Ta strona wykorzystuje pliki cookies. Korzystając ze strony, zgadzasz się na ich użycie. OK Polityka Prywatności Zaakceptuj i zamknij X

NICOLL KOMEDIA DELL'ARTE STUDIUM KRYTYCZNE 1967

19-01-2012, 14:52
Aukcja w czasie sprawdzania była zakończona.
Aktualna cena: 60 zł     
Użytkownik inkastelacja
numer aukcji: 2036022285
Miejscowość Kraków
Wyświetleń: 6   
Koniec: 13-01-2012 20:08:03
info Niektóre dane mogą być zasłonięte. Żeby je odsłonić przepisz token po prawej stronie. captcha



PEŁNY TYTUŁ KSIĄŻKI -
W ŚWIECIE ARLEKINA

STUDIUM O KOMEDII DELL'ARTE



PONIŻEJ ZNAJDZIESZ MINIATURY ZDJĘĆ ZNAJDUJĄCYCH SIĘ W DOLNEJ CZĘŚCI AUKCJI (CZASAMI TRZEBA WYKAZAĆ SIĘ CIERPLIWOŚCIĄ W OCZEKIWANIU NA ICH DOGRANIE)


AUTOR -
ALLARDYCE NICOLL

PRZEŁOŻYŁ ANTONI DĘBNICKI

WYDAWNICTWO, WYDANIE, NAKŁAD -
WYDAWNICTWO - PAŃSTWOWY INSTYTUT WYDAWNICZY (PIW), WARSZAWA 1967
WYDANIE - 1
NAKŁAD - 3000 + 286 EGZ.

STAN KSIĄŻKI -
BARDZO DOBRY MINUS JAK NA WIEK (ZGODNY Z ZAŁĄCZONYM MATERIAŁEM ZDJĘCIOWYM) (wszystkie zdjęcia na aukcji przedstawiają sprzedawany przedmiot).

RODZAJ OPRAWY -
ORYGINALNA, TWARDA, PŁÓCIENNA + OBWOLUTA

ILOŚĆ STRON, WYMIARY, WAGA -
ILOŚĆ STRON - 198 + TABLICE Z ILUSTRACJAMI
WYMIARY - 24,5 x 17,5 x 1,5 CM (WYSOKOŚĆ x SZEROKOŚĆ x GRUBOŚĆ W CENTYMETRACH)
WAGA - 0,505 KG (WAGA BEZ OPAKOWANIA)

ILUSTRACJE, MAPY ITP. -
ZAWIERA


KOSZT WYSYŁKI -
8 ZŁ - KOSZT UNIWERSALNY, NIEZALEŻNY OD ILOŚCI I WAGI, DOTYCZY PRZESYŁKI PRIORYTETOWEJ NA TERENIE POLSKI.

ZGADZAM SIĘ WYSŁAĆ PRZEDMIOT ZA GRANICĘ. KOSZT WYSYŁKI W TAKIM PRZYPADKU, USTALA SIĘ INDYWIDUALNIE WEDŁUG CENNIKA POCZTY POLSKIEJ I JEST ZALEŻNY OD WAGI PRZEDMIOTU. (PREFEROWANYM JĘZYKIEM KONTAKTU POZA OCZYWIŚCIE POLSKIM JEST ANGIELSKI, MOŻNA OCZYWIŚCIE PRÓBOWAĆ KONTAKTU W SWOIM JĘZYKU NATYWNYM.)

I AGREE to SEND ITEMS ABROAD. The COST of DISPATCHING In SUCH CASE, IS ESTABLISH ACCORDING TO PRICE-LIST of POLISH POST OFFICE SEVERALLY And it IS DEPENDENT FROM WEIGHT of OBJECT. ( The PREFERRED LANGUAGE of CONTACT WITHOUT MENTIONING POLISH IS ENGLISH, BUT YOU CAN OBVIOUSLY TRY TO CONTACT ME IN YOUR NATIVE LANGUAGE.)


DODATKOWE INFORMACJE - W PRZYPADKU UŻYWANIA PRZEGLĄDARKI FIREFOX MOŻE WYSTĄPIĆ BŁĄD W POSTACI BRAKU CZĘŚCI TEKSTU LUB ZDJĘĆ, NIESTETY NARAZIE JEDYNYM ROZWIĄZANIEM JAKIE MOGĘ ZAPROPONOWAĆ TO UŻYCIE INTERNET EXPLORERA LUB WYSZUKIWARKI "OPERA", Z GÓRY PRZEPRASZAM ZA NIEDOGODNOŚCI.
PRZY OKAZJI PRZYPOMINAM O KOMBINACJI KLAWISZY CTRL+F (PRZYTRZYMAJ CTRL I JEDNOCZEŚNIE NACIŚNIJ F), PO NACIŚNIĘCIU KTÓREJ Z ŁATWOŚCIĄ ZNAJDZIESZ INTERESUJĄCE CIĘ SŁOWO O ILE TAKOWE WYSTĘPUJE W TEKŚCIE WYŚWIETLANEJ WŁAŚNIE STRONY.



SPIS TREŚCI LUB/I OPIS -

Allardyce Nicoll nie jest kimś obcym dla polskich miłośników teatru. Znają już jego dzieła podstawowe: Dzieje teatru i dwutomowe Dzieje dramatu. Z kolei prezentujemy jego rzecz o komedii deirarte. Autor umiejętnie wprowadza tu czytelnika w samą istotę komedii improwizowanej, ,,komedii sprawności". Z pomocą licznych i celnie dobranych ilustracji przedstawia jej podstawowe „cztery maski": Pantalona, Dottore, Arlekina i Brighellę, a również resztę obsady — najrozmaiciej nazywanych kochanków, służące, Kapitana, Pulcinellę i cały tłum innych postaci. Zapoznaje z formami dramatycznymi widowiska i daje żywy obraz przedstawień. Na koniec ukazuje rozwój komedii delFarte we Włoszech i jej wędrówkę przez Francję, Hiszpanię ' i Anglię oraz przez Niemcy, Polskę, Czechy i Rosję. W wędrówce tej poprzez wieki dochodzimy aż do naszych czasów, kiedy odrodziło się zainteresowanie formami komedii improwizowanej i znalazło wspaniały swój wyraz w mediolańskim Piccolo Teatro, w niezapomnianej postaci jego Arlekina — Marcello Morettiego.





ALLARDYCE NICOLL
W ŚWIECIE ARLEKINA
Studium o komedii dellarte
Przełożył ANTONI DĘBNICKI
WARSZAWA 1967 PAŃSTWOWY INSTYTUT WYDAWNICZY
Tytuł oryginału
THE WORLD OF HAHLEQUIN
A CRITICAL STUDY OF THE COMMEDIA DELL"ARTE
PRZEKŁADU POLSKIEGO DOKONANO NA PODSTAWIE POROZUMIENIA Z CAMBRIDGE UNIVERSITY PRESS, ENGLAND
Okładkę, obwolutą i wyklejkę
projektowała EWA FRYSZTAK
Pamięci wielkiego Arlekina MARCELLO MORETTIEGO





SPIS RZECZY

PRZEDMOWA................. 5
i
PROLOG: HAMLET I ARLEKIN............. 7
KOMEDIA SPRAWNOŚCI............... 12
Trzy scenariusze................. 12
Słowa i działania................. ig
Charakterystyka postaci............... 19
Improwizacja.................. 25
Dyscyplina literacka................ 31
Aktorzy i role................. 35
CZTERY MASKI.................. 41
Model.................... 43
Pantalone................... 45
Dottore.................. 52
Cassandro i Claudio, Coviello i Cola, Pasąuariello i Tartaglia ... 55
Arlekin................... 59
Scapino i Brighella................ 65
Zanni, Pulcinella i Pierrot.............. 69
RESZTA OBSADY................. 77
Servetta................... 77
Capitano................... 79
Kochankowie.................. 84
Cavicchio, Laura i inni.............. 87
ŚWIAT KOMEDII................. 90
Tragedie i sielanki................ 90
Przygotowując komedię............... 95
Tytuły i akty................. 97
Rodzaje komedii................ 99
Pomysły intrygi................. 105
Komiczne sztuczki............. . . 112
Realizm i antyrealizm............... 117
Kolor, muzyka i taniec............... 124
TRIUMF I UPADEK................ 126
Wczesne zespoły................. 129
Przedstawienia we Francji, Hiszpanii i Anglii........ 132
Wczesne zespoły siedemnastowieczne........... 134
Założenie pierwszego Theatre Italien........... 140
Nowy Theatre Italien............... 146
Komedia delFarte w Niemczech, Polsce, Rosji i Anglii...... 151
Goldoni i Gozzi................. 154
Kult filozofii i realizm............... 163
EPILOG.................... 167
PRZYPISY................... 173
BIBLIOGRAFIA.................. 180
INDEKS SCENARIUSZY KOMEDII DELL"ARTE........ 186
INDEKS NAZWISK I SZTUK.............. 189
SPIS ILUSTRACJI.................. 195





