryjskim, przez dokładniejsze opra­cowanie okresu przedwojennego i wojennego, oraz przez pokazanie me­chanizmów osiągania wysokiego poziomu nauczania w wyższej uczelni ar­tyleryjskiej, w powiązaniu z rozwojem pracy naukowo badawczej i no­woczesnej techniki. W badaniach wykorzystano źródła Centralnego Ar­chiwum Wojskowego i Archiwum Pomorskiego Okręgu Wojskowego. Bar­dzo pomocne stały się relacje absolwentów szczególnie złożone na zjeź­dzie absolwentów szkoły przedwojennej, który odbył się we wrześniu 1989 r. Korzystano też ze źródeł drukowanych i dokumentów przechowy­wanych w archiwum szkoły i w Bibliotece Głównej. Mimo starannych badań autorzy widzą potrzebę zajęcia się w przyszłości szczegółowym op­racowaniem całego szkolnictwa artyleryjskiego, to znaczy również innych szkół, kształceniem oficerów na wyższych kursach i oficerów rezerwy ar­tylerii.
Historię uczelni artyleryjskiej tworzyli i tworzą ludzie — oficerowie i podchorążowie, właśnie o nich traktuje niniejsza książka. Ujęcie w niej wielu nazwisk powoduje, że stanowi ona swego rodzaju księgę pamiąt­kową toruńskiej uczelni. Od powstania szkoły artyleryjskiej w Toruniu każdy oficer artylerii Wojska Polskiego miał jakiś związek z tą uczelnią, czy to jako podchorąży, czy jako oficer doskonalący swój kunszt artyle­ryjski na specjalnych kursach, jako podchorąży lub oficer rezerwy arty­lerii, czy też jako dowódca, wychowawca i nauczyciel podchorążych i słuchaczy. Oni to właśnie na stronach tej książki znajdą cząstkę swojego życia, często imiennie a niekiedy bezimiennie, w opisie warunków życia i nauki w szkole, oraz w ważniejszych wydarzeniach jakie miały miejsce w czasie ich pobytu w szkole.
Wydawnictwo niniejsze jest wyrazem szacunku dla wielu pokoleń artylerzystów a jednocześnie starannie wyselekcjonowanym zbiorem doś­wiadczeń przydatnych w działalności szkoleniowo-wychowawczej i nau­kowo badawczej na obecnym etapie rozwoju szkolnictwa artyleryjskiego.

Słowa kluczowe: