NOWAK - POLSKA SZTUKA WOJENNA W ODRODZENIU

04-03-2012, 12:16
Aukcja w czasie sprawdzania była zakończona.

Aktualna cena: 99.99 zł

Użytkownik ikonotheka

numer aukcji: 2124867609

Miejscowość Kraków

Koniec: 03-03-2012 20:00:00

Dodatkowe informacje:
Stan: Używany
Okładka: twarda
Rok wydania (xxxx): 1955

WSTĘP - SPIS TREŚCI - OPIS:

Wstęp.
dobór i układ rzeczowy ilustracji,
objaśnienia do ilustracji i teksty wiążące,
dobór i opracowanie cytatów,
spis źródeł i wykaz ilustracji:
TADEUSZ N O W A K
Redakcja naukowa:
| ADAM KORTA |
Opracowanie graficzne: STEFAN R Z E P E C K1
Opraco w anie m erytor y c z n e map i schematów: MARIAN KR W A WiCZ, JANUSZ SIKORSKI 1 JAN W I M U E R
Redakcja kartograficzna map i schematów: WALDEMAR G A Ł U S Z EW S K 1
Redaktorzy:
JAN LASOTA I MARIAN ANUSIEWICZ
Redaktor techniczny:
JERZY J A W O R. S K I
Foto serwis: LESZEK WITT I G
Zdjęcia wykonali.:
PAŃSTW 0 W E ZAKŁADY F0T O-PRZEZR0CZ Y W a r s z a w a
PRACOWNIA FOTOGRAFICZNA MUZEUM NARODOWEGO
W a r s z a w a
WOJSKO W A A G E N C .1" A F O T O G R A F 1 C Z N A
W a r s z a w a S T A C J A M IKROFIL M OWA BIBLIOTEKI N A R O D 0 W E J
Warszawa
PRACOWNIA F O T O G R A F I C Z N A M U Z E U M N A R O D O W E GO ZBIORY CZAR T O R V S K. 1 C H
Kraków
oraz fotograf! cy: STANISŁAW R Y B A K W a r s z a w a
STANISŁAW KOLO WG A
K r a Ic ó w LEONARD SEMPOL1ŃSRJ
W a r s z a w a
KAZIMIERZ K O M O R O W S KI B r w i n ó w
Ozdobniki zaczerpnięte /ostały z książek i rękopisów polskich ■L czasów Odrodzenia

WYKAZ ILUSTRACJI ZAWARTYCH W ALBUMIE
Przy każdej pozycji podane zostało źródło, z którego zaczerpnięto ilustrację, przy schema¬tach — ich autor. Używane w wykazie skróty objaśnione zostały w „Spisie ważniejszych źródeł".

PRZEMIANY W ORGANIZACJI WOJSKA
str,
Dyskutujące rycerstwo. (Drzeworyt) — Muzeum Narodowe w Warszawie .... .35
Kawaleria w walce. (Drzeworyt) — Bielski, Kronika świata, k. 133 v 35
Opis wypadków z r. 1454. (Druk) — Bielski. Kronika polska, s. 403 37
Opis wypadków z r. 1537. (Druk) — Bielski, Kronika polska, s. 577 38
„List przypowiedni" z r. 1471. (Rękopis) — AGAD, Dział I nr 5107 39
Kazimierz Jagiellończyk na czele oddziału wojsk. (Kopia malowidła ściennego z polowy
XV w. w kościele Brygidek w Lublinie — Muzeum Narodowe w Warszawie. . 40—41
„List przypowiedni" z r. 1472 (Rękopis) — AGAD, Dział I nr 5124 40—41
Mapa rozmieszczenia oddziałów „obrony potocznej" na początku XV w. Opracował
Janusz Sikorski 42
Bitwa. (Odlew płaskorzeźby z nagrobka hetmana Jana i jego syna Jana Krzysztofa Tar¬
nowskich z katedry w Tarnowie, prawdopodobnie dłuta Alberta Kuszczyca — druga
polowa XVI w.) — Muzeum Narodowe w Warszawie 43
Bitwa z wojskami cesarskimi. (Drzeworyt) — Bielski, Kronika polska, s. 100 44
„Wybraniec" z muszkietem i szablą. (Reprodukcja) J. Gerlach, Chłopi w obronie Rzeczy¬
pospolitej, Lwów 1939, po s, 80 45
„Wybraniec" z muszkietem i siekierką. (Reprodukcja) — j. w., po s. 128 45
Dziesiętnik piechoty wybranieckiej z dardą. (Reprodukcja) —■ j. w., po s. 96 45
Schemat organizacji dowodzenia wojsk Rzeczypospolitej w XVI/XVI1 w. — Opracował
Janusz Sikorski 46—4T
PIŚMIENNICTWO WOJSKOWE
Andrzej Frycz Modrzewski, Commentariorum de Republica emendanda libri quinque. Kra¬
ków 1551. — Karta tytułowa 49 i 51
Andrzej Frycz Modrzewski, O poprawie Rzeczypospolitej księgi czwore. Tłumaczenie Cy¬
priana Bazylika. Łosk 1577. — Karta tytułowa: 51
Jan Tarnowski, Consilium rationis bellicae. Tarnów 1558. — Karta tytułowa 52
Marcin Bielski, Sprawa rycerska. Kraków 1569. — Karta tytułowa. 53