PRZEDMOWA

Każda książka o komedii deWarte musi do pewnego stopnia być książką „historyczną". Należy jednak podkreślić, że pierwszym celem niniejszego tomu nie jest przegląd istniejących świadectw faktograficznych dotyczących działalności włoskich aktorów, lecz krytyczne przebadanie kwestii postawionej na początkowych stronach książki: jaka była podstawowa siła, która przez dwa stulecia z górą utrzymywała przy życiu ów szczególny rodzaj przedstawień teatralnych i która nawet po jego zniknięciu powodowała i wciąż powoduje, że wiele z jego postaci żyje w naszej pamięci?
Szukając odpowiedzi na to pytanie staram się w pełni opierać na autentycznych źródłach informacji, rozpatrywanych z możliwym obiektywizmem. Kovxedia deWarte pociągała wielu entuzjastów, którzy, nie wyszkoleni w operowaniu naukowym świadectwem, chętnie powtarzali w swych barwnych utworach nieudowodnione twierdzenia, a sprawdzalnym faktom narzucali własne, romantycznie pojęte, koncepcje. Ponadto w ostatnich latach nawet w pracach o charakterze bardziej naukowym, wyrażano opinie krańcowe, i niekiedy wybiera się owe stronnicze świadectwa dla „udowodnienia" tej czy innej teorii. W miarę możliwości starałem się nie przyjmować żadnych stwierdzeń na wiarę, potwierdzać wszystko współczesnymi dokumentami, unikać także podchodzenia da świadectw z opinią powziętą z góry. Tak więc w kilku spornych kwestiach widziałem się zmuszony obrać złoty środek. Możemy na przykład znaleźć poparcie dokumentarne dla poglądu, że „improwizacja" była przeważnie bez sensu, gdy się ją interpretuje ściśle, możemy jednak równie łatwo znaleźć potwierdzenie dla poglądu biegunowo przeciwnego. Możemy czytać scenariusze z powziętą z góry opinią, jak była traktowana taka postać jak Pantalone, i ignorować doioody wskazujące na odmienną koncepcję jego roli. Możemy utrzymywać i przytaczać świadectwa na poparcie teorii, że Goldoni zabił komedię deWarte; możemy również użyć innych cytatów dla wykazania, że komedia o wiele silniej żyje w jego dorobku niż w sztukach Gozziego. Możemy romantycznie oklaskiwać werwę postaci neapolitańskich, a przymykać oczy na rozkła-
dowe elementy wprowadzone do komedii deWarte z południa. Wobec tych wszystkich spornych zagadnień wydaje sią, że jedyna nadzieja zgłębienia prawdy polega na obraniu jakiejś środkowej ścieżki.
Nie mówi sią tu nic na temat pochodzenia teatru improwizowanego czy też jego postaci — częściowo dlatego, że temat ten aż za wiele już ściągnął na siebie uwagi, a po części z tego względu, iż rzuca on mało światła na właściwości yjłoskiej komedii deWarte po r. 1550. Z punktu widzenia historycznego bardzo interesujące jest określenie genealogii Arlekina, jednak — pomijając nieuniknioną niepewność co do tego rodowodu — żadna informacja w tym przedmiocie nie może nam poważnie pomóc do właściwej oceny znaczenia Arlekina od końca szesnastego wieku aż do dwudziestego stulecia. Trzeba zaś podkreślić, że analiza tego znaczenia stanowi temat niniejszej książki.
Obfite świadectwa ikonograficzne dotyczące komedii deWarte mają oczywiście całkiem szczególną wagę i na szczęście reprodukcje wielu współczesnych druków, rysunków i malowideł są łatwo dostępne. W książce tej starałem się dać pierwszeństwo materiałowi ilustracyjnemu, który nie był publikowany lub też trudno go znaleźć.
Za cenną pomoc w rozmaitych sprawach niechaj przyjmą szczere podziękowanie: Ellis Waterhouse i jego zespół w Barber Institute, Gabriele Baldini, Giorgio Brunacci, Giuliano Pellegrini, Mario Apollonio, Nico Pepe, Vito Pandolfi, Leon Chancerel, Michel Poirier, Arnold Szyfman, Mieczysław Brahmer, Grigorij Kozincew, Jurij Szwedów, Zdenek Stfibr-ny, Heinz Kindermann, Agne Beijer, jak również kierownictwa wielu bibliotek, w szczególności Biblioteca Corsiniana i Museo Burcardo w Rzymie, Ermitażu w Leningradzie oraz Mc Gili University w Montrealu. Zadanie odczytania i porównania oryginalnych rękopisów scenariuszy okazałoby się właściwie niemożliwe bez mikrofilmów, zgromadzonych niemal w komplecie w Shakespeare Institute; a próbie rekonstrukcji obrazu tego, co ongiś reprezentowała komedia deWarte, brakowałoby wiele, gdyby nie możliwość oglądania Marcello Morettiego jako Arlekina i Nico Pepe jako Pantalona w pełnej życia realizacji „Arlecchino servitore di due padroni" przez Piccolo Teatro delia Cittd di Milano.

