Nostalgia stylu Neoklasycyzm liryki polskiej XX wieku w krytyce, badaniach i poetykach immanentnych
Jako gatunek niniejszej książki przyjęliśmy monografię problemu, którym jest pytanie, w jakim stopniu neoklasycyzm w liryce polskiej XX wieku był zjawiskiem widocznym, falowo powracającym, stanowił ważny i brakujący głos na temat kondycji moralno-duchowej współczesnego człowieka, był szukaniem pomostów miedzy przeszłością, teraźniejszością i przyszłością, wychodzeniem liryki z awangardowo-egotycznej „złotej klatki”, alternatywą dla postmodernizmu, odbudowywaniem tożsamości, także w kontekście tak ważnych u progu XXI stulecia dyskusji nad wspólną Europą, Europą ojczyzn oraz kulturą atlantycką.Ze wstępu
Andrzej Kaliszewski opisał szereg fenomenów liryki polskiej ze względu na występującą w nich neoklasycystyczną dominantę stylową (bądź nawet estetyczną). Skonfrontował ten cykl praktyk poetyckich z neoklasycystyczną myślą programową w metaliterackiej refleksji pisarzy oraz w krytyce postulatywnej i towarzyszącej. W panoramicznym uogólnieniu zarysował kontury neoklasycyzmu XX-wiecznego w Stanach Zjednoczonych, w Europie Zachodniej i w Rosji (…). W nawiązaniu do koncepcji „nadprądu” literackiego odsłonił mechanizmy międzygeneracyjego przekazu i logikę rozwojową polskiego neoklasycyzmu. Przemierzył teoretyczne tradycje klasycyzmu aż do antycznych źródeł. Tworzy to konsekwentną, przekonywującą rekonstrukcję XX-wiecznej neoklasyczności polskiej.
Prof. dr hab. Bogusław Dopart
Andrzej Kaliszewski – literaturoznawca, medioznawca, krytyk literacki, poeta, edytor; doktor nauk humanistycznych, adiunkt w Instytucie Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej UJ. Do ważniejszych jego publikacji należą: Gry Pana Cogito – monografia twórczości Zbigniewa Herberta (Kraków 1982, Łódź 1990 – wydanie rozszerzone), Książę z Kraju Łagodności – monografia twórczości Jerzego Harasymowicza (Kraków 1988), Gatunki dziennikarskie. Specyfika ich tworzenia i redagowania [współaut. K. Wolny-Zmorzyński i W. Furman] (Rzeszów 2000), Gatunki dziennikarskie. Teoria, praktyka, język [współaut. K. Wolny-Zmorzyński i W. Furman] (Warszawa 2006). Jest autorem wyborów twórczości pisarzy współczesnych (m.in. Jana Twardowskiego), opublikował w czasopismach i książkach zbiorowych kilkadziesiąt artykułów, szkiców i rozpraw, dotyczących literatury, kultury oraz dziennikarstwa. Twórczość poetycka: Wiersze wybrane (Kraków 1995), Herezja (Kraków 1995), Paszcza (Warszawa 1985), Galop (Kraków 1978), Popiół (Warszawa 1976). Andrzej Kaliszewski za swą twórczość otrzymał m.in. Nagrodę im. S. Wyspiańskiego, Nagrodę im. A. Bursy, Nagrodę Miasta Krakowa.
Spis treści:
Wstęp
I. Czym jest neoklasycyzm?
1. W kręgu terminów. Klasyczny i jego pochodne na gruncie literackim
1.1. Klasyczny, klasyk
1.2. Klasycyzm, klasyczność
1.3. Neoklasycyzm, pseudoklasycyzm
1.4. Parnasizm
2. W kręgu klasycystycznego normatywizmu. Klasycyzm i neoklasycyzm literacki w Europie i Stanach Zjednoczonych – treści i ich zakresy (zarys)
2.1. Klasycyzm historyczny
2.2. Klasycyzm ahistoryczny (nadprąd) i klasycyzm jako stylizacja
2.3. Neoklasycyzm historyczny w Europie i Stanach Zjednoczonych
3. Posag Europy. Neoklasycyzm a europeizm i kultura XX wieku
4. Klasycyzm historyczny w Polsce do początku XX wieku (zarys)
4.1. Klasycyzm renesansowy
4.2. Klasycyzm jezuicki
4.3. Klasycyzm stanisławowski
4.4. Klasycyzm postanisławowski
4.5. Tendencje neoklasyczne towarzyszące polskiemu romantyzmowi
4.6. Parnasizm polski
II. Neoklasycyzm polski XX wieku w refleksji krytyczno-naukowej i poetykach sformułowanych ze szczególnym uwzględnieniem liryki (zarys)