Stanisław Sarnicki, Księgi hetmańskie. Rękopis Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie nr
171. — Karta tytułowa 54
[Stanisław Łaski], Spraw i postępków rycerskich... opisanie krótkie. Lwów 1599. — Karta
tytułowa 55
Szymon Starowolski, Institutorum rei militaris libri octo. Kraków 1639. — Karta tytułowa 56 Antoni Schneeberger, De bona militum valetudine. Kraków 1564. — Karta tytułowa. . . 57
PIECHOTA
Piechota polska z początku XVI w. (Fragment obrazu „Bitwa pod Órszą"
w r. 1514" nieznanego malarza krakowskiego z pierwszej polowy XVI wieku.) — Mu¬
zeum Narodowe w Warszawie 59
Bitwa piesza. (Fragment drzeworytu) — Bielski, Kronika polska, s. 297 60—61
Piechota polska z początku XVI w. w walce. (Fragment obrazu „Bitwa pod Orszą"
z pierwszej połowy XVI wieku) — Muzeum Narodowe w Warszawie .... 62
Piechota z pierwszej połowy XVI w. w marszu. (Fragmenty fryzu z Sali Rycerskiej na
Wawelu, malowanego w r. 1535 przez Antoniego z Wrocławia.) 63—64
Piechota polska z drugiej połowy XVI w. na Błoniach pod Krakowem (Fragment mie¬
dziorytu Meriana i Vischera) — Muzeum Narodowe w Warszawie 64—65
Pikinierzy i muszkieterzy. (Fragment miedziorytu) — TJffano, Archelia. Leszno 1643. Fig.
14, tract. 2, p. 25 66—67
Uzbrojenie piechoty — broń obuchowa XV—XVI w. — Muzeum Wojska Polskiego w War¬
szawie 68
— broń drzewcowa XV—XVI w. — Muzeum Wojska Polskiego w War¬
szawie. .... 69
— kusza z XV w. — Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie ... 70
— hakownica z XVI w. — Muzeum Wojska Eolskiego w Warszawie . 71
— hakownica z XVII w. — Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie . 71
— muszkiet i forkiet z XVII w. — Muzeum, Wojska Polskiego w War¬
szawie 72
Muszkiety. (Rysunek) — A. dell' Aąua, Praxis (1635 r.), s. 37 73
Zamek lontowy do muszkietu. (Rysunek) — A. delVAąua, Praxis (1635 r.), s. 39. 74
Sposób trzymania muszkietu. (Rysunek) — A. deWAąua, Praxis (1635 r.), s. 43. 75
Uzbrojenie piechoty — zbroja pikiniera z XVI/XVII w. — Muzeum Wojska Polskiego
w Warszawie 76
— zbroja z XVI/XVII w. — Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie 77
KAWALERIA
Kawaleria polska w zwartym szyku. (Fragment obrazu „Bitwa pod Crszą" z pierwszej po¬
łowy XVI w.) — Muzeum Narodowe 10 Warszawie 79
Kawalerzysta z drugiej połowy XV w. (Fragment obrazu z lat 1490—1497 w kościele Jero¬
zolimskim w Gdańsku.) '. 81
Uzbrojenie kawaJerzysty z drugiej połowy XV w. —■ Muzeum Wojska Polskiego tu War¬
szawie. . 82

Uzbrojenie kawalerzysty z początku XVI w. — Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. 83
Kawaleria polska przeprawia się przez rzekę. (Fragment obrazu „Bitwa pod Orszą"
z pierwszej połowy XVI w.) — Muzeum Narodowe w Warszawie 84
Kawaleria polska z pierwszej polowy XVI w. w natarciu. (Fragment drzeworytu) — Biel¬
ski, Kronika świata, k. 133 v 85
Kawaleria z pierwszej polowy XVI w. w marszu. (Fragmenty fryzu z Sali Rycerskiej na
Wawelu, malowanego w r. 1535) 86—88
Szabla polska z drugiej połowy XVI w. — Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie , . 88
Kawaleria polska z drugiej połowy XVI wieku w boju. (Fragment drzeworytu) — Bielski,
Kronika polska, s. 100. 89
Uzbrojenie husarza z XVII w. — Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie 90
Krzysztof Dorohostayski, Hippika albo nauka o koniach. Kraków 1603 — Karta tytułowa. 91
ARTYLERIA
Artylerzysta z drugiej połowy XVI w. (Rysunek z pracy W. Senfftenberga pt. Von allerlei
Kriegsgewehr) — Rękopis w P,aryżu reprodukcja: J. Revol, Histoire de 1'armee
francais, po s. 68 93
Bombarda z drugiej połowy XV w. — Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie ... 95
Moździerz z pierwszej połowy XVII w. (Miedzioryt) — Uffano, Archelia. Leszno 1643. Fig.
51, tract. 3, p. 29 96
Kartauny z pierwszej połowy XVII w. (Miedzioryt) — Uffano, Archelia. Leszno 1643. Fig.
6, tract. 1, p. 19 97
Kolubryny z pierwszej połowy XVII w. (Miedzioiyt) — Uffano, Archelia. Leszno 1643. Fig.
4, tract 1, p. 9 98
Działa ładowane od tyłu — pierwsza połowa XVII w. (Miedzioryt) —■ Uffano, Archelia. Lesz¬
no 1643. Fig. 3, tract. 1, p. 7 99
Działo z otwieranym dnem lufy. (Rysunek z pracy W. Senfftenberga) — Rękopis w Paryżu,
reprodukcja: J. Revol, op. cit., po s. 68 100
Działko czterołufowe — pierwsza połowa XVII w. (Fragment miedziorytu) — Uffano, Ar¬
chelia. Leszno 1643. Fig. 55, tract. 3, p. 38. . 101
Lufa działa polskiego z r. 1529 — Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie ... 102
Lufa działa polskiego z r. 1537 — Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie ... 103
Lufa działa polskiego odlanego w c. 1573 przez M. Herla. — Muzeum Wojska Polskiego
w Warszawie 104
Lufa działa polskiego z XVII w. — Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie . . . 105 Przyrząd do rozwiercania przewodu lufy. (Rysunek) — A. dell'Aqua, Praxis (1635 r.), s. 275. 106 Zalewanie wypalonego otworu zapałowego. (Rysunek) A. deWAąua, Praxis (1635 r,), s. 277. 107
Wydobywanie z przewodu lufy działa za czopów anej w nim kuli. (Rysunek)—A. deWAąua,
Praxis (1635 r.) s. 273 108
Kuźnia pracująca dla potrzeb wojska. (Rysunek z pracy W. Senfftenbrega) — Rękopis
w Paryżu, reprodukcja: J. Revol, op. cit, po s. 68 109
Części składowe łoża działowego. (Rysunek) — A. deWAąua, P,raxis (1635 r.) s. 100. . . 110
Polskie łoże działowe z pierwszej połowy XVII w. — Muzeum Wojska Polskiego w War¬
szawie . 111