...
ALLARDYCE NICOLL





BIBLIOGRAFIA

Różne „bibliografie" esejów i książek napisanych o komedii dell!arte mniej wiece] do 1930 r. są łatwo dostępne, wobec tego pozycje tu podane ograniczają się przeważnie do prac opublikowanych po tej dacie.
Zasadniczo, nasza znajomość komedii delTarte pochodzi z czterech źródeł: 1. scenariusze, 2. materiał ikonograficzny ukazujący postaci i sceny, 3. relacje współczesnych dotyczące metod przedstawiania, i 4. zachowane listy samych komediantów.
SCENARIUSZE
Rozmaite zbiory scenariuszy, z których wiele wyszło na światło dzienne w ciągu stosunkowo niedawnych lat, zostały opisane i zanalizowane w całości przez Kat-hleen M. Lea w Italian Popular Comedy (2 tomy, Oksford 1934), przez Marię Apol-lonio w Storia delia commedia deWarte (Rzym 1930) i Storia del teatro italiano (3 tomy, Florencja ,1938—1945) oraz przez Vito Pandolfiego w La commedia deWarte (5 tomów, Florencja 1957—1960). Wiele egzemplarzy poszczególnych tekstów jest obecnie dostępnych. Przykładowy wybór włączył Enzo Petraccone do swej La commedia deWarte (Neapol 1927); K. M. Lea reprodukuje kilka scenariuszy, głównie ze zbiorów Corsiniego i Locatellego, inne zaś, z dzieła Scali, podane są u Vito Pandolfiego w obszernym zbiorze dokumentów odnoszących się do tego tematu. Najważniejszymi zbiorami są następujące:
FLAMINIO SCALA: II teatro delie favole rappresentative overo la ricreatione comica, boscareccia e tragica. Wenecja 1611. Jedyna wczesna seria drukowana, ogółem 50 tekstów.
BASILIO LOCATELLI: dwa tomy rękopisów w Biblioteca Casanatense, Rzym (1211, 1212), datowane 1618 i 1622. Ogółem ponad 100 tekstów, których znaczenie, chociaż poważne, pomniejsza fakt, że pracę Locatellego cechuje podejście raczej akademika-amatora niż zawodowca.
CORSINI: dwa tomy rękopisów w Biblioteca Corsiniana, Rzym (45 G. 5 i 6). Sto tekstów, w większości bardzo krótkich, jedynie ze zwięzłymi wskazówkami do akcji; wiele z nich przedstawia skrócone wersje tekstów Locatellego; każda sztuka zilustrowana rysunkiem.
CORRER: tom rękopisów w Museo Correr, Wenecja (1040). Zbiór prawdopodobnie sporządzony dla Teatro S. Cassiano, w takim przypadku pochodzący sprzed 1630; ogółem 51 tekstów.
BARTOLI: zbiór rękopisów w Biblioteca Nazionale, Florencja (Cod. Magliabechiana, II. 1.190 i 80; publikowany przez A. Bartolego w Scenari inediti delia commedia deWarte, Florencja 1880). 22 teksty i jeden we wstępie.
CASANATENSE: zbiór rękopisów w Biblioteca Casanatense, Rzym (4186). 48 tekstów, głównie w stylu połowy siedemnastego wieku. Niezależnie od wzmianek u Lea i w Masks, Mimes and Miracles (1931) o sztukach przedrukowanych z tego zbioru, zwrócić też warto uwagę na kilka sztuk włączonych przez A. G. Bragaglię do jego Commedia deWarte (I tom w serii pt. Teatro, Rzym 1943). NEAPOL: dwa tomy rękopisów w Biblioteca Nazionale, Neapol (XI. AA, 40 i 41). Łącznie 183 scenariusze skopiowane w 1700 r. przez Antonia Passantiego dla hrabiego di Casamarciano; prawdopodobnie zaczerpnięte z różnych źródeł, lecz wyraźnie neapolitańskiego pochodzenia. WATYKAN I: rękopis w Biblioteca Vaticana, Rzym (Barb. lat. 10244). 12 tekstów,
wszystkie osobliwie długie, należące do późnego wieku siedemnastego. WATYKAN II: zbiór rękopisów w Biblioteca Vaticana, Rzym (Barb. lat. 3895).
12 scenariuszy, prawdopodobnie z późnego wieku siedemnastego. MODENA: sztuki w rękopisie w Archivio di Stato i Biblioteca Estense, Modena.
12 tekstów z różnych dat; co najmniej jeden, La schiava, jest bardzo wczesny. ADRIANI: tom rękopisów w Biblioteca Comunale, Perugia (A 20). 22 teksty, datowane 1734, kolekcja amatorska.
Dochowało się jeszcze kilka innych pojedynczych sztuk, jednak bez większego znaczenia. Wiele wiadomo o sztukach wystawianych w Theatre Italien w Paryżu. Oprócz tych dzieł francusko-włoskich, które wydał Evaristo Gherardi w Le theatre italien (Paryż 1694, w jednym tomie; 1700, w sześciu tomach; cytowane tu z wydania z 1746, drukowanego w Amsterdamie) oraz zawartych w Le nouveau Theatre Italien (8 tomów, ,1733, 9 tom, 1736, pełne wydanie: Paryż 1753), istnieje kilka zbiorów rękopisów, z których najważniejszy jest ten, który obejmuje szereg notatek G. B. Biancolellego (Bibliotheąue de 1'Opera, Paryż; kopia w Bibliotheąue Nationale). Wiele sztuk rejestrują też takie prace, jak Dictionnaire des theatres de Paris (6 tomów, Paryż 1756), C. i F. Parfaict, Histoire de Vancien Theatre Italien (Paryż 1753), J. A. J. Desboulmiers, Histoire anecdotiąue et raisonnee du Theatre Italien (7 tomów, Paryż 1769) i in. Jakie czterdzieści sztuk wystawianych przez zespół włoski, który występował w Rosji między 1733 a 1735, podał W. N. Perec w Italianskije komedii (Piotrogród 1917), podczas gdy inny zbiór, Odinadcaf intermedii XVIII wieka (Piotrogród 1915), podaje teksty różnych osiemnastowiecznych intermediów. Informacje dotyczące podobnych sztuk, granych w Warszawie w tym samym mniej więcej czasie, podaje Bohdan Korzeniewski w Komedia deWarte w Warszawie („Pamiętnik Teatralny", 1954, s. 29—56).
IKONOGRAFIA
Materiał ikonograficzny wiążący się z komedią dell"arte jest bogaty, ale jak dotychczas nie podjęto żadnej próby, aby go skodyfikować. Charles Sterling interesująco omawia pewne Wczesne malowidła n. t. komedii deWarte we Francji („Bul-letin of the Metropolitan Museum of Art", t. II, 1943, s. 11—32); H. Adhemar ogłosił dwa eseje — Francuskie szesnastowieczne malarstwo rodzajowe („Journal of the Warburg and Courtauld Institutes", t. VIII, 1945, s. ,191—195) i O kilku obrazach francuskich przedstawiających komedię deWarte z XVI—XVIII wieku („Rivista di studi teatrali", nr 9-10, 1954, s. 107—113); A. C. Sewter w Królowa Elżbieta w Ke-
