Wypowiedzi pisarzy polskich 1[zasłonięte]740-18

Opracowanie:

Teresa Kostkiewiczowa,

Zbigniew Goliński

Wydawnictwo: Wydawnictwo Naukowe PWN

Miejsce i rok wydania: Warszawa 1993

Wydanie: pierwsze

Stron 556

Okładka: twarda z obwolutą

Format : 17 cm x 24.5 cm

Seria: Świadomość literacka w Polsce. Antologia

seria : "ŚWIADOMOŚĆ LITERACKA w POLSCE", INSTYTUT BADAŃ LITERACKICH PAN; wydanie I

Stan: (minus) bardzo dobry,lekko podniszczona papierowa obwoluta, środek jak nowy, zdjęcie wystawionego egz.

SPIS TREŚCI :

Od wydawców......................... 5

Myśl literacka polskiego oświecenia (zarys problemów badawczych)........ 7

Bibliografia........................... 35

Nota wydawnicza......................... 38

STANISŁAW KONARSKI..................... 41

Ordynacje wizytacji apostolskiej dla polskiej prowincji szkół pobożnych..... 42

JÓZEF ALEKSANDER JABŁONOWSKI............... 55

Opisanie albo dysertacja pierwsza prawie o wierszach i wierszopiscach polskich ... 56

WACŁAW RZEWUSKI...................... 59

O nauce wierszopiskiej...................... 59

IGNACY KRASICKI....................... 68

[O dramacie i teatrze]..................... 69

O rymotwórstwie i rymotwórcach.................. 78

Rozmowa między Horacjuszem a Boileau, satyrykiem francuskim....... 85

ANONIM........................... 88

[O guście].......................... 88

ADAM KAZIMIERZ CZARTORYSKI................. 91

Przedmowa do Panny na wydaniu.................. 91

Przedmowa do Kawy...................... 114

O dramatyce........................ 120

Kalendarz teatrowy, dla powszechnej narodu polskiego przysługi, dany na rok przestępny 1780... 123

Myśli o pismach polskich z uwagami nad sposobem pisania ich w rozmaitych materiach.......................... 136

MICHAŁ JERZY WANDALIN MNISZECH............... 159

Myśli o geniuszu........................ 159

JÓZEF SZYMANOWSKI...................... 164

List o guście, czyli smaku..................... 164

JOACHIM LITAWOR CHREPTOWICZ................ 172

Poezja........................... 172

ONUFRY KOPCZYNSKI..................... 177

Gramatyka dla szkół narodowych [z Przypisami]............ 178

TADEUSZ NOWACZYŃSKI.................... 189

O prozodii i harmonii języka polskiego................ 189

FRANCISZEK KARPIŃSKI..................... 196

O wymowie w prozie albo wierszu.................. 197

FILIP NERIUSZ GOLAŃSKI.................... 220

O wymowie i poezji....................... 221

FRANCISZEK KSAWERY DMOCHOWSKI............... 356

Sztuka rymotwórcza. Poema we czterech pieśniach............ 357

MARCIN FIJAŁKOWSKI..................... 431

O geniuszu, guście, wymowie i tłumaczeniu............... 431

GRZEGORZ PIRAMOWICZ.................... 476

Wymowa i poezja dla szkół narodowych................ 477

Od wydawców

Antologia niniejsza pomyślana była jako ostatni człon wieloksięgu ogarniającego wypowiedzi z dziedziny teoretycznej refleksji na temat twórczości literackiej w dawnej literaturze polskiej oraz takie dokumenty refleksji powstałe w europejskim kręgu kulturowym, z którymi myśl polska pozostawała w bezpośrednim kontakcie. Podobnie jak poprzedzające ją publikacje, antologia składa się z dwóch części.

Pierwsza część obejmuje wypowiedzi teoretyków i pisarzy europejskich — francuskich, niemieckich, angielskich i włoskich — które odcisnęły piętno na formowaniu polskiej świadomości teoretycznej, a ich znajomość została poświadczona bądź expressis verbis w rozprawach, studiach, przedmowach, bądź jest łatwo dostrzegalna nawet w pobieżnej lekturze porównawczej. Część druga — niniejsza — prezentuje głosy pisarzy polskich, począwszy od Stanisława Konarskiego po Kazimierza Brodzińskiego, i ze względu na znaczną objętość podzielona została typograficznie na dwa woluminy, zachowując przyjęty dla całości układ chronologiczny, przy czym kolejność przedstawiania autorów wyznaczona jest progiem czasowym pierwszych ich publikacji włączonych do antologii (np. Krasickiego felietony „monitorowe" z 1765 roku, chociaż z Rymotwórstwa i rymotwórców datowane są trzydzieści lat później).