Sprzęt do lądowania dział. (Miedz:oryt) — Uffano, Archelia. Leszno 1643. Fig. 44, tract. 3,
p. 10 . 113
Lontownica. — Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie 113
Przyrządy celownicze. (Miedzioryt) — Uffano, Archelia. Leszno 1643. Fig. 50, tract. 3,
p. 28 114
Moździerz wstrzeli wu jacy się do celu. (Miedzioryt) — Uffano, Archelia. Leszno 1643. Fig.
27, tract. 1, p. 27 115
Przyrządy do podnoszenia luf działowych. (Miedzioryt) — Uffano, Archelia. Leszno 1643,
Fig. 48 tract. 3, p. 18 116
„Kazieł" do dźwigania luf działowych. (Rysunek) — A. deWAąua, Praxis (1635 r.), s. 109. 117
Wnętrze arsenału artyleryjskiego, (Rysunek) —A deWAąua, Praxis (1635 r.), s. 139. . . 118
Arsenał gdański zbudowany w 1605 r. (Miedzioryt) — R. Curicke, Der Stadt Dantzig histo-
rische Beschreibung. Amsterdam — Gdańsk 1687, po s. 58 119
Wnętrzne zakładu produkującego saletrę. (Rysunek) — A. deWAąua, Praxis (1635 r.),
s. 435 120
Ręczmy młyn prochowy. (Rysunek) — A deWAąua, Praxls (1635 r.), s. 443. .... 121
Lanie pełnych kul działowych z żelaza. (Rysunek z pracy "W. Senfftenberga) — Rękopis
w Paryżu, reprodukcja: J. Revol, op. cit., po s. 68. 122
Pociski łączone i zapalające. (Rysunek) — A. deWAąua, Praxis (1635 r.), s. 347. . . 123
Granaty .artyleryjskie (Miedzioryt) — K. Siemienowicz, Artis magnae artilleriae pars pri¬
ma. Amsterdam 1650. Tabl. M 125
Przyrządy do produkcji raikiiet I. (Miedzioryt) — Siemienowicz, op. cit. Tabl. E. 127
Przyrządy do produkcji rakiet II. (Miedzńoryt) — Siemienowicz, op. cit. Tabl. F. . 129
Rakiety I. (Miedzioryt) — Siemienowicz, op. cit. Tabl. G 131
Rakiety II. (Miedzioryt) —. Siemienowicz, op. cit. Tabl. H 133
Artyleria z pierwszej połowy XVI wieku w marszu. (Fragment fryzu z Sali Rycerskiej na
Wawelu, malowanego w r. 1535) 134
Ubezpieczony manisz artylerii. (Miedzioryt) — Uffano, Archelia, Leszno 1643. Fig. 14,
tract. 2, p. 25 135
Przewożenie działa. (Miedzioryt) — Uffano, Archelia. Leszno 1643. Fig. 12, tract. 2, p. 15. 13(i
Wciąganie działa na stanowisko, (Miedzioryt) —Uffano, Archelia. Leszno 1643. Fig. 53,
tract. 3, p. 34 137
Budowa baterii działowych. (Rysunek) — J. Naronowicz, Budownictwo wojenne (1659), s. 127. 138
Różne sposoby budowy baterii. (Rysunek) — A. deWAąua, Praxis (1635 r.), s. 225. . . 139
Strzelanie ogniem na wnrost z działa polowego. (Fragment obrazu „Bitwa pod" Orszą"
z pierwszej połowy XVI wieku) — Muzeum Narodowe w Warszawie 140
Ustawianie działa typu kairłaiimy. (Rysunek) — A. deWAąua, Praxis (1635 r.), s. 145. . . 141
Strzelanie ogniem pośrednim z moździerza. (Rysunek) — A. deWAąua, Praxis (1635 r.), s. 265. 142
Chłodzenie działa po strzelaniu. (Rysunek) — A. deWAąua, Praxis (1635 r.)r s. 243. . . 143
Schemat rozstawienia artylerii. (Rysunek z pracy W. Senfftenberga) — Rękopis w Paryżu,
reprodukcja: J. Revol, op. cit., po s. 68 144
Schemait rozłożenia ognia artyleryjskiego przy obronie twierdzy. (Miedzioryt) — Uffano,
Archelia. Leszno 1643. Fig. 19, tract. 2, p. 63 145
Tzw. krzyżowy og'eń artylerii. (Rysunek z pracy W. Senfftenberga) — Rękopis w Paryżu,
reprodukcja: J. Revol, op. cit., s. 67. . 146