nilworth („Burlington Magazine", t. LXXVI, 1940, s. 71—76) reprodukuje obraz z trupą przybywającą do pałacu (z pewnością nie przedstawia on dworu elżbietań-skiego; przypuszczalnie przedstawia aktorów włoskich we Francji); Thomas-Coele w Komedianci francuscy i włoscy („Revue d"histoire du theatre", t. XII, 1960, s. 127—130) omawia trzy malowane tkaniny z r. około 1700, obecnie w Musśe des Arts Decoratifs; Helmut Vriesen w Nieznanych miedziorytach o tematyce teatralnej z warsztatu Martina Engelbrechta („Maskę und Kothurn", t. VI, 1960, s. 376— 379) zwraca uwagę na pewne, dotąd nie notowane sztychy z tegoż okresu; w Uwagach o obrazie przypisywanym Watteau („Burlington Magazine", t. CII, 1960, suplement, s. II—III) Mariannę Roland Michel przypisuje ciekawy Triumf Arlekina Hubertowi Robert; „Rivista di studi teatrali" (nr 9-10, 1954, s. 55—68) zawiera studium Valerio Marianiego Commedia deWarte a sztuki plastyczne, dotyczące głównie malarzy osiemnastowiecznych; J. H. MTJowell ogłosił krótki artykuł Pewne aspekty malarskie gry aktorskiej we wczesnej komedii deWarte („Studies in Philology", t. XXXIX, 1942, s. 47—64). Setki rysunków, druków i malowideł reprodukuje się w różnych dziełach: wymienić warto szczególnie Agne Beijer i P. L. Duchartre"a Recueil de plusieurs fragments des premieres comedies italiennes (Paryż 1928, „Re-cueil Fossard"); P. L. Duchartre!a La comedie italienne (Paryż 1925, angielski przekład 1928) i La commedia deWarte et ses enfants (Paryż 1955); Masks, Mimes and Miracles (1931); oraz Fausto Nicoliniego Vita di Arlecchino (Mediolan 1958). Facsi-milia licznych wczesnych drzeworytów znajdują się w poszczególnych tomach dzieła Vito Pandolfiego. Najlepszym omówieniem fresków w Trausnitz jest Giin-thera Schonego Komedia deWarte — malowidła w zamku Trausnitz w Bawarii („Maskę und Kothurn", t. V, 1959, s. 74—77 i 179—181).
PKACE Z CZASÓW ISTNIENIA KOMEDII DEL I/A R T E
Dwa zbiory tekstów dają nam przedruki większości materiałów pochodzących ze wczesnych źródeł — zbiory wydane przez E. Petraccone i przez V. Pandołfiego. Udostępniają one w całości lub w częściach: P. M. Cecchiniego Frutti delie modernę comedie et avisi a chi le recita (Padwa 1628) i rękopis Discorso sopra 1'arte comica; N. Barbieriego La supplica (Wenecja 1634); F. Andreiniego Le bravure del Capitano Spavento (Wenecja 1607); Rodomontadas espańolas (Wenecja 1627); Andrea Perrucciego DeWarte rappresentativa (Neapol 1699); Luigi Riccoboniego Histoire du theatre italien (Paryż 1728); wraz z ustępami ze zbiorów rękopiśmiennych. W tomach Pandolfiego dużo miejsca poświęca się tekstom popularnych wierszy dotyczących postaci komedii deirarte, streszczeniom tak zwanych commedie mimiche (sztuk pisanych, wyraźnie opartych na znajomości przedstawień improwizowanych) oraz rozmaitym pismom aktorów zawodowych.
LISTY AKTORÓW
Chociaż dziesiątki zachowanych listów pisanych przez komediantów w szesnastym wieku mówią nam mało o ich sztuce, są one nieocenione zarówno przez obraz stosunków aktorskich, który dają, jak i dzięki informacjom dotyczącym składu i wędrówek różnych trup. Większość tych listów można znaleźć w znakomitych I comici italiani Luigi Rasiego (2 tomy, Florencja 1897—1905) oraz w Origini del teatro italiano Alessandra DAncona (2 tomy, Turyn 1891). Skróty itinerariów gra-
jących zespołów i dużo pożytecznych informacji o poszczególnych aktorach, niekiedy z pełniejszymi danymi o ich podróżach, zawiera Enciclopedia delio spettacolo (Rzym, od 1954).
PRACE OGÓLNE
Wśród licznych książek na ten temat najlepszymi pracami krytycznymi są dzieła Constant Mic, La commedia deWarte (Paryż 1927); poprawiona wersja jego pracy w języku rosyjskim, wydana pod jego pełnym nazwiskiem: Konstantin Miklaszew-ski, La commedia deWarte iii tieatr italianskich komediantów XVI, XVII i XVIII stoletii (Piotrogród 1914—1917) oraz cytowane powyżej „historie" Mario Apollonio. Dwa interesujące eseje wydrukowano w „Rivista di studi teatrali" (nr 9-10, 1954) -Mario Apollonio, Improwizacja w komedii deWarte (s. 13—28) i Eugenio Levi, Fabuła w teatrze komediowym i w komedii deWarte (s. 29—48). Spośród ogólnych omówień od 1930 r. można wymienić: A. Cervellati, Storia delie maschere (Bolonia 1944); A. G. Bragaglia, Le maschere romane (Rzym 1947) i Pulcinella (Rzym 1953); T. Toschi, Le origini del teatro italiano (Turyn 1955); A. K. Dżiwelegow, Italian-skaja narodnaja komedia (Moskwa 1954); przekład niemiecki: A. K. Dshiwelegow, Commedia deWArte (Berlin 1958), interpretacja marksistowska, idąca po linii S. Mo-kulskiego w jego Komedia masok („Tieatr i Dramaturgia", 1933). Większość powyższych prac poświęca dużo miejsca dyskusji nad najdalszymi początkami postaci sceny włoskiej. Aktualnie modny pogląd odrzuca domniemane źródła rzymskie i przypisuje powstanie komedii deirarte: a. rozwojowi elementów karnawałowych, b. próbom spopularyzowania ówczesnych komedii akademickich, lub c. pragnieniu wynalezienia środków do wyrażania satyry społecznej. W wielu tych dziełach naciąga się świadectwa historyczne, toteż Ireneo Sanesi w swojej Nota sulla commedia deWarte („Giornale storica delia letteratura italiana", t. CXI, 1958, s. 5—76) słusznie podkreśla potrzebę trzymania się faktów oraz uważnego badania mnóstwa powtarzanych powszechnie twierdzeń.
Można tu też podać kilka „życiorysów" Arlekina. Thelmy Niklaus Harleąuin (1954) ma niewielką tylko wartość, ale cytowane wyżej studium F. Nicoliniego jest ważne. Gustave Attinger bada Ewolucję pewnego typu we Francji: Arlekin („Ri-vista di studi teatrali", nr 9-10, 1954, s. 78—96). Tytuły innych artykułów o poszczególnych postaciach podano w przypisach. Jak książka Thelmy Niklaus o Arlekinie, tak i pomyślany sentymentalnie Pierrot Kay Dick (1960) nie ma większej wartości, inne zaś prace o tej postaci dotyczą nie Pierrota z komedii deirarte, ale zgoła różnej figury przedstawianej przez Jean-Gasparda Deburau; o tym mimie-aktorze zob. L. Pericaud, Le Theatre des Funambules (1897) i T. Remy, Jean-Gaspard Deburau (1954).
KOMEDIA DEL L(A RTE ZAGRANICĄ
Specjalnie cennych jest kilka ostatnich studiów o działalności włoskich aktorów poza własną ojczyzną. Wprawdzie niektóre prace, takie jak I. A. Schwartza The Commedia deWarte and its Influence on French Comedy in the Seventeenth Cen-tury (Nowy Jork 1933), małą przedstawiają wartość, jednak inne, wśród których G. Attingera Uesprit de la commedia deWarte dans le theatre francais (Paryż 1950) zajmuje czołową pozycję, otworzyły nowe perspektywy zarówno w faktografii jak i krytycznej interpretacji. Raymonda Lebegue Początki komedii deWarte we Frań-