Wobec faktu, że tom niniejszy ukazuje się wcześniej od wszystkich innych, a zwłaszcza tomu „europejskiego", musiały ulec zmianie wcześniej ustalone zasady opracowania komentarza i przypisów objaśniających erudycyjne i myślowe wątki zawarte w poszczególnych wypowiedziach antologii, w pierwotnym bowiem zamyśle komentarz ten miał być komplementarny do materiałów tomu „europejskiego". Dostosowano zatem objaśnienia do erudycyjnej samowystarczalności, najczęściej bez konkretnych odesłań i wskazań na wzajemne relacje. Redakcyjnie każdy tekst autorski potraktowano autonomicznie, wyposażając go w niezależny komentarz z własną aparaturą filologiczną.

Celem tej antologii jest udostępnienie najważniejszych (w przeważającej większości istniejących tylko w nielicznych pierwodrukach) dokumentów polskiej myśli literackiej rozwijającej się od lat czterdziestych XVIII wieku aż do schyłku lat dwudziestych wieku następnego. Jeszcze bowiem w tym czasie obok manifestacji estetyki romantyzmu ukazywały się pisma Franciszka Józefa Królikowskiego czy Józefa Korzeniowskiego, w których idee minionej epoki podlegały ciśnieniu nowych tendencji literackich, ale mimo to zachowywały swe pryncypia i swą tożsamość, związaną z problematyką organizującą myśl oświeceniową. Antologia przynosi reprezentatywne teksty, ukazujące myśl literacką polskiego oświecenia w całej jej różnorodności problemowej i gatunkowych formach wyrazu, ale nie przedstawia oczywiście wszystkiego, co na temat piśmiennictwa w tym okresie zostało opublikowane. Poza zakresem zainteresowań pozostały przede wszystkim wypowiedzi o charakterze krytycznoliterackim, dotyczące pojedynczych dzieł lub wydarzeń kulturowoliterackich (stąd tylko w wyjątkowych przypadkach uwzględnione zostały przedmowy, w niewielkim stopniu — publikacje prasowe, natomiast zrezygnowano całkowicie z publikacji o charakterze metaliterackim).

Trzon antologii stanowią podstawowe traktaty, rozprawy i poematy dydaktyczne, które grały najważniejszą rolę w kształtowaniu świadomości literackiej epoki. Dokumenty tego typu powstałe w oświeceniu stanisławowskim publikujemy z niewielkimi tylko skrótami, rozprawy z początku XIX wieku — ze względu m.in. na ich obszerność — są zaprezentowane tylko w dużych fragmentach. W ich wyborze kierowaliśmy się przede wszystkim zasadą prezentacji takich zagadnień estetycznoliterackich, które stanowiły o swoistości myśli oświeceniowej i jej odmienności w stosunku do tradycji staropolskiej. Ze względu na limitowaną objętość tej publikacji komentarz do tekstów potraktowany został bardzo oszczędnie i z konieczności ograniczony do informacji rzeczowych, niezbędnych dla zrozumienia tekstu oraz lokalizacji cytatów i przytoczeń. Tylko w wyjątkowych wypadkach dotyczy on merytorycznej zawartości wywodów myślicieli oświecenia. Komentarze wydawców do przypisów autorskich ujęte są w nawiasy kwadratowe.

Chronologiczny układ przedstawianego materiału pozwala śledzić również rozwój i przemiany poglądów na najważniejsze kwestie interesujące ludzi, którzy podejmowali refleksję o literaturze w tym okresie. Umożliwia także dostrzeżenie wzajemnych oddziaływań, a nawet zapożyczeń autorów późniejszych u ich poprzedników, a w konsekwencji — uwydatnienie myśli tych teoretyków, którzy najsilniej zaważyli na kształtowaniu się poglądów oświeceniowych.