Schemat rozłożenia ogma artyleryjskiego przy ostrzeliwaniu bastionu. (Miedzioryt) — Uf¬
fano, Archelia. Leszno 1643. Fig. 25, tract. 2, p. 77 147
Andrzej deU'Aqua, Delia eangragatioaie et scola di biombairdierd, Zamość 1622. — Karta tytu¬
łowa 148
Andrzej dell'Aqua, O zgromadzeniu i szkole puszkiairaów. Zamość 1623. — Karta tytułowa. 148
Andrzej dell'Aqua, Briaxris reczoa o dziifaiach. (Rękopis z r. 1635) — Muzeum Narodowe
w Krakowie. Zbiory Czartoryskich, nr 1815. Karta tytułowa 149
Diego Uffamo, Archelia, to jest nauka i informacja o strzelbie i o rzeczach do niej nale¬żących. Tłumaczenie polskie Jana Bekania. Leszno 1643. — Karta tytułowa. ... 150
Kazimierz Siemienowicz, Artis magnae artilleriae pars prima. Amsterdam 1650. — Karta
tytułowa ... 151
INŻYNIERIA WOJSKOWA
Most budowany przez polskie wojska .inżynieryjne. (Fragment obrazu „Bitwa pod Orszą"
z pierwszej polowy XVI wieku) — Muzeum Narodowe w Warszawie. ..... 153
Saperzy towarzyszący artylerii w marszu. (Fragment fryzu z Sali Rycerskiej na Wawelu,
malowanego w r. 1535) 155
Narizędaiia używane przez potokiie wojaka ónżymieryjne. (Rysunek) — J. Naronowicz, Bu¬
downictwo wojenne (1659 r.), s. 150 i 151 156—-157
Zapory i przeszkody. (Rysunek) — J. Naronowicz, Budownictwo wojenne (1659 r.), s. 140. . 159
Most na pływakach z beczek. (Fragment obrazu „Bitwa pod Orszą" z pierwszej połowy
XVI wieku) — Muzeum Narodowe w Warszawie 150
Schematy wiiąizacoiia pływaków z beczek dla budowy mostu. (Rysunek) — S. Samicki,
Księgi hetmańskie (XVI w.), s. 86 161
Most na pływakach z beczek. (Rysunek) — A. deWAąua, Praxis (1635 r.), s. 305. . . 162
Schemat wiązania mostu pontonowego. (Rysunek) — S. Samicki, Księgi hetmańskie
(XVI w.), s. 85 162
Most pontonowy budowany przez polskie wojska inżynieryjne. (Drzeworyt) — Bielski, Kro¬
nika polska, s. 526 163
Most pontonowy i most na tratwach. (Rysunek) — A. deWAąua, Praxis (1635 r.), s. 307. 164 Most pontonowy. (Miedzioryt) — Uffano, Archelia. Leszno 1643. Fig. 36, tract. 2, p. 157. 155 Składana łódź desantowa. (Rysunek) — S, Samicki, Księgi hetmańskie (XVI w.), s. 124. 166
Transport pontonów na wozie. (Miedzioryt) — Uffano, Archelia. Leszno 1643. Fig. 14, tract.
2, p. 25 166
Most na kozłach. (Rysunek) —- A. deWAąua, Praxis (1635 r.), s. 311 167
Most wiszący na linach. (Rysunek) — A. deWAąua, Praxis (1635 r.), s. 309 168
Szańce i baterie I. (Rysunek) — A. deWAąua, P?axis (16.35 r.), s. 213. 169
Szańce i baterie II. (Rysunek) — J. Naronowicz, Budownictwo wojenne (1659 r,), s. 125. . 171
Podkopy i galerie szturmowe. (Rysunek) — J. Naronowicz, Budownictwo wojenne (1659 r.),
s. 131. : 172
Podkopy i galerie minowe. (Miedzioryt) — Uffano, Archelia. Leszno 1643. Fig. 34, tract. 2,
p. 153 173

Wybuch miny założonej pod basztą twierdzy- (Rysunek z pracy W. Senfftenberga) — Rę¬
kopis w Paryżu, reprodukcja: J. Revol, op. cit., s. 27 174
Sprzęt oddziałów przeciwpożarowych. (Rysunek) — A. dell'Aqua, Praxis (1635 r.), s. 431. . 175
FORTYFIKACJE STAŁE
Budowa twierdzy. (Drzeworyt) ■— Biblia Leopolity. Kraków 1575—7, s. 14 177
Historia fortyfikacji w ujęciu J. Naronowicza-Narońskiego. (Rysunki) — J. Naronowicz,
Budownictwo wojenne (1659 r.), s. 2—4 179—184
Plan barbakanu krakowskiego. (Rekonstrukcja) — Budownictwo wojskowe. T, I, Warsza¬
wa 1936, ryc. 111 185
Przekrój barbakanu krakowskiego (Rekonstrukcja) — jak wyżej, ryc. 110 186
Dzisiejszy widok barbakanu krakowskiego. (Fotografia) 186
Plan zamku w Ogrodzieńcu (pow. Olkusz, woj. krakowskie) — Katalog zabytków sztuki w
Polsce. T. I, z. 12. Warszawa 1953, s. 16 187
Dzisiejszy widok zamku w Ogrodzieńcu. (Fotografia) 187
Plan Zamościa z początku XVII wieku. (Miedzioryt) — G- Braun, Cwitates orbis terrarum.
T. VI. Kolonia 1618 188
Plan zamku w Wiśniczu Nowym (pow. Bochnia, woj. krakowskie) — Katalog zabytków
sztuki w Polsce. T. I, z. 2. Warszawa 1951, s. 25 189
Dzisiejszy widok zamku w Wiśniczu Nowym. (Fotografia) 189
Teoretyczny plan i przekrój fortecy pięciobocznej. (Rysunek) — J. Naronowicz, Budownict¬
wo wojenne (1659 r.), s. 44 190
Plan zamku Krzyżtopór w Ujeździe. (Miedzioryt) — S. Pufendorf, De rebus a Carolo Gusta-
vo gestis, tabl. 18 191
Widok ruin zamku w Ujeździe. (Fotografia). Budownictwo wojskowe. T. I. Warszawa 1936,
tabl. XXXIV, ryc. 200 191
Połączone fortyfikacje zamku i miasta. (Miedzioryt) — A. Freytag, Architectura militaris
(1631 r.), tabl. X, fig. 105 192
Plan fortyfikacji Elbląga. (Miedzioryt) ■— S. Pufendorf, De rebus a Carolo Gustawo gestis,
tabl. 25 193
Fortyfikacje Torunia. (Miedzioryt) —■ G. Braun_ Cwitates orbis terrarum. T. VI. Kolonia 1618 194
Plan fortyfikacji pomocniczych. (Rysunek) —■ J. Naronowicz, Budownictwo wojenne (1659 r.)
s. 25 195
Przekroje i obliczenia wałów i rowów fortyfikacyjnych. (Rysunek) — J. Naronowicz, Bu¬
downictwo wojenne (1659 r.)t s. 120—121 196—197
Plan wejścia do twierdzy. (Rysunek) — J. Naronowicz, Budownictwo wojenne (1659 r.), s. 142 198
Widok baszty bramnej prowadzącej do twierdzy, (Rysunek) — J. Naronowicz, Budownictwo
wojenne (1659 r,), s. 143 199
Most zwodzony. (Rysunek). — J. Naronowicz, Budownictwo wojenne (1659 r.), s. 144 . . . 200 Lekki most zwodzony. (Rysunek) — J. Naronowicz, Budownictwo wojenne (1659 r.), s. 145 . 201
Podnoszona krata zamykająca most. (Rysunek) — J. Naronowicz, Budownictwo wojenne
(1659 r.), s. 145 202
Adam Freytag. Architectura militaris nova et aucta. Leyden 1631. — Karta .tytułowa . 203
Józef Naronowicz-Naroński, Optica seu perspectiva. (Rękopis z r. 1659) — Biblioteka Uni¬
wersytecka w Warszawie — Karta tytułowa 204
Józef Naronowicz-Naroński, Architectura militaris, to jest budownictwo wojenne. (Rękopis
z r. 1659) — Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie — Karta tytułowa, 205

