Rozszerzenie UE i pogłębienie procesu integracji europejskiej sprawia, że narasta konieczność umocnienia ochrony praw podstawowych w ramach Unii. Uchwalenie Karty Praw Podstawowych stało się kamieniem milowym na tej drodze. Ważnymi etapami były propozycje zawarte w Traktacie konstytucyjnym (który nie wszedł w życie), przejęte następnie przez Traktat z Lizbony. Umocnienie ochrony praw podstawowych jest jednym z najważniejszych elementów reformy ustrojowej Unii zawartej w tym Traktacie. Chodzi zwłaszcza o nadanie charakteru prawnego Karcie i stworzenie podstawy prawnej dla przystąpienia Unii do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Problemy te są zasadniczym tematem rozważań w prezentowanej książce, przy czym szczególną uwagę poświęcono przebiegowi dyskusji w tej mierze w Polsce. Książka wydana w ramach projektu wspieranego przez Trust for Civil Society In Central & Eastern Europe.

Autorzy Wykaz skrótów Wstęp (Jan Barcz)
I. Uwarunkowania polityczno-prawne
II. Punkt wyjścia - postanowienia TUE i TFUE
III. Karta Praw Podstawowych w toku dyskusji nad ratyfikacją
Traktatu z Lizbony
IV. Struktura i główne problemy badawcze
Załączniki
Część I. Karta Praw Podstawowych.
Znaczenie dla umocnienia ochrony jednostki w UE
Rozdział I. Wprowadzenie: granice władzy i granice
interpretacji (Mirosław Wyrzykowski)
Paragraf 1. Mandat parlamentarny
Paragraf 2. Typologia argumentacji uzasadniającej negację
postanowień Karty Praw Podstawowych i przystąpienie
do Protokołu Nr 7 w sprawie stosowania Karty do Polski
Paragraf 3. Próba objaśnienia istoty i funkcji Protokołu
polsko-brytyjskiego w świetle Deklaracji Nr 62
Paragraf 4. Cele przeciwników Karty w świetle Konstytucji RP
Rozdział II. Karta Praw Podstawowych: struktura, zakres
regulacyjny i dotychczasowe znaczenie w praktyce (Filip Jasiński)
Paragraf 5. Uwagi wstępne
Paragraf 6. Przebieg prac nad koncepcją i treścią KPP
I. Początki
II. Pierwsze próby skatalogowania praw podstawowych
III. Efekty prac I Konwentu Europejskiego
IV. Od Traktatu konstytucyjnego do Traktatu z Lizbony
Paragraf 7. Struktura i zakres regulacyjny KPP
I. Adresaci KPP
II. Relacja KPP z EKPCz w świetle art. 52 ust. 3 KPP
III. Kategoria specyficzna: prawa nowoczesne
Paragraf 8. Znaczenie KPP w praktyce
I. Znaczenie legislacyjne i interpretacyjne
II. Znaczenie dyplomatyczne i instytucjonalne
Paragraf 9. Podsumowanie
Rozdział III. Karta Praw Podstawowych: wyznaczniki
standardów ochronnych (Cezary Mik)
Paragraf 10. Wstęp
Paragraf 11. Karta Praw Podstawowych UE z 2007 r. - uwagi ogólne
Paragraf 12. Normatywne postaci praw podstawowych
I. Uwagi wprowadzające
II. Prawa, wolności i zasady - znaczenie rozróżnienia
III. Struktura normatywna praw
IV. Struktura normatywna zasad
Paragraf 13. Prawa podstawowe z KPP a prawa podstawowe jako zasady
ogólne prawa
Paragraf 14. Zasady korzystania z praw podstawowych i ich ochrony
I. Korzystanie z praw podstawowych
II. Zasady ochrony praw podstawowych
Paragraf 15. Zobowiązania wynikające dla Polski z KPP w świetle
wyznaczników standardów ochronnych
Rozdział IV. Inkorporacja Karty Praw Podstawowych do
prawa UE: status Karty w prawie UE, zakres obowiązywania
i stosowania, główne problemy interpretacyjne
z uwzględnieniem stanowiska polskiego (Anna Wyrozumska)