1. Klasycyzm w XX wieku jako nadprąd – sinusoida Juliana Krzyżanowskiego
2. Klasycyzm w najważniejszych próbach periodyzacji i syntezach XX-wiecznej liryki polskiej
3. Karol Wiktor Zawodziński, Kazimierz Czachowski – rzecznicy neoklasycyzmu w Dwudziestoleciu
4. Neoklasyczni sceptycy i antyklasyczni ironiści w Dwudziestoleciu
5. Neoklasycyzm a religia wartości Henryka Elzenberga
6. Jerzego Stempowskiego teoria antykwizacji w sztuce i literaturze
7. Za i przeciw klasycy-snowi. Neoklasycyzm awangardowy?
8. Klasycyzm skamandrytów – i nie tylko. Powojenny spór o klasycyzm w Dwudziestoleciu
9. Kuźnica a neoklasycyzm
10. Immanentny klasycyzm według Mieczysława Jastruna
11. Pawła Hertza uwagi o klasycyzmie narodowym
12. Czesława Miłosza spór z klasycyzmem
13. Echa klasyczne – wpływolodzy, komparatyści i funkcjonaliści
14. Orientacja apelu do tradycji według Janusza Sławińskiego
15. Nowe szaty klasyków, czyli kryptoprogramy Współczesności według Jerzego Kwiatkowskiego
16. Poeta w szkole stylu (kryptoprogramy Zygmunta Kubiaka)
17. Sakrokanibalizm (metafizyczny neoklasycyzm ponowień Jarosława Marka
18. „Czwarty wymiar” poezji (Adam Czerniawski)
19. Poezja świadoma siebie (neoklasycyzm w programach Jerzego S. Sity)
20. Koncepcja klasycyzmu tragicznego w rozprawach i esejach Ryszarda Przybylskiego
21. Czym był formulizm (neoklasycyzm Orientacji)?
22. Ta szczególna gra... (poezja w refleksji krytycznej Bohdana Zadury)
23. Nowa Fala, czyli nowa walka romantyków z klasykami
24. Na klasycyzm jest jeszcze za wcześnie (programy Konfederacji Nowego Romantyzmu)
25. Czym jest klasycyzm, czym był artykuł Jakuba Zdzisława Lichańskiego?
26. Nowa Prywatność. Klasycy wracają?
27. Romantycy i klasycyści ery ponowoczesności
28. Czasopisma związane z neoklasycyzmem
Podsumowanie
III. Neoklasycyzm liryki polskiej XX wieku w poetykach immanentnych (zarys)
Wstęp. Teoretyczne modele neoklasycyzmu w liryce polskiej XX wieku (próba rozwiązań autorskich)
1. Z daleka od piwnicznej izby (parnasistowskie liryki Marii Konopnickiej)
2. Apollo polskiej poezji (neoklasycyzm Leopolda Staffa)
3. Nowy Czarnolas czy polskie Tusculum? (Ludwik Hieronim Morstin i jego Pławowice)
4. Inni poeci kręgu Museionu (Władysław Kościelski, Edward Leszczyński)
5. Zapomniany postparnasista (Stanisław Miłaszewski)
6. Najwierniejszy polski uczeń Moréasa (Jan Mieczysławski)
7. Neoklasyk poszukujący (Jan Nepomucen Miller)
8. Od parnasizmu do antropocentryzmu (Antoni Słonimski)
9. Neoklasycyzm nostalgiczny (liryka Kazimierza Wierzyńskiego)
10. Między kulturą a prywatnością (Jarosław Iwaszkiewicz)
11. Klasycyzm romantycznego dialogu z tradycją (Julian Tuwim
12. Śmierć jest w Arkadii (Maria Pawlikowska-Jasnorzewska)
13. Nad brzegami epickich burz (Światopełk Karpiński)
14. Lament na ruinach Cytery (neoklasycyzm Stefana Napierskiego)
15. Ta umkliwa prawda (neoklasycyzm Romana Kołonieckiego)
16. Neoklasyk mazowiecki (Paweł Hertz)
17. Od neoklasycyzmu integralnego do neoklasycyzmu narodowego (Marian Piechal)
18. Sztuka pracy, rzemiosło tworzenia (neoklasycyzm Mieczysława Brauna)
19. Niesławny klasycyzm zapomnianego komunisty (Lucjan Szenwald)
20. Neoklasycyzm wiary (Roman Brandstaetter)
21. Dla ładu obrazów i skojarzeń (neoklasycyzm Włodzimierza Słobodnika)
22. Między historią a naturą (neoklasycyzm Mieczysława Jastruna)
23. W wiecznym przymierzu z czasami (Czesław Miłosz)
24. Niedomknięte drzwi helleńskiego mitu (Jerzy Kamil Weintraub)
25. Porządek pracy, harmonia surowa (neoklasycyzm Tadeusza Sułkowskiego)
26. Kultura uwewnętrzniona (neoklasycyzm Adama Czerniawskiego)
27. Mit się kończy, czy tylko nie sięga mitu pamięć... (neoklasycyzm Jerzego S. Sity)
28. Klasycyzujący antyklasyk (Zbigniew Herbert)
29. Mój wiersz: otwarta trumna (neoklasycyzmJarosława Marka Rymkiewicza)
30. Czym jest Ostenda, czyli od neoklasycyzmu do postmodernizmu (Bohdan Zadura)
31. Czy spłoną ogrody? (neoklasycyzm Witolda Maja)
32. Mój Kumpel – Klasycyzm (Stanisław Zajączek)
33. Błądziłem po parku (neoklasycyzm Krzysztofa Koehlera)
34. Nie będę mówił wprost (epigramaty Jarosława Klejnockiego)
Podsumowanie
Zakończenie
Bibliografia