Ozdobnik kończący dział fortyfikacji stałych. (Rysunek) — J. Naronowicz, Budownictwo
wojenne (1659 r.), s. 165 206
MARYNARKA WOJENNA
Pinka — okręt z XVI ~ XVII wieku. — C. Hartknoch, Das alte und neue Preussen . . 207
Okręty polskie w walce z nieprzyjacielem — fragment akwareli A. Boya. Biblioteka
PAN w Kórniku 209
Model polskiego okrętu „Wodnik" z XVII wieku zbudowany przez M. Boczara. (Kraków) 210
Lufa polskiego działa żeliwnego z XVII w. — Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie . 211
Kule łańcuchowe z XVII w. — Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie 212
Kula łańcuchowa. (Rysunek) — S. Sarnicki, Księgi hetmańskie (XVI w.), s. 94 213
Kotwica okrętu polskiego z XVII w. — Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. . . 214
Wydobywanie z wody zatopionego okrętu. (Miedzioryt) — Uffano, Archelia. Leszno 1643.
Fig. 29, tract. 3, p. 98 215
Wydobywanie z wody zatopionego działa. (Miedzioryt) — Uffano, Archelia. Leszno 1643. Fig.
30, tract. 2, p. 100 216
Fortyfikacje Gdańska w XVI w. (Fragment miedziorytu) — G. Braun, Civitates orbis terra-
rum. T. II. Kolonia 1577 217
Fortyfikacje Gdańska w XVII w. (Miedzioryt) — S. Pufendorf, De rebus a Carolo Gustavo
gestis, tabl. 39 218
Kesony do budowy fundamentów podwodnych. (Rysunek) — ,7. Naronowicz, Budownictwo
wojenne (1659 r.), s. 90, wklejka 219
Fundamenty palowe fortec nadwodnych. (Rysun3k) — J. Naronowicz, Budownictwo wo¬
jenne (1659 r.), s. 92 220
Nadwodne części fortyfikacji nadbrzeżnych. (Rysunek) —■ J. Naronowicz, Budownictwo wo¬
jenne (1659 r.), s. 93 221
Artyleria nadbrzeżna ostrzeliwuje okręt nieprzyjacielski kulami pełnolanymi i łańcuchowy¬
mi. (Rysunek) — A. deWAąua, Praxis (1635 r.), s. 185 222
Ostrzeliwanie okrętu usiłującego wtargnąć do portu. (Rysunek) — A. deWAąua, Praxis
(1635 r.), s. 189 223
Okręt przecina łańcuch zamykający wejście do portu. (Rysunek) — A. deWAąua, Praxis
(1635 r.), s. 187 224
Szymon Starowolski, Institutorum rei militaris libri octo. Kraków 1639. — Karta tytułowa
ksie_gi piątej 225
STRATEGIA I TAKTYKA
Schemat szyku bojowego „stare urządzenie polskie". — Opracował Jan Wimraer. . . . 229 Szyk „stare urządzenie polskie". (Rysunek) —S. Sarnacki, Ksie_gi hetmańskie (XVI w.), s. 253. 230 Schemat szyku bojowego wojska polskiego z XVI.'XVII wieku. — Opracował Jan Wimmer. 231
Szyk wojsk polskich z włączeniem piechoty i artylerii. (Rysunek) — S. Sarnicki, Księgi het¬
mańskie (XVI w.), s. 256 232
Schemat zataczania taboru husyckiego w XV w. (Na podstawie rysunków w książce:
G. Rewzin, Jan Ziżka. Moskwa 1952, s. 167) 233
Schemat zataczania polskiego taboru owalnego. (Rysunek) — J. Naronowicz, Budownictwo
wojenne (1659 r.), s. 111 235