Paragraf 16. Status Karty Praw Podstawowych w prawie UE
Paragraf 17. Zakres zastosowania Karty Praw Podstawowych
Paragraf 18. Protokół w sprawie stosowania Karty Praw
Podstawowych Unii Europejskiej w stosunku do Polski
i Zjednoczonego Królestwa
Paragraf 19. Polskie deklaracje w sprawie Karty Praw Podstawowych
i Protokołu polsko-brytyjskiego
Paragraf 20. Deklaracja czeska
Paragraf 21. Przyczyny związania Polski Protokołem w sprawie
stosowania Karty oraz niektóre dalsze jego skutki
I. Kwestie moralności i obyczajności
II. Standardy socjalne
III. Roszczenia majątkowe związane z drugą wojną
światową i cezurą temporalną
Paragraf 22. Podsumowanie
Rozdział V. Postanowienia Karty Praw Podstawowych
w świetle wiążących Polskę umów międzynarodowych
i postanowień Konstytucji RP z 1997 r. (Roman Wieruszewski)
Paragraf 23. Wstęp
Paragraf 24. Tytuł I KPP - Godność człowieka
I. Godność człowieka
II. Prawo do życia
III. Prawo człowieka do integralności
IV. Zakaz tortur i nieludzkiego lub poniżającego karania
albo traktowania
V. Zakaz niewolnictwa i pracy przymusowej
Paragraf 25. Tytuł II KPP - Wolności
I. Prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego
II. Poszanowanie życia prywatnego i rodzinnego
III. Ochrona danych osobowych
IV. Prawo do zawarcia małżeństwa i założenia rodziny
V. Wolność myśli, sumienia i religii
VI. Wolność wypowiedzi i informacji
VII. Wolność zgromadzania się i stowarzyszania się
VIII. Wolność sztuki i nauki
IX. Prawo do nauki
X. Wolność wyboru zawodu i prawo do podejmowania
pracy
XI. Wolność prowadzenia działalności gospodarczej
XII. Prawo własności
XIII. Prawo do azylu
XIV. Ochrona w przypadku usunięcia z terytorium
państwa, wydalenia lub ekstradycji
Paragraf 26. Tytuł III KPP - Równość
I. Równość wobec prawa
II. Niedyskryminacja
III. Różnorodność kulturowa, religijna i językowa
IV. Równość kobiet i mężczyzn
V. Prawa dziecka
VI. Prawa osób w podeszłym wieku
VII. Integracja osób niepełnosprawnych
Paragraf 27. Tytuł IV KPP - Solidarność
I. Prawo pracowników do informacji i konsultacji
w ramach przedsiębiorstwa
II. Prawo do rokowań i działań zbiorowych
III. Prawo dostępu do służb pośrednictwa pracy
IV. Ochrona w przypadku nieuzasadnionego zwolnienia z pracy
V. Należyte i sprawiedliwie warunki pracy
VI. Zakaz pracy dzieci i ochrona młodocianych w pracy
VII. Życie rodzinne i zawodowe
VIII. Zabezpieczenie społeczne i pomoc społeczna
IX. Ochrona zdrowia
X. Dostęp do usług świadczonych w ogólnym interesie
gospodarczym
XI. Ochrona środowiska
XII. Ochrona konsumentów
Paragraf 28. Tytuł V KPP - Prawa obywateli
I. Prawo głosowania i kandydowania w wyborach do
Parlamentu Europejskiego
II. Prawo głosowania i kandydowania w wyborach
lokalnych
III. Prawo do dobrej administracji
IV. Prawo dostępu do dokumentów
V. Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich
VI. Prawo petycji
VII. Swoboda przemieszczania się i pobytu
VIII. Ochrona dyplomatyczna i konsularna
Paragraf 29. Tytuł VI KPP - Wymiar sprawiedliwości
I. Prawo do skutecznego środka prawnego i dostępu do
bezstronnego sądu
II. Domniemanie niewinności i prawo do obrony
III. Zasady legalności oraz proporcjonalności kar
do czynów zabronionych pod groźbą kary
IV. Zakaz ponownego sądzenia lub karania
w postępowaniu karnym za ten sam czyn zabroniony
