Rozważania podjęte w tej publikacji zmierzają do odpowiedzi na pytanie jak we współczesnym społeczeństwie polskim „mówiona” jest niepełnosprawność intelektualna w dyskursach uruchamianych w sytuacjach publicznych i prywatnych oraz ukazują konfrontację indywidualnej i społecznej wizji niepełnosprawności. W swoich rozważaniach autorka kwestionuje istniejącą w społecznych konstrukcjach „oczywistość” niepełnosprawności intelektualnej i pewną „naturalność” sytuacji egzystencjalnej w jakiej są owe osoby i ich rodziny społecznie lokowane. Ta „oczywistość” niepełnosprawności intelektualnej i „naturalność” miejsc świata życia tych osób jest ukazana w książce jako efekt dyskursywnej konstrukcji. Postawiona w publikacji teza, że rzeczywistość społeczna jest konstruowana przez dyskurs (rozumiany jako użycie języka i działanie społeczne), który jest kluczowym czynnikiem w społecznej konstrukcji życia społecznego i ważnym elementem relacji władzy, pozwala autorce spojrzeć na język i jego zniewalającą moc, jako na narzędzie dominacji i wykluczania lub emancypacji. W części teoretycznej niepełnosprawność intelektualna została osadzona w kontekście szeroko rozumianej inności, ukazane zostały również mechanizmy wykluczania Obcego (m.in. koncepcje Z. Baumana, M. Foucaulta, E. Goffmana). Pojęcie dyskursu autorka umiejscowiła w perspektywie poststrukturalnych teorii (m.in. M. Foucaulta, P. Bourdieu, E. Laclau). Zaprezentowany w książce projekt badawczy osadzono w jakościowej strategii badań, zastosowana została krytyczna analiza dyskursu i metoda biograficzna. Krytycznej analizie dyskursu autorka poddała m. in. treści wypowiedzi osób publicznych, zawartość popularnych periodyków, które potraktowała jako nośniki i jednocześnie narzędzia konstruowania dyskursu publicznego. Analizom poddane zostały także narracje rodziców, terapeutów i dorosłych osób z niepełnosprawnością intelektualną.
Poruszane w książce problemy, dotyczące konfrontacji osobistej i społecznej wizji niepełnosprawności intelektualnej są niezwykle ważne w pedagogice specjalnej, zwłaszcza gdy odnosi się je do aktualnego kontekstu społecznego, aktualnej sytuacji zmiany ponowoczesnej, globalizacyjnej, systemowej. Ważnymi elementami książki są także: ukazanie interdyscyplinarnego spojrzenia na problematykę ról społecznych osoby z niepełnosprawnością intelektualną, wyszczególnienie nurtów dyskursu niepełnosprawności intelektualnej, przyjęte metody badawcze (krytyczna analiza dyskursu i metoda biograficzna) i zwrócenie uwagi na społeczno-kulturową konstrukcję niepełnosprawności, na fakt konstruowania niepełnosprawności intelektualnej przez dyskurs publiczny.
Wstęp
ROZDZIAŁ I
NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ INTELEKTUALNA I SPOŁECZEŃSTWO
1.1 Różnica/ Inność/ Obcość
1.1.1 Kolonizowanie Innego – foucaultowski szkic z historii szaleństwa
1.1.2 Społeczne rozpoznanie Inności – niepełnosprawność intelektualna jako stygmat
1.1.3 Inność i różnica w dyskursie postmodernistycznym i pedagogiki krytycznej.
1.1.4 Niepełnosprawność intelektualna jako różnica w polskiej współczesności i dyskursie
pedagogiki specjalnej
1.2 Niepełnosprawność intelektualna jako „fakt społeczny”
1.2.1 Społeczne i osobiste znaczenia niepełnosprawności intelektualnej
ROZDZIAŁ II
DYSKURS JAKO PŁASZCZYZNA KONSTRUOWANIA I ODTWARZANIA PORZĄDKU SPOŁECZNEGO
2.1 Pojęcie dyskursu-język, władza, dominacja
2.2 Dyskurs publiczny
2.3 Przemoc symboliczna i habitus w teorii społecznej P. Bourdieu
ROZDZIAŁ III
ZAŁOŻENIA METODOLOGII BADAŃ WŁASNYCH
3.1 Projekt badawczy-przedmiot, cel i problemy badawcze
3.2 Metody badawcze
3.2.1 Charakterystyka badań jakościowych
3.2.2 Strategia biograficzna w rekonstrukcjach egzystencjalnych doświadczeń
3.2.2.1 Kontekst hermeneutyczny
3.2.2.2 Kontekst interakcjonizmu symbolicznego
3.2.3 Krytyczna analiza dyskursu w badaniach nad społeczną konstrukcją
niepełnosprawności intelektualnej
3.3 Przebieg badań i tok postępowania badawczego
3.3.1 Analiza dyskursu publicznego
3.3.2 Analiza doświadczenia indywidualnego niepełnosprawności intelektualnej
ROZDZIAŁ IV
NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ INTELEKTUALNA W DYSKURSIE PUBLICZNYM W ŚWIETLE BADAŃ WŁASNYCH
4.1 Dyskurs medyczny. Choroba/ brak/ zaburzenie/ cierpienie
4.2 Dyskurs rodziców. Pomiędzy bólem, dramatem, a radością, miłością i zwyczajnością.
Dyskurs osobistej tragedii i adaptacyjno-emancypacyjny.
4.3 Dyskurs romantyczno- emancypacyjny, dla różnic. W inności tkwi potencjał
4.4 Dyskurs sakralizujący osoby z niepełnosprawnością intelektualną
4.5 Dyskurs eksterminacji. Nieszczęście/ cierpienie/ bezwartościowe życie
4.6 Dyskurs zwyczajności. Człowiek i świat życia
4.7 Dyskurs publiczny o niepełnosprawności intelektualnej – zderzenia znaczeń.
ROZDZIAŁ V
NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ INTELEKTUALNA W DOŚWIADCZENIACH BIOGRAFICZNYCH W ŚWIETLE BADAŃ WŁASNYCH
5.1. Niepełnosprawność intelektualna jako codzienność w doświadczeniach
biograficznych człowieka z niepełnosprawnością intelektualną i jego rodziców
5.1.2 Doświadczenia, narracje, dyskursy- próba syntezy
5.2 Niepełnosprawność intelektualna jako doświadczana codzienność w dyskursach
terapeutów
5.2.1 Dyskurs emancypacyjny
5.2.2 Dyskurs korekcyjno-opiekuńczy
5.2.3 Dyskurs opiekuńczy
5.2.4 Dyskurs normalizacyjno-adaptacyjny
ROZDZIAŁ VI
WŚRÓD DYSKURSÓW I ZNACZEŃ – MIĘDZY PRZEMOCĄ, ADAPTACJĄ A EMANCYPACJĄ
SPIS ARTYKUŁÓW
BIBLIOGRAFIA