Schemat zataczania polskiego taboru prostokątnego. (Rysunek) — J. Naronowicz, Budow¬
nictwo wojenne (1659 r.), s. 112. ... , 237
Wozy uszykowane w szeregu. (Rysunek) — S. Samicki, Księgi hetmańskie (XVI w.), s, 111. 238
■i Wozy taborowe w marszu. (Fragment miedziorytu) — JJ-ffano, Archelia. Leszno 1643, Fig. 14.
tract. 2, p. 25 238
Schemat warownego obozu wojska polskiego. (Rysunek) —■ J. Naronowicz, Budownictwo
wojenne (1659 r.), s. 108 239
Widok polskiego obozu wojskowego. (Odlew płaskorzeźby z nagrobka hetmana Jana i jego syna Jana Krzysztofa Tarnowskich z katedry w Tarnowie, prawdopodobnie dłuta Alberta Kuszczyca — druga polowa XVI wieku) — Muzeum Narodowe w Warszawie . . . 240
Namiot hetmański. (Rysunek) — S. Samicki, Księgi hetmańskie (XVI w.), s. 111, . . 241
Schemat warownego obozu wojsk polskich i litewskich. (Rysunek) — J. Naronowicz, Bu¬
downictwo wojenne (1659 r.), s. 100—-101 wklejka po s. 242
Szczegółowe rozplanowanie stanowisk ciężkiej jazdy w obozie. (Rysunek) — J. Naronowicz,
Budownictwo wojenne (1659 r.), s. 105. . 243
Schemat kampanii na Pomorzu w latach 1463—3464. — Opracował Marian Krwawicz. . 245
Schemat działań u ujścia Wisły i bitwy w Zalewie Wiślanym. — Opracował Marian
Krwawicz wklejka po s. 246
Portret Mikołaja Kopernika. (Obraz olejny z połowy XVI w.) — Muzeum Pomorskie w
Toruniu 247
Mury obronne Olsztyna (Fotografia) 248
Fragment murów obronnych Olsztyna. (Fotografia) 249
Schemat bitwy pod Obertynem w r. 1531. — Opracował Jan Wimmer, . . wklejka po s. 250
Plan bitwy pod Obertynem. (Rysunek) — S. Samicki, Księgi hetmańskie (XVI w.), s. 251 251
Bitwa pod Obertynem. (Drzeworyt) — Bielski, Kronika polska, s. 564 252
Portret Jana Tarnowskiego. (Obraz olejny nieznanego malarza z końca XVI w. reproduko¬
wany w książce: J. Kieszkowski, Kanclerz K. Szydłowiecki. T. II. Poznań 1912, tabl.
XLV po s. 310) 253
Widok Krakowa. (Miedzioryt Meriana i Vischera) — Zbiory Muzeum Narodowego w War¬
szawie, wklejka po s. 254
Schemat oblężenia Krakowa przez wojska arcyksiecia Maksymiliana w r. 1587. — Opra¬
cował Jan Wimmer ■ 255
Wojska Maksymiliana pod murami Krakowa. (Miedzioryt A. Lautensacka, reprodukowa¬
ny w książce: K. Lepszy, Oblężenie Krakowa. Kraków 1929, po s. 76) 256
Główna kwatera wojsk Maksymiliana w Mogile. (Miedzioryt A. Lautensacka, reproduko¬
wany jak wyżej, po s. 46.) 257
Szturm na Kraków przeprowadzony przez wojska Maksymiliana. (Miedzioryt A. Lautensac¬
ka, reprodukowany jak wyżej, po $. 88.) . 258
Schemat bitwy pod Byczyną w r. 1538 — Opracował Jan Wimmer. 259
Arcyksiążę Maksymilian poddaje się Polsce. (Miedzioryt A. Lautensacka, reprodukowany
w książce: K, Lepszy, op. cit., po s. 96) 260
Portret Jana Zamoyskiego. (Miedzioryt Giacomo Franco) — Zbiory ikonograficzne Bibliote¬
ki Uniwersyteckiej w Warszawie 261
Scena z bitwy ze Szwedami. (Miedzioryt) — S. Pufendorf, De rebus a Carolo Gustavo
gestis, tabl. 35 263
Schemat bitwy pod Kircholmem w r. 1605. — Opracował Jan Wimmer . wklejka po s. 264
Plan uszykowania wojsk przed bitwą pod Kircholmem. (Rysunek) — J. Naronowicz, Bu¬
downictwo wojenne (1659 r.), na kartach dodatkowych 265

Portret Jana Karola Chodkiewicza. (Miedzioryt P. de Jode) — Zbiory ikonograficzne Bi¬
blioteki Uniwersyteckiej w Warszawie 266
Fortyfikacje Pucka. (Fragment rysunku Fryderyka Getkanta z r. 1634) — Rękopis w Sztok¬
holmie. Reprodukcja w loydawnictwie: Wiadomości służby geograficznej. Rok 1937,
zeszyt 3/4 , 267
Schemat działań mających na celu odzyskanie Pucka w r. 1627. — Opracował Marian
Krwawicz. 268
Bitwa pod Oliwą. (Akwarela Adolfa Boya) — Biblioteka PAN w Kórniku .... 269 Schemat bitwy pod Oliwą w r. 1627. — Opracował Marian Krwawicz . wklejka po s. 270
Bitwa pod Oliwą. (.Miedzioryt F. Jansena, reprodukowany w książce: A. Czołowski, op. cit.,
po s. 138 wklejka po s. 270
Bitwa pod Oliwą. (Miedzioryt) — A. Boot, Journal van de Legatie gedaen in den Jaeren
1627 en 1628. Amsterdam 1632 wklejka po s. 270
Scena z bitwy ze Szwedami. (Miedzioryt) — S. Pufendorf, De rebus a Carolo Gustavo ge-
stis, tabl. 33 271
Schemat bitwy pod Trzcianą w r. 1629. — Oprać ował Marian Krwawicz 273

zasy Odrodzenia stanowią jeden z przełomowych okresów w historii, kiedy w wyniku znacznych przemian o charakterze gospo-|J darczo - społecznym dochodzi do powstania nowego jakościowo etapu w rozwoju kultury. Engels charakteryzuje Odrodzenie jako ^największy przewrót postępowy, jaki ludzkość kiedykolwiek do owych czasów przeżyła"1. Przewrót ten związany by I z rozwojem sil wytwórczych, z wprowadzeniem nowych, ważnych wynalazków w dziedzinie techniki pro¬dukcji, zwłaszcza produkcji rzemieślnicza - przemysłowej, co w rezultacie do¬prowadziło w większości społeczeństw Europy zachodniej i środkowej do wzrostu mieszczaństwa opartego o rozwój tej produkcji, a równocześnie do coraz dalszego podkopywania podstaw ustroju feudalnego. W czasach Odro¬dzenia nie doszło wprawdzie nigdzie do zwycięstwa ustroju kapitalistycznego nad feudalnym, ale rodzące się i krzepnące w wielu krajach Europy nowe siły społeczne wstrząsnęły dość silnie podstawami starego ustroju, a w dzie¬dzinie kultury pozostawiły trwale zdobycze w postaci nowych, twórczych osiągnięć naukowych i artystycznych2.
Obok wielu cech wspólnych, wynikających z ogólnych warunków gos¬podarczych i społecznych, Odrodzenie posiada w każdym z krajów Europy swe cechy swoiste związane ze specyfiką warunków lokalnych. Tak samo więc i Odrodzenie w Polsce wykazuje pewną odrębność wynikającą ze specyfiki rozwoju stosunków gospodarczych, społecznych i politycznych na naszych ziemiach w tym okresie.
W Polsce już od XIII wieku zaznacza się postępujący rozwój stosun¬ków towarowo - pieniężnych spowodowany wzrostem sił wytwórczych zarówno w produkcji rolnej na wsi, jak przede wszystkim rzemieślniczej w miastach.