pod groźbą kary
Paragraf 30. Tytuł VII KPP - Postanowienia ogólne
I. Zakres zastosowania
II. Zakres i wykładnia praw i zasad
III. Poziom ochrony
IV. Zakaz nadużywania praw
Paragraf 31. Uwagi końcowe
Rozdział VI. Karta Praw Podstawowych: zróżnicowany
charakter prawny postanowień Karty i ich skutki dla
jednostek, sądów oraz ustawodawcy (Adam Bodnar)
Paragraf 32. Wstęp - zarys systemu ochrony praw podstawowych w UE
Paragraf 33. Klasyfikacja postanowień materialnych KPP pod względem
ich charakteru normatywnego
I. Uwagi ogólne
II. Prawa i wolności, które mogą być bezpośrednio
stosowane
III. Prawa i wolności odwołujące się do prawa unijnego
lub prawa krajowego
IV. Zasady ("Unia uznaje i szanuje")
V. Postanowienia programowe lub aspiracyjne ("unijne polityki
powinny zapewniać")
VI. Prawa związane z obywatelstwem Unii
Paragraf 34. Znaczenie KPP dla jednostek, sądów i ustawodawcy polskiego
I. Uwagi ogólne
II. Powoływanie się przez jednostkę na bezpośrednio
stosowalne postanowienia KPP przed sądami krajowymi
i wspólnotowymi
III. Uwzględnianie postanowień KPP w procesie
stanowienia prawa krajowego
Paragraf 35. Podsumowanie
Rozdział VII. Rola Agencji Praw Podstawowych jako podmiotu
wspierającego stosowanie Karty Praw Podstawowych (Adam Łazowski)
Paragraf 36. Uwagi wprowadzające
Paragraf 37. Dyskusja nad utworzeniem Agencji Praw Podstawowych
Paragraf 38. Rozporządzenie 168/2007 - ramy prawne dla działalności
Agencji Praw Podstawowych
I. Uwagi wprowadzające
II. Cele i mandat kompetencyjny Agencji Praw
Podstawowych
III. Zakres terytorialny działalności Agencji Praw
Podstawowych
IV. Zadania Agencji Praw Podstawowych oraz
mechanizmy ich realizacji
Paragraf 39. Wieloletnie ramy prac Agencji Praw Podstawowych
na lata 2[zasłonięte]007-20
Paragraf 40. Podsumowanie
Część II. Konsekwencje przystąpienia UE do EKPCz
dla umocnienia ochrony jednostki w UE i dla umocnienia
europejskiego systemu ochrony praw człowieka
Wprowadzenie (Andrzej Wróbel )
Rozdział VIII. Znaczenie postanowień EKPCz dla ochrony praw
podstawowych jako ogólnych zasad prawa w UE (Cezary Mik)
Paragraf 41. Wprowadzenie
Paragraf 42. System ochronny EKPCz - charakterystyka ogólna
Paragraf 43. Ewolucja powiązania praw podstawowych jako zasad
ogólnych prawa z EKPCz
Paragraf 44. Czynniki określające pozycję EKPCz w odniesieniu do
praw podstawowych jako zasad ogólnych prawa UE
Paragraf 45. Zakres, sposoby i cele wykorzystywania EKPCz w sferze
ochrony praw podstawowych jako zasad ogólnych prawa UE
Paragraf 46. Zakończenie
Rozdział IX. Relacje między Europejską Konwencją Praw Człowieka
a Kartą Praw Podstawowych po przystąpieniu Unii Europejskiej
do Konwencji (Zdzisław Kędzia)
Paragraf 47. Diagnoza obecnej sytuacji
Paragraf 48. Komplementarność inkorporacji KPP do prawa traktatowego
i akcesji UE do EKPCz
Paragraf 49. Relacja między KPP a EKPCz co do treści
Paragraf 50. Relacje między KPP a EKPCz jako źródłami prawa
I. Perspektywa prawa krajowego
II. Perspektywa prawa unijnego
III. Perspektywa EKPCz
Paragraf 51. Konsekwencje przystąpienia UE jako organizacji
międzynarodowej do EKPCz
Paragraf 52. Wpływ przystąpienia UE do EKPCz na ochronę praw człowieka
w Europie
Rozdział X. Przystąpienie UE do EKPCz. Relacje
instytucjonalno-prawne Unii Europejskiej i Rady Europy
