Udział w wojnie obronnej 1939 r.

10 Brygada Kawalerii pod dowództwem płk. dypl. Stanisława Maczka wchodziła w skład Armii "Kraków"jako jej szybki odwód.

1 września otrzymała rozkaz zatrzymania wojsk niemieckich przed Myślenicami i Dobczycami, aby nie dopuścić do ich wyjścia z wąwozów górskich. Pod jej dowództwo został oddany 1 Pułk KOP z 1 Brygady Górskiej. 2 września zacięte walki z niemiecką 2 Dywizją Pancerną toczył o wzgórze Wysoka 24 Pułk Ułanów i szwadron przeciwpancerny. Po południu Niemcom za cenę dużych strat w wyniku polskich kontrataków udało się zdobyć wzgórze. Pod Chabówką 1 pułk KOP zatrzymał niemiecką 4 Dywizję Lekką. Brygada wykonała swoje zadanie, zatrzymując cały niemiecki XXII Korpus Armijny i zadając mu duże straty (zniszczenie ok. 50 czołgów). W nocy z 2 na 3 września wycofała się na północ od doliny Skawy, zamykając przejścia do Krzeczowa, Naprawy i Mszany Dolnej.

3 września toczyła całodniowy bój pod Jordanowem, w rejonie Krzeczowa i Mszany Dolnej. Po południu lewe skrzydło 10 Pułk Strzelców Konnych zaatakowały duże siły Niemców, na które z kolei spod Krzeczowa uderzyła 121 Kompania Vickersów, co pozwoliło zlikwidować włamanie. 4 września 10 BK otrzymała zadanie odwrotu nad Dunajec w kierunku Tarnowa. 24 Pułk Ułanów uderzył na oddziały niemieckiej 4 Dywizji Lekkiej, zmuszając je do wycofania się. Odebrano Niemcom dwa pasma wzgórz pod Kasiną Wielką i Mszaną Dolną. Tego dnia stracono 2 czołgi typu Vickers E i kilka tankietek typu TKS.

5 września 10 Pułk Strzelców Konnych przeprowadził kontratak pod Pcimiem na oddziały niemieckich 3 Dywizji Górskiej i 2 Dywizji Pancernej, lecz wobec ich dużej przewagi musiał odstąpić. Cały dzień nie ustawał duży napór wroga. Tego dnia ponownie stracono kilka tankietek. Postępy Niemców pod Myślenicami zmusiły Brygadę do odwrotu w kierunku Nowego Wiśnicza. 6 września pod Nowym Wiśniczem i Bochnią Brygada walczyła z niemieckimi oddziałami 2 Dywizji Pancernej i 4 Dywizji Lekkiej. Obie miejscowości musiała jednak opuścić.

7 września osłaniała odwrót 6 Dywizji Piechoty i 21 Dywizji Piechoty Górskiej. Następnie otrzymała rozkaz przejścia w rejon Rzeszowa do odwodu Armii "Małopolska". 8 września zdziesiątkowana Brygada znajdowała się w rejonie Mielca. Dostała wówczas rozkaz osłony odwrotu 24 Dywizji Piechoty na kierunku Dębica-Jarosław. Tego samego dnia po walkach z niemiecką 2 Dywizją Pancerną Brygada oddała Rzeszów i wycofała się pod Łańcut. 9 września pod Łańcutem odrzuciła pierwsze natarcie niemieckie. Pod Albigową Niemcy przełamali jednak skrzydło polskiej obrony i dopiero kontratak kompanii TKS i dywizjonu rozpoznawczego ich odrzucił. Późnym wieczorem, wobec groźby okrążenia, Brygada opuściła Łańcut i przeszła do odwrotu za San. 10 września walczyła w rejonie Jarosławia. Po przeprawieniu się niemieckich oddziałów pancernych przez San pod Radymnem Brygada otrzymała rozkaz wycofania się na Lwów. Pod Lwowem stoczyła wiele ciężkich walk z niemiecką 1 Dywizją Górską.

W dniach 14–17 września walczyła z sukcesem o miejscowość Zboiska oraz wzgórze 324, które obsadzili Niemcy, kontrolując drogą do Lwowa z północy. 17 września odeszła spod Lwowa, gdyż – wobec agresji ZSRR na Polskę – otrzymała rozkaz wycofania się na Węgry poprzez tzw. przedmoście rumuńskie. 19 września resztki Brygady w sile ok. 1,5 tys. żołnierzy z kilkoma tankietkami na czele z płk. dypl. Stanisławem Maczkiem przekroczyły granicę węgierską na Przełęczy Tatarskiej, po czym zostały internowane.

Po klęsce w wojnie obronnej 1939 r., 10 Brygada Kawalerii Pancernej została odtworzona w 1940 we Francji i wzięła udział w kampanii 1940 roku. W Wielkiej Brytanii w 1942, na jej podstawie utworzono 1 Dywizję Pancerną.

xxxxxxxxxxxxxxxxxxxx