Wyrazem tego jest osiągające coraz większy zakres przechodzenie feudalnej gospodarki rolnej od renty naturalnej do renty pieniężnej, która dochodzi w Polsce do najszerszego rozpowszechnienia w wieku XVs, po czym ta typo¬wa linia rozwojowa ulega na przełomie XV i XVI wieku załamaniu. Przyczy¬ny tego załamania tkwiły zarówno w wewnętrznych stosunkach gospodarczych, społecznych i politycznych ówczesnego państwa polskiego, jak i w rozwoju gospodarki europejskiej tego okresu. W przeciwieństwie do niektórych kra-jćio Europy zachodniej Polska mimo postępującego rozwoju produkcji rze¬mieślniczej pozostała jednak krajem, w którym dominującą rolę odgrywało rolnictwo4. Toteż gdy na zachodzie Europy powstawanie przemysłu wywołało zwiększone zapotrzebowanie na produkty rolne, szlachta polska, widząc w eks¬porcie zboża możliwość znacznego powiększenia swych dochodów, zaczęła in¬tensywnie rozbudowywać swą gospodarkę folwarczną, przy czym dla uzys¬kania potrzebnej ilości rąk roboczych zaczęła, korzystając ze swego stano¬wiska klasy rządzącej, zrywać z dotychczasowym systemem renty pieniężnej i siłą nawracał do wygodniejszej dla siebie w tych okolicznościach renty od-robkowej w postaci pańszczyzny. Zmuszenie chłopa do stale wzrastającej ilości dni darmowej pracy na pańskim folwarku doprowadziło w konsekwencji do upadku gospodarstwa chłopskiego i do wyeliminowania chłopa z obro¬tu towarowo-pieniężnego, a co za tym idzie do znacznego zmniejszenia tego obrotu w skali ogólno-państwowej. Równocześnie nawrót do pańszczyzny spowodował zaostrzenie się walki klasowej toczonej przez chłopa przeciwko wyzyskowi i uciskowi ze strony panów feudalnych, walki wyrażającej się ma¬sowym zbiegostwem cłdopów, a w niektórych wypadkach prowadzącej do wielkich powstań chłopskich wstrząsających podstawami ustroju jeudalnego. Procesy zachodzące na terenie wsi miały bardzo poważny wpływ na kształtowanie się stosunków w miastach polskich tego okresu. Wzrost sił wy¬twórczych w rzemiośle i przemyśle miejskim oraz coraz szersze powiązania miast polskich zarówno w handlu wewnętrznym, jak i zagranicznym dopro¬wadziły na przełomie XV i XVI wieku do powstania w nich zaczątków pier¬wotnej akumulacji kapitału, do kształtowania się elementów produkcji ka¬pitalistycznej. W wyniku jednak uwstecznienia rozwoju gospodarki rolnej przez nawrót do pańszczyzny również rzemiosło i handel miejski, nie mając ani dopływu siły roboczej ze wsi, ani lokalnego rynku zbytu dla swych towa¬rów,zaczynają podupadać. Tworzące się w ciągu XVI wieku w Polsce za¬czątki burżuazji i proletariatu miejskiego, pozbawione warunków normal¬nego rozwoju, Uopniowo zanikają, ażeby powstać na nowo w zmienionych warunkach dopiero w dwieście blisko lat później, w wieku XVIII.

Na tle takich warunków gospodarczych i społecznych kształtują się losy polskiej Rzeczypospolitej szlacheckiej w omawianym okresie. Stanowi ona państwo wielonarodowościowe, które powstało nie w wyniku istnienia zasa¬dniczego dla scementowania go jednolitego rynku towarowego, lecz z koniecz¬ności wywołanej przez stałe zagrożenie zewnętrzne ze strony najpierw zako¬nu krzyżackiego, a następnie Tatarów i Turków. W tych warunkach stwo¬rzenie możliwie silnej centralnej władzy państwowej oraz posiadanie licz-nej, dobrze uzbrojonej, wyposażonej, wyszkolonej i zdyscyplinowanej armii było zagadnieniem dużej wagi zarówno dla rządzącej klasy jeudałów, ze względu na konieczność utrzymania w ryzach klas wyzyskiwanych, jak i dla całego społeczeństwa ze względu na obronę przed najazdem wrogów. Zakres działania i siła władzy centralnej kształtowały się w zależności od układu sił społecznych w państwie. W drugiej połowie XV wieku średnia i drobna szlachta dąży do wzmocnienia władzy królewskiej, a równocześnie do podporządkowania jej sobie celem odsunięcia od wpłyuów potężnego moż¬nowładztwa. Natomiast w wieku XVI. gdy królowie zaczynają prowadzić politykę coraz bardziej zgodną z interesami możnowładztwa, jedynie naj¬bardziej postępowy odłam średniej i drobnej szlachty dąży nadal do utrzy¬mania silnej władzy królewskiej, a równocześnie do wyeliminowania wpły¬wu magnatów. Większość szlachty natomiast chce ograniczyć zarówno władzę króla, jak i wpływy magnatów, a rządy państwa oprzeć na tzw. „demokra¬cji szlacheckiej". Jednakże na przełomie XVI i XVII wieku, wzrost potęgi ekonomicznej magnatów powoduje, że zagarniają oni faktycznie wła¬dzę w państwie. Ta przewaga magnatów opiera się głównie na eksploatacji chłopa pańszczyźnianego w olbrzymich majątkach znajdujących się na za¬grabionych terenach Ukrainy i Białorusi.
m ieco inaczej kształtuje się zagadnienie siły zbrojnej, na które duży wpływ wywierają obok ogólnych warunków gospodar-
czych, społecznych i politycznych również przemiany w sa¬mej sztuce wojennej, w szczególności zaś w uzbrojeniu i tech¬nice wojennej. O tych to właśnie czasach pisał Engels: ,,Rozwój sztuki wo¬jennej, rosnące znaczenie piechoty, udoskonalenie broni palnej pozbawiły rycerstwo znaczenia wojskowego jako ciężkiej jazdy...iiT>. Pierwsze oznaki tego przełomu widzimy u nas w okresie wojny trzynastoletniej toczonej przez Polskę przeciw zakonowi krzyżackiemu w latach 1454 —1466 w celu od¬zyskania Pomorza. Sam cel tej wojny był zgodny z interesami biorącej w niej udział szlachty polskiej. Zmierzała ona bowiem przez odzyskanie Pomorza do otwarcia wolnej drogi dla eksportu swojego zboża przez Gdańsk w kierunku