(Hanna Machińska)
Paragraf 53. Wstęp
Paragraf 54. Przebieg debaty dotyczącej przystąpienia WE/UE do EKPCz
Paragraf 55. Podstawa traktatowa przystąpienia UE do EKPCz
Paragraf 56. Ku spójności ochrony praw człowieka w Europie
Paragraf 57. Instytucjonalne relacje WE/UE z Radą Europy
Paragraf 58. Uwagi końcowe
Rozdział XI. Przystąpienie UE do EKPCz i inkorporacja Karty Praw
Podstawowych do prawa UE a umocnienie ochrony praw
podstawowych w III filarze UE (Anastazja Gajda)
Paragraf 59. Ochrona praw jednostki w III filarze UE
Paragraf 60. Wzmocnienie ochrony praw podstawowych we
współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych na mocy
Traktatu z Lizbony
Paragraf 61. Wpływ KPP oraz przystąpienia UE do EKPCz na prawo karne
UE w świetle Traktatu z Lizbony
Paragraf 62. Wnioski
Rozdział XII. Umocnienie statusu jednostek w UE po przystąpieniu
UE do EKPCz. Konsekwencje dla ustawodawcy i sądów krajowych
- następstwa praktyczne (Dagmara Kornobis-Romanowska)
Paragraf 63. Umocnienie ochrony praw jednostek w Traktacie z Lizbony
Paragraf 64. Wykonywanie kompetencji w dziedzinie ochrony praw
podstawowych w Unii Europejskiej
Paragraf 65. Skuteczna ochrona praw jednostek w UE
I. Spójność uprawnień jednostek w EKPCz i w KPP
II. Prawo do efektywnej ochrony sądowej
Paragraf 66. Odpowiedzialność za naruszenie EKPCz w wyniku stosowania
prawa UE jako konieczny element ochrony praw podstawowych
Paragraf 67. Konkluzje
Część III. Raporty krajowe
Rozdział XIII. Raport krajowy - Węgry (Gabor Halmai, Eszter Polgari,
Balazs D. Tóth)
Paragraf 68. Ocena propozycji inkorporacji KPP do prawa UE
I. Konsensus polityczny
II. Dyskusje eksperckie
Paragraf 69. Ocena propozycji przystąpienia UE do EKPCz
Paragraf 70. Podstawowe problemy wynikające z inkorporacji KPP
do prawa UE w świetle prawa krajowego
I. Węgierska "klauzula europejska" oraz krajowa kontrola
konstytucyjności prawa UE
II. Prawa socjalne
III. Nullum crimen sine lege
IV. Podburzanie do nienawiści (ang. hate speech)
V. Pozytywna dyskryminacja
Rozdział XIV. Raport krajowy - Czechy (Zdenkĕk Kűhn)
Paragraf 71. Uwagi wstępne
Paragraf 72. Czy KPP stanie się częścią czeskiego porządku
konstytucyjnego?
I. Czeski porządek konstytucyjny, status umów
międzynarodowych dotyczących praw człowieka w prawie
czeskim oraz orzecznictwo Sądu Konstytucyjnego
II. Europoprawka do Konstytucji i orzecznictwo Sądu
Konstytucyjnego
III. Status KPP w prawie czeskim
IV. Czy KPP może wywierać wpływ na czeskie krajowe prawo
konstytucyjne?
Paragraf 73. Potencjalne sprzeczności między KPP a konstytucją krajową
I. Aktualne stanowisko CSK w sprawie badania zgodności
prawa UE z Konstytucją
II. Sprzeczności między KPP a krajową Kartą Praw
Podstawowych i Wolności
Paragraf 74. KPP w debacie naukowej
Paragraf 75. KPP w dyskusji politycznej
Paragraf 76. Skarga Senatu w sprawie Traktatu z Lizbony do Sądu
Konstytucyjnego
Paragraf 77. Wnioski: KPP jako kozioł ofiarny?
Rozdział XV. Raport krajowy - Słowacja (Radoslav Prochazka)
Paragraf 78. Ocena nadania Karcie mocy wiążącej
I. Poglądy polityczne
II. Dyskusja akademicka
III. Relacje w mediach
Paragraf 79. Ocena przystąpienia do EKPCz
I. Forum publiczne
II. Forum akademickie
Paragraf 80. Spodziewane trudności
Paragraf 81. Podsumowanie
Indeks rzeczowy