cji („Rivista di studł teatrali", nr 9-10, 1954, s. 71—77) zajmują się okresem wcześniejszym. Xavier de Courville w swym Luigi Riccoboni, dit Lelio (3 tomy, Paryż 1943—1958) omawia szczegółowo zarówno życie Riccoboniego jak i teatr za jego czasów. Na ten sam temat Claudio Varese napisał esej pod tytułem Luigi Riccoboni, aktor między literaturą a teatrem („Bolletino" Centro di studi moratoriani, Modena, nr 6, ,1957, s. 47—59). Xavier de Courville bada La commedia sfrancusz-czona przez Marivaux: odnowa sceny francuskiej w światłach rampy włoskiej („Ri-vista di studi teatrali", nr 9-10, 1954, s. 97—106).
Do nowych prac o Włochach w Niemczech należą: Heinz Kindermann, Die Commedia deWarte und das deutsche Volkstheater (Lipsk 1938), tego samego autora Komedia deWarte a teatr niemiecki („Rivista di studi teatrali", nr 9-10, 1954, s. 143—171) i tegoż Theatergeschichte Europas (t. III, 1959: Das Theater der Ba-rockzeit); Herbert Hohenemser, Pulcinella, Arlekin, Hanswurst („Die Schaubiihne", t. XXXIII, 1940); i rzecz o mniejszym znaczeniu, Artur Kutscher, Comedia dell Arte (sic) a Niemcy („Die Schaubiihne", t. XLIII, 1955). R. Alewyn napisał studium Aktorzy i teatr improwizowany baroku [Mimus und Logos, Księga ku czci Carla Niessena, Emsdetten 1915, s. ii—18); a O. Rommel dał cenny artykuł pt. Commedia deWarte i jej stosunek do niemieckiej sceny wędrownej za czasów starowiedeńskiej komedii ludowej (w: Die Alt-Wiener Volkskomódie, Wiedeń 1952). Są też dane
0 wczesnych przedstawieniach w Austrii w E. C. Salzera Włoska commedia deWarte na dworze wiedeńskim („Rivista italiana del dramma", t. II, 1938, s. 184—185).
Drugi tom dzieła Kathleen M. Lea zajmuje się wpływem aktorów włcskich na teatr elżbietański, a dalszy jej wkład do tego tematu to Związki i przeciwieństwa między komedią deWarte a dramatem angielskim („Rivista di studi teatrali", nr 9-10, 1954, s. 114—126). Foreign Theatrical Companies in Great Britain pióra Sybil Rosen-feld (1955) podsumowuje dostępne informacje na ten temat i podaje pewne nowe materiały. Należy także wymienić: A. L. Bader, Trupa z Modeny w Anglii („Modern Language Notes", t. I, 1935, s. 367—369); Alf redo Obertello, Trupa komediantów włoskich w Londynie w latach 1678—-1689 („Rivista di studi teatrali", nr 9-10, 1954, s. 138—142); I. K. Fletcher, Komedianci włoscy w Anglii w wieku XVII („Theatre Notebook", t. VIII, 1954, s. 86—91, i „Rivista di studi teatrali", nr 9-10, 1954, s. 127—137).
Pożyteczny przegląd świadectw dotyczących Włochów w Hiszpanii (jednak wyraźnie nie oparty na dokładnej znajomości komedii deirarte) zawiera N. D. Sher-golda Ganassa i commedia deWarte w siedemnastowiecznej Hiszpanii („Modern Language Review", t. LI, 1956, s. 359—368). Można również wymienić: Gerardo Guerrieri, List w związku ze studium „Komedia deWarte a Hiszpania" („Rivista di studi teatrali", nr 9-10, ,1954, s. 172—175), i studium E. B. Place"a, Czy Gracioso Lope de Vegi pochodzi częściowo od Arlekina? („Hispania", t. XVII, 1934, s. 257— 270). S. J. Gudlangsson napisał ciekawe studium De Komedianten tij Jan Steen en Zijn Tijdgenooten (Haga 1945), a Ettore Lo Gatto bada Komedię deWarte w Rosji („Rivista di studi teatrali", nr 9-10, 1954, s. 176—186).
Specjalnie interesujących jest dzięki nowym informacjom kilka studiów polskich. Oprócz cennego artykułu Bohdana Korzeniewskiego cytowanego w przypisach należą tu: Mieczysława Brahmera Komedia deWarte w Polsce („Ricerche slavistiche", t. III, 1954, s. 184—195), Z dziejów włosko-polskich stosunków kulturalnych (Warszawa 1939) i Goldoni w Polsce („Civilta Veneziana Studi", t. VI, 1960, s. 239—246); Julian Lewański, Faust i Arlekin („Pamiętnik Teatralny", t. VI, 1957, s. 76—120);
1 Zbigniew Raszewski, Porcelanowa arlekinada („Pamiętnik Teatralny", t. VI, 1957,
s. 121—130). Ten ostatni esej uzupełnia i poprawia informację, podaną przez Sache-verell Sitwella w Theatrical Figures in Porcelain: German Eighteenth Century (1943). Na ten temat Giinther von Plechmann napisał krótkie studium, Franz An-ton Bustelli: Die Italienische Komódie in Porzellan (Berlin 1947).
GOLDONI I GOZZI
Literatura o Goldonim jest obfita i większość dzieł krytycznych zajmuje się bezpośrednio jego stosunkiem do komedii delParte. Bibliografia na ten temat znajduje się w Enciclopedia delio spettacolo. Ogólna tendencja we Włoszech zmierza obecnie do zlekceważenia wartości komedii deirarte na korzyść Goldoniego — przykładem Renata Simone, Komedianci deWarte (,,Rivista di studi teatrali", nr 9-10, 1954, s. 49—52). Ważnym dziełem z lat ostatnich jest M. Dazziego Carlo Goldoni e la sua poetica sociale (Turyn 1957). Świeże powodzenie II servitore di due pa-droni, wystawionego przez mediolański Piccolo Teatro, spowodowało kilka krytycznych esejów na ten temat. Można tu wymienić Jaakko Ahokas, Commedia deWarte (..Parnasso", Helsinki, nr 7, 1956, s. 303—308) i Gherardo Marone, Komedia deWarte a reforma Carlo Goldoniego („Estudios Italianos en la Argentina", Buenos Aires, 1956, s. 277—281). Memoires (3 tomy, Paryż il787) są oczywiście podstawowe dla zrozumienia „reformy" Goldoniego i należy je czytać łącznie z Gozziego Memorie inutili (wyd. G. Prezzolini, 2 tomy, Bari 19jlO).
KOMEDIA DEL I/A RTE DZISIAJ
Liczne artykuły napisano o współczesnych nam eksperymentach w stylu komedii deirarte. Należy tu uwzględnić: Leon Chancerel, Le theatre et la jeunesse (Paryż 1941; 4 wyd., 1953) i jego krótki esej: Trwały żywot i ostatnie przebudzenie komedii deWarte we Francji („Rivista di studi teatrali", nr 9-10, J.954, s. 189—199); dwa inne artykuły w tym samym czasopiśmie: Georges Lerminier, Commedia deWarte a nasza epoka (s. 200—203) i Elisabeth Brock-Sulzer, Commedia deWarte i jej rola we współczesnym teatrze (s. 204—215); synteza G. Attingera, cytowana powyżej; i P. Blanchart, Nieśmiertelna tradycja („Theatre", zesz. 4, Paryż 1945, s. 261—298). Ten numer „Theatre" zawiera również inne związane z tym tematem artykuły, napisane przez Georges Jamatiego, Xavier de Courville"a i Paul Arnolda pod ogólnym tytułem Pewna tradycja teatralna: od Scaramouche!a do Louis Jou-veta. S. Mokulski w artykule wyżej wspomnianym zaznacza wpływ tego rodzaju komedii na różnych reżyserów rosyjskich. O przedstawieniach Piccolo Teatro delia Citta di Milano, zob. Piccolo Teatro (Mediolan 1958).





INDEKS SCENARIUSZY KOMEDII DELL'ARTE

Alvida, V (Alwida) 91
Amante astuto, V (Chytry kochanek) 49
Amante interesato, V (Wyrachowany kochanek) 106
Amante volubile, V (Zmienny kochanek) 177
Amico infido, V (Niewierny przyjaciel) 1.1,1
Amor costante, V (Stała miłość) 175
Arbore incantato, V (Zaczarowane drzewo) 91
Arcadia incantata (Zaczarowana Arkadia) 92
Arlecchino finto gentilhuomo (Arlekin fałszywym szlachcicem) 98
Arleąuin Chevalier du Soleil (Arlekin kawalerem Słońca) ,142
Arleąuin Empereur de la Lunę (Arlekin władcą Księżyca) 142
Arleąuin feint magicien (Arlekin fałszywym magikiem) 98
Arleąuin feint vendeur de chansons, caisse d!oranges, lanterne et sage--femme (Arlekin fałszywy sprzedawca piosenek, skrzynka pomarańcz, latarnia i akuszerka) 98
Arleąuin Jason (Arlekin Jazonem) 142
Arleąuin Phaeton (Arlekin Faetonem) 145, 146
Avocato criminale (Adwokat przestępcą) 94 Awenimenti, gli (Wydarzenia) 91
Barliario 142
Baron Todesco (Niemiecki baron) 107
Bellissima commedia in tre personę, la
(Bardzo piękna komedia w trzech
osobach) 106, 111, 174 Burle d!lsabella, le (Psoty Izabeli) 177
Caccia, la (Pościg) 44, 45
Capitano, ii (Kapitan) 98
Cassandre oculiste (Kasander okulistą) 150
Cavadente, U (Dentysta) 97
Cavalier ingrato (Niewdzięczny kawaler) 174
Cavaliere creduto pazzo, U (Kawaler mniemany szaleniec) ,175
Cento e ąuindici conclusioni del plus-ąuamperfetto Dottor Gratiano Porte-sana da Francolin, le (Sto pięćdziesiąt konkluzji byłego Doktora Gra-cjano Portesana da Francolin) 175
Cintio giuocatore (Cyntio graczem) 177
Clarinda perseguitata (Klarynda ścigana) 177
Claudione fallito (Klaudione bankrutem) 175
Colombine avocat pour et contre (Ko-lombina adwokatem za i przeciw) 83
Commedia in commedia, la (Komedia w komedii) 175
Consigli di Pantalone, li (Rady Panta-lona) 176
Creduto morto, U (Mniemany zmarły) 109
Danse de la ville et des champs, la (Taniec miasta i pól) 169
Disgratie di Flavio, le (Nieszczęścia Flawia) 98, 174
Disgratie di Pollicinella. le (Nieszczęścia Poliszynela) 111
Disgrazie e fortunę di Pandolfo, le (Dole i niedole Pandolfa) 104, 105, 109
Dispetti, li (Despekty) ,175
Dottor bacchettone, U (Doktor bigotem) 54, 111
Dottor disperato, U (Doktor zrozpaczony) 98
Due Flaminie simili (Dwie podobne Flaminie) 107
Due schiave, le (Dwie niewolnice) 175
Due simili (Dwaj podobni) 107
Due sorelle rivale (Dwie siostry rywalkami) 174
Due sorelle schiave, le (Dwie siostry niewolnice) 175
Due Venetiani, li (Dwaj Wenecjanie) 174
Dui Trappolini, li (Dwaj Trappolino-wie) 175
Duo amanti furiosi, li (Dwaj gwałtowani kochankowie) 55, 175
Duo Capitani simili, li (Dwaj podobni Kapitanowie) ,107, 175
Duo fidi notari, li (Dwaj wierni notariusze) 176, 177
Duo vecchi gemelli, li (Dwaj starzy bliźniacy) 107, 174
Elisa Alii Bassa 175 Esope (Ezop) 145, 146
Fida infedeltd, la (Wierna niewierność) 175
Fido amico, U (Wierny przyjaciel) 119, 174
Figlia disubbediente, la (Nieposłuszna córka) 62
Filie de bon sens (Rozsądna dziewczyna) 144
Finta notte di Calafronio, la (Zmyślona noc Kalafronia) 177
Finta pazza, la (Fałszywa wariatka) 55, ,106, 175
Finti mariti, li (Fałszywi mężowie) 175
Finti servi, li (Fałszywi słudzy) 111, 175
Finto Tofano, U (Fałszywy Tofano) 106, 174
Flaminio disperato (Flaminio zrozpaczony) 55, 102, 176
Flavio tradito (Flawio zdradzony) 114
Forsennata prencipessa, la (Zwariowana księżniczka) 142
Fortuna di Flavio, la (Szczęście Flawia) 15, 22, 96, 98, 175
Fortuna di Foresta, prencipessa di Mo-scovia, la (Szczęście Foresty, księżniczki moskiewskiej) 9,1
Fortunata Isabella, la (Szczęśliwa Izabela) 45, 47, 98, 100, ,101, 114, 176
Fortunata prencipessa, la (Szczęśliwa księżniczka) 90
Forza deWamicitia, la (Siła przyjaźni) 177
Furti, li (Kradzieże) 175
Gelosa Isabella, la (Zazdrosna Izabela)
106, 107, 177 Grań pazzia di Orlando, la (Wielkie
szaleństwo Orlanda) 175 Grań vittoria di Pedrolino, la (Wielkie
zwycięstwo Pedrolina) 176
Horatio burlato (Horacjo wykpiony) 176
Incauto, owero Vinavvertito, V (Nieostrożny albo nieostrzeżony) 177
Innocente Persiana, V (Niewinna Per-sjanka) 91
Innocente rivenduta, V (Powtórna sprzedaż niewinnej) 176
Isabella astrologa (Izabela astrologiem) 96, Ul, 175
Magior gloria (Większa chwała) 175
Mała lingua (Zły język) 55
Mancata fede, la (Brak zaufania) 97,174
Marito, U (Mąż) 62, 97, 176
Maatro di Tcrentio, U (Mistrz Terencja) 177
Medicino volante, U (Latający lekarz) 64
MU 23 Wunden auf dem Capitolio zu Rom ermordete Julius Caesar, Erster Rómischer Kaiser - oder Arleąuin der lustige Neapolitaner, der (Zamordowanie dwudziestu trzema ciosami na Kapitolu w Rzymie Juliusza Cezara, pierwszego cesarza rzymskiego — albo Arlekin wesoły Neapoli-tańczyk) 153
Nave, la (Okręt) 82
Non pud essere (To niemożliwe) 106,175 Nuovo finto principe (Nowy fałszywy książę) 176
Onorata fuga di Lucinda, V (Zaszczytna
ucieczka Lucyndy) 107 Orseida, deW (O Orseidzie) 91
Padre crudele, U (Okrutny ojciec) 177 Pantaloncino, U (Pantalonek) 176 Pazzia d"Isabella, la (Szaleństwo Izabeli) 39, 98, 175
Pedante, U (Pedant) 50, ,115, 174 Pellegrino fido amante, U (Pielgrzym
wiernym kochankiem) 12, 13, 22 Portalettere, U (Listonosz) 50, 174 Portia, la (Porcja) 175 Proteo, U (Proteusz) 176
Quattro finti spiritati, li (Czterej fałszywi nawiedzeni) 174, 176, 177
Regina d"Inghilterra, la (Królowa Anglii) 94 Ricco epulone (Bogaty żarłok) 118
Ritratti, i (Portrety) 176
Ritratto, U (Portret) 50, 97, 122, 123, 176, 177
Rosalba incantatrice (Rozalba czarownicą) 91
Ruberto del diavolo (Robert diabeł) 118
Sardellino invisibile (Sardellino niewidzialny) 98, 175, 176
Scambi, li (Zamiany? Handlarze?) 175
Schiava, la (Niewolnica) 70, 103, 104, 175, ,181
Schioccherie di Grandellino, le (Złośliwości Grandellina) 175
Segno fatale, U (Fatalny znak) 177
Sei simili, li (Sześciu podobnych) 107
Specchio, lo (Zwierciadło) 97
Sposa, la (Małżonka) 101
Tappeti alessandrini, li (Kobierce aleksandryjskie) 44, 106, 177
These des dames, la (Teza dam) 144, 171
Torneo, U (Turniej) 176
Travagliata Isabella, la (Izabela udręczona) 50
Tre becchi, li (Trzy podwiązki) 99
Tre fidi amici, li (Trzej wierni przyjaciele) 174, 175, 177
Tre gravide, le (Trzy brzemienne) 112
Tre Turchi, li (Trzej Turcy) 176
Vecchio geloso, U (Stary zazdrośnik) ,13, 19, 22, 87, 97, 99, 100, 119, 124, 176
Vedova costante, la (Stałość wdowy) 107, 174, 177
Vendetta amorosa, la (Zemsta z miłości) 175
Yenetiana, la (Wenecjanka) 47
Zanni astuto, U (Chytry Zanni) 98 Zanni barbiero (Zanni cyrulikiem) 98 Zanni incredibile (Niewiarygodny Zanni) 107






INDEKS NAZWISK I SZTUK

Achard Marcel 170 Adhemar H. J. 181 Adriani Placido, dom 18, 26, 173, 175,
181
Ahokas Jaako 184 Alborghetti Piętro 147 Alewyn Richard 184 Allori Francesco 29 Andreini Francesco 32, 34—36, 52, 79,
81, 175, 182 Andreini Giovan Battista 28, 34, 35, 47,
136. 139—141, 152, 178; Adamo 34, Ve-
netiana, la 47 Andreini Isabella 34, 36, 130—132, 136,
174, 178
Andreini Lavinia 132 Andreini (Ramponi) Virginia 29, 136 Andreini (Rotari) Virginia 136 Anna Joannowna, caryca rosyjska 152 Anouilh Jean 170 Antonazzoni. Francesco 8,1, 136 Antonazzoni Maria (Marina) Dorotea
136 Apollonio Mario 6, 173, 174, 176, 173,
180, 183
Armani Vincenza 34, 174 Arnold Paul 185 Astori Ursula 147
Attinger Gustave 174, 177—179, 183, 185 August II Mocny, król Polski 30, 152 August III, król Polski 153 Austoni Valeria 136 Autreau Jacąues 148, 149; Naufrage au
port a. V Anglais, le 148, 149
Bader A. L. 184
Balbi Domenico 176; Bagattino disgra-
tiato, U 176 Baldini Gabriele 6 Balletti Elena 32, 34, 147 Balletti Giuseppe 147 Barbieri Niccoló 16, 30—32, 40, 68, 137,
139, 140, 152, 173—175, 182; Clotilde,
la 175, Oristella, V 175 Barre Pierre-Yves 150 Bartoli A. 180 Bartoli France=co Saverio 55, 174—177,
181
Baryka Piotr 152; Z chłopa król 152 Baschet Marcel Andre 178 Battista da Treviso (Franceschina) 73 Beaumont Francis 21; Tragedia dziewczyny 21, Wróg kobiet 97 Beijer Agne 6, ,182 Benozzi Zanetta 147 Berków P. N. 179 Bernardini Ottavio 78 Bertelli Ferdinando 88 Bertinazzi Carlo („Carlin") 150, 168 Berlinelli, wydawca scenariuszy 179 Bertoldi Andrea 153 Bertoldi Marianna 153 Bertoldo 32 Beutler Ernst 177, 178 Biancolelli Caterina 27, 79 Biancolelli Giuseppe Domenico („Do-
miniąue") 25, 27, 33, 35, 125, 141, 142,
147, ,176, ilSl
Biancolelli Pier Francesco 27, 33, 147 Bissoni Giovanni 143, 147
Blanchart Paul 185
Błok Aleksandr Aleksandrowicz 169;
Bałaganczik 169 Boccaccio Giovanni 14, 32 Boindin Nicolas 32, 174 Bottom the Weaver (właśc. Merry Con-
ceits oj Bottom the Weaver) 167 Bouncing Knight, the 167 Braber Jean 179 Bragaglia Anton Giulio 174—177, 179,
,181, 183
Brahmer Mieczysław 6, 173, 179, 184 Brentano Clemens 167 Brock-iSulzer Elisabeth 185 Brook Peter 17 Browning Robert 80 Brunacci Giorgio 6 Bruni Domenico 30, 32, 37, 136, 174 Buckhurst, lord 132, 178 Bustelli Franz Anton 185
Calderón de la Barca Pedro 92
Calderoni Agata 152
Calderoni Francesco 28, 151, 152
Callot Jacques 56, 66, 69, 7,1, 81, 82, 176
Calmo Andrea 32
Cantu Carlo 28, 67
Casamarciano di, hrabia 181
Casanate Girolamo 94, 177, 180, 181
Casanovą de Seingalt Giovanni Jacopo 17, 25, 33, 173
Castelletti Cristofero ,163, 179; I torti amorosi 179
Cecchiini Orsola 136
Cecchini Pier Maria 16, 19, 29, 30, 48, 53, 59, 71, 80, 136—140, 173—175, 182
Cervellati A. 183
Cezanne Paul 10, 124
Chambers Edmund Karchever 178
Chancerel Leon 6, 169, ,179, 18S
Chaplin Charles Spencer 18
Chapman George 106; Humorous Day!s Mirth, a 97, Ślepy żebrak z Aleksandrii 97, 106
Chiari Piętro 162
Cicero Marcus Tullius 34
Cocco Ester 178
Collalto Antonio 155, 168
Collier Jeremy 115
Comenius zob. Komensky Jan Amos
Congreve William 110; W modnym
świecie 110
Copeau Jacąues 42, ,169, 174, 179 Correr, wydawca scenariuszy 174, 175.
177, 180 Corsini Bartolomeo 55, 57, 69, 71, 74,
88, 99, 175—,177, 180 Costantini Angelo („Mezzettino") 30,
35, 68, 72, 83, 152 Costantini Antonio 150 Costantini Auretta 68 Courville Xavier, de 184, 185 Craig Edward Gordon 169 Croce Benedetto 173, 175, 176 Croce Giulio Cesare 57, 58, 79, 176 Czechów Anton Pawłowicz 20
CAncona Alessandro 178, 182
D"Arbes Cesare 153, 158—161
Dazzi M. 185
De Brosses Charles 40, 174, 177
Debureau Jean Gaspard 76, 167, 183
Degas Hilaire Germain Edgar 10
Dekker Thomas 2|1; Uczciwa ladacznica 21
Del Cerro Emilio 178
De Montchesnay Losme 75; Critiąuc de la cause des femmes, la 75
Derain Andre 10, 124
Desboulmiers Jean-Auguste Julien 119, 174, 176—178, 181
Dick Kay 183
Dominiąue zob. Biancolelli Giuseppe Domenico
Duchartre Pierre-Louis 174, 176, 182
Dżiwelegow Aleksiej Karpowicz 174,
177. 183
Elżbieta I, królowa Anglii 23, 46, 134,
178, .181 Engelbrecht Martin 181
Ernst Paul 170; Pantalon und seine Sóhne 170
Fabbri Jacąues 170 Filip III, król Hiszpanii 52 Filomardi, nuncjusz papieski 26 Fiorilli Tiberio 35, 83, 141—143, 153,
,161 Fletcher I. K. 184
Fletcher John 21; Tragedia dziewczyny 21, Zabawny porucznik 97
Florian Jean-Pierre Claris, de 151, 179; Bon menage, le 151, Bon pere, Ze 151, Deux billets, les 151
Gabrielle da Bologna 131
Gabrielli (Gabbrielli) Francesco 65, 67, ,124, 136, 178
Garelli Federico 159
Garzoni Thomaso 88, 155, 173
Gherardi Evaristo 31, 83, 142—144, 148, 149, 154, 174, 178, 181
Gherardi Giovanni 67, 124
Giaratone Giuseppe 74, 75
Glikman A. 176
Goethe Johann Wolfgang, von 89, 146, 177, 178
Goldoni Carlo 5, 25, 33, 42, 47, 51, 61, 65, 150, 153—164, 166, 169, 172, 174, 17P, 184, 185; Arlecchino servitore di due padroni (Sługa dwóch panów) 65, 160, 170—172, 185, Mercante fal-lito, U 158, Momolo cortesan 158, Pamcla janciulla 161, 164, 166, 179, Tonin Bella Grazia 160, Vedova scal-tra, la 160
Gonzaga, kardynał 29, 135
Gonzaga, książęta 28, 29, 73, 132—136
Gonzaga Vincenzo, książę Mantui 133
Gozzi Carlo 5, 28, 36, 65, 89, 126, 154, 160-,163, 166—169, 173, 174, 179, 185; Amore delie tre melaranze, V (Miłość do trzech pomarańczy) 161, 162, 168, 169, 179, Augellino Belverde, V 162, Corvo, U 162, Pitocchi fortunati, i 16?, Re cervo, U 162, Turandot 162, 167, 169
Grave-Makers, the 167
Grazzini Antonfrancesco („II Lasca") 175
Grillparzer Franz 167
Gudlangson S. J. 184
Guerrieri Gerardo 184
Guise de, książę 112, 177
Hardy Oliver („Flap") 59 Henryk III Walezy, król Francji i Polski 130, 132, 178 Henryk IV, król Nawarry 135, 178
Hill Aaron 128, 178
Hofmannsthal Hugo, von 170; Ariadnę
auf Naxos ,170 Hohenemser Herbert 184
Ibsen Henrik 20, 172
Jakub I, król Anglii 46
Jamati Georges 185
Jewreinow Nikołaj Nikołajewicz 169
Jonson Benjamin 7, 8, 16, 21, 22; Bar-
tłomiejowy jarmark 97, Volpone, czyli
Lis 7, 9, 16, 21 Jouvet Lauis ,185
Kandler Johann Joachim 153
Kant Immanuel 47
Karol Boromeusz, święty 139, 178
Karol II, król Anglii 153
Karol IX, król Francji 178
Kemp William 127
Kindermann Heinz 6, ,184
Komensky (Comenius) Jan Amos 152;
Hercules monstrorum domitor 152 Komissarżewski Fiodor Fiodorowicz 169 Konarski Kazimierz 179 Korzeniewski Bohdan 179, 181, 184 Kozincew Grigorij Michajłowicz 6 Kurz Josef, von 153 Kutscher Artur 184
Lambranzi Gregorio 72, 125
Lasca, ii zob. Grazzini Antonfrancesco
Laurel Stan („Flip") 59
Lea Kathleen M. 174—176, 178, 180,
,181, 184
Lebegue Raymond 183 Lerminier Georges 185 Lesage Alain-Rene 146 Levi Eugenio 183 Lewański Julian 175, 179, 184 Lincoln, hrabia (właśc. Clinton Edward
Fiennes) 133, 178 Locatelli Basilio 57, 173—175, 180 Locatelli Domenico 65 Lodovico da Bologna 131 Lo Gatto Ettore 184 Lolli Giovan Battista Angelo Agostino
153 Loret Jean 83
Ludwik XIII, król Francji 178 Ludwik, książę Orleanu 147 Ludwika (Luiza), królowa Francji, 132, 135
Maciej, cesarz rzymski. 29, ,140
Maffei Francesco Scipione, di 163
Maintenon, Madame de (właśc. DAu-bigne Francoise) 141
Mantovani Dino 179
Margueritte Paul 75; Pierrot assassin de sa femme 75
Mariani Valerio 182
Marivaux Pierre Carlet de Chamblain, de 10, 24, 25, 149, 150, 184; Amour et la verite, V ,149, Arleąuin poli par Vamour (Arlekin uszlachetniony przez miłość) 24, 149
Marmontel Jean Francois 64, 176
Marone Gherardo 184
Martello Pier Jacopo 89, 177; Alceste 89, Ifigenia in Tauride 89
Martinelli Drusiano 133, 134, 178
Martinelli Tristano 10, 25, 133—137, 168, 172
Mascagni Piętro 169; Maschere, le 169
Materazzi Francesco 147
MT)owell J. H. 182
Medebach Girolamo 155, 158, 159
Medici Ferdinando, de 135
Medici Giovanni, de (Jan Medyceusz), książę 136—138, 178
Medici Maria, de (Maria Medycejska), królowa Francji 135, 178
Mendes Catulle 75; Docteur Blanc, le 75
Meyerhold Wsiewołod Emiliewicz 169
Mic Constant zob. Miklaszewski Kon-stantin
Michel Mariannę Roland 182
Middleton George 21; Uczciwa ladacznica 31
Miklaszewski Konstantin (Mic Constant) 168, 169, 177, 183
Milton John 34
Mokulskij S. 183, 185
Moliere (Poąuelin Jean Baptiste) 12. 74, 83, 128, 141; Festin de Pierre, le 74, Tartuffe 50, 54
Montaigne Michel, de 34, 132
Moretti Marcello 5, 6, 170, 171
Naseli Alberto 51, 52, ,133, 178 Nashe Thomas 7,1, 176 Neri Ferdinando 92 Nettuni Lorenzo 138, 139 Nichols John ,178 Nicolini Fausto 182, 183 Niessen Carl 184 Niklaus Thelma 183
Obertello Alfredo 184
0'Neill Eugene 172
Onorati Ottavio 136
Orazio da Padova 131
Ottonelli Domenico J.16, 139, ,177, 178
Pandolfi Vito 6. 173—176, 178—180, 182
Pardi Antonio 36, 79
Parfaict Claude 176, 181
Parfaict Francois 181
Parmy książę 147
Pasąuati Giulio 130, 131, 140, ,168
Passanti Antonio 181
Pellegrini Giuliano 6
Pellesini Giovanni 35, 74, 131
Pepe Nico 6
Perec W. N. 181
Pericaud L. 183
Perrucci Andrea 33, 35—37, 40, 59, 95, 117, 119, 1174—177, 182
Petignoni Rinaldo 130, 131
Petito Antonio 71
Petraccone Enzo 173—177, 180, 182
Picasso Pablo 10
Piekarski Krzysztof 152
Piis Antoine Pierre Augustin, de 150
Piissimi Vittoria 131
Piron Alexis 146
Pirrotta Nino 178
Place E. B. 184
Platon 32
Plautus Maccius 89; Amfitrio 89
Plechmann Giinter, von 185
Poirier Michel 6
Porcacchi Tommaso 130
Porter Henry 107; Dwie gniewne kobiety z Abingdon 107
Potocki Jan 56, 175; Parady (Recueil de parades representees sur le theatre dc Łańcut dans 1'annee 1792) 56, 175
Prehauser Gottfried 153
Prezzolini Giuseppe 179, 185 Prokofiew Siergiej Siergiejewicz 169 Prudentia da Verona 131 Prynne William 139
Radłow Siergiej Ernestowicz 169
Raguzzino Giacomo 175
Raimund Ferdinand 153
Raleigh Walter 46
Ramponi Virginia zob. Andreini Virgi-
nia
Rao Cesare 51 Raparini Giorgio Maria 60 Rasi Luigi 173—176, 178, 182 Raszewski Zbigniew 179, 184 Rauzini Giacomo 147 Re Maffeo, dei („Zanini") 130 Recanati Giovan Battista 177 Regnard Jean Francois 75, 146; Co-
ąuette, la 146, Dworce, le 75, Filles
errantes, les 146 Reinhardt Max 170 Remy Tristan 183 Riccoboni Luigi 40, 41, 61, 65, 147, 148,
150, ,163, 166, 170, 174, 182, 184; Italien
marie a. Paris, V ,148, 179 Rich John („Lun") 154 Richardson Samuel 164 Ristori Tommaso 152 Robert Hubert 182 Rojas Fernando, de 32; Celestina 32 Romagnesi Marcantonio 137 Romains Jules 170 Rommel O. 184 Roncagli Silvia 78, 131 Rosa Salvator 26, 173 Rosenfeld Sybil 178, ,179, 184 Rotari Virginia zob. Andreini Virginia Rusca Margarita 147
Sacchi Antonio 17, 25, 33, 36, 39, 160,
161, 166, 170, 172, 173 Sacchi Gennaro 175 Saint-Agnan, książę de 68 Saint-Denis Michel 169 Saint-Evremond Charles 120, 177 Salimbeni Girolamo 52, ,131, 175 Salviati Giovan Battista 175; Tesoro,
U ,175, Truffaldino medico volante 175 Salzer E. C. 184
Sand Maurice 167, 168
Sanesi Ireneo 183
Santelli Claude 170; Familie Arleąuin, la 170
Saviotti A. 178
Scala Flaminio 7, 8, 12, 19, 25, 39, 44, 49, 52, 55, 59, 62, 71, 74, 79, 81, 82, 87, 88, 90, 91, 97, 98, 100, 102, 103, 106, 110, 111, 116, 119, 122, 126, ,131, 136, 137, 142, 143, 167, ,168, 172—177, 180
Scaliggeri C. 174; Fida fanciulla, la 174, Furto amoroso, U 174
Scartoccio, wydawca scenariuszy 55
Schiller Johann Christoph Friedrich, von 167
Schóne Giinter 182
Schwartz I. A. 183
Secchi Marcello, di 136
Seneca 34
Serlio Sebastiano 95
Sewter A. C. 181
Shakespeare William 7—12, 16, 20—23, 25, 28, 41, 49, 57, 58, 84, 85, 87, 91, 92,
96, 106, 107, 109—111, 113, 121—123, 128, 172; Burza 17, 92, 93, Dwaj panowie z Werony 106, Hamlet 7—11, 167, Henryk IV 7, 23, 167, Henryk VI 91, Jak wam się podoba 20, 21, 23, 87, 92, 106, 109, Komedia omyłek 104,
109, Król Lir 7, 8, 25, Kupiec wenecki 7, 110, 120, Makbet 7, Miarka za miarkę 96, 106, Opowieść zimowa 104,
110, 111, 113, Otello 7, 8, 97, Perykles 104, 110, Poskromienie złośnicy 56, Romeo i Julia 7, 85, 96, Sen nocy letniej 20, 167, Stracone zachody miłości 21, 93, 109, 113, Troilus i Kressyda 20, Tytus Andronikus 90, Wesołe kumoszki z Windsoru 7, 23, Wieczór Trzech Króli 13, 96, 100, 106, 107, 110, 121. 123, Wiele hałasu o nic 84, 85,
97, 110, 121—123 Shergold N. D. ,174, 178, 184 Simone da Bologna 130, 131 Simone Renato 185 Sitwell Sacheverell 185 Smith Winifred 177 Sofokles 89; Edyp 89 Stanisławski Konstantin Siergiejewicr
32
Steen Jan 184 Sterling Charles 131 Strauss Richard 170 Stfibrny Zdenek 6 Szwedów Jurij 6 Szyfman Arnold 6
Tairow Aleksandr Jakowlewicz 169
Thomas-Coele Renę 182
Tieck Ludwig 167
Tiepolo Giovan Battista 72, 73
Tomadoni S. 175
Tomasz z Akwinu, święty 139
Torelli Giacomo 142
Tortoriti Giuseppe 147
Toschi P. 183
Troiano Massimo 70, 130
Trzy sztuki w jednej 91
Tulo Giambattista, del 176
Ulrich Leon 21
Valeri A. 173
Valerini Adriano 131
Varese Claudio 184
Vecchi Orazio 125; Amfiparnaso, V 