Europy zachodniej. Mimo to jednak szlacheckie pospolite ruszenie, sta¬nowiące właśnie kontynuację feudalnego rycerstwa, okazało się już na sa¬mym początku wojny w r. 1454 niezdolne do prowadzenia walki. Już w dro¬dze do rejonu koncentracji wyznaczonego pod Chojnicami szlachta zebrana w oddziałach pospolitego ruszenia wykazała zupełny brak dyscypliny, bo¬wiem ,,ciągnąc wielkie szkody swym podziałali i inszych wiele niezbożnych rzeczy od nich się działo"*5. Jeszcze gorzej wyglądała dyscyplina w samym obozie, ,,gdzie zaraz nasza miła ślachta o prawach i wolnościacjh swych jęta dysputować, aż je król ledwie uskromił"1. Skutki tego stanu 7'zeczy niedłu¬go kazały na siebie czekać. W bitwie stoczonej z wojskami krzyżackimi pod Chojnicami 18 września 1454 roku ,,nie było nic tak niebezpiecznego, gdy ufiec walny, w którym król stał, jął nie wiedzieć dlaczego uciekać, ani ich mógł żadną miarą zawściągnąć, co obaczywszy drudzy, którzy naprzód stali i w po¬trzebie byli, jęli także za nimi uciekać"8. Jak się okazuje nawet w bitwie w otwartym polu szlacheckie pospolite ruszenie nie mogło ze względu na brak wyszkolenia, dyscypliny, a może nawet i odpowiadającego potrzebom uzbro¬jenia, stawić czoła zaciężnym wojskom krzyżackim. Znacznie gorzej jeszcze przedstawiała się sprawa, gdy chodziło o zdobywanie twierdz, do czego ko¬nieczne było przede wszystkim posiadanie piechoty i artylerii, podczas gdy szlachta służyła tylko konno. Jeszcze w 200 lat później, w połowie XVII wieku, gdy znaczenie piechoty niepomiernie wzrosło, w Polsce ,,ludzie stanu szlacheckiego pieszą służbą żołdacką lubo dragońską barzo się wstydzą słu¬żyć, mając to sobie za hańbę"9. Równocześnie szerzą się wśród szlachty wy¬padki uchylania się od, służby wojskowej oraz dezercji, powtarzające się mimo nakładanych przez króla kar polegających na konfiskacie majątku, który stanowi według feudalnego prawodawstwa podstawę do obowiązku służby wojskowej10.
Jedyną wobec tego drogą dla stworzenia wartościowej siły zbrojnej, zdolnej wykonać postawione przed nią zadania, było w ówczesnych warun¬kach oparcie się na systemie wojsk zaeiężnych. Warunkiem koniecznym dla utrzymania oddziałów zaeiężnych było posiadanie przez skarb odpowiednich, dość dużych funduszów na ten cel. W miarę rozwoju gospodarki towarowo-pieniężnej szansę zdobycia takich funduszów gotówkowych wzrastają, to¬też już Kazimierz Jagiellończyk w toku wojny trzynastoletniej rozpoczyna zaciąg wojska na dość dużą skalę.

KLIKNIJ TU ABY ZOBACZYĆ PLIK Z PEŁNYM SPISEM TREŚCI, KTÓRY NIE ZMIEŚCIŁ SIE W CAŁOŚCI ZE WZGLĘDU NA OGRANICZONĄ OBJĘTOŚĆ AUKCJI

WIELKOŚĆ 30X22CM,TWARDA OKŁADKA,LICZY 285 STRON,B.DUŻO ILUSTRACJI /PATRZ SPIS /.

STAN :OKŁADKA DB/DB+,STRONY SĄ LEKKO POŻÓŁKŁE,POZA TYM STAN W ŚRODKU DB+/BDB-.

KOSZT WYSYŁKI WYNOSI 8 ZŁ - PŁATNE PRZELEWEM / KOSZT ZRYCZAŁTOWANY NA TERENIE POLSKI,BEZ WZGLĘDU NA WAGĘ,ROZMIAR I ILOŚĆ KSIĄŻEK - PRZESYŁKA POLECONA PRIORYTETOWA + KOPERTA BĄBELKOWA / / W PRZYPADKU PRZESYŁKI ZAGRANICZNEJ PROSZĘ O KONTAKT W CELU USTALENIA JEJ KOSZTÓW / .

WYDAWNICTWO MON WARSZAWA 1955
NAKŁAD 5000 EGZ.

INFORMACJE DOTYCZĄCE REALIZACJI AUKCJI,NR KONTA BANKOWEGO ITP.ZNAJDUJĄ SIĘ NA STRONIE "O MNIE" ORAZ DOŁĄCZONE SĄ DO POWIADOMIENIA O WYGRANIU AUKCJI.

PRZED ZŁOŻENIEM OFERTY KUPNA PROSZĘ ZAPOZNAĆ SIĘ Z WARUNKAMI SPRZEDAŻY PRZEDSTAWIONYMI NA STRONIE "O MNIE"

NIE ODWOŁUJĘ OFERT KUPNA!!!

ZOBACZ INNE MOJE AUKCJE

ZOBACZ STRONĘ O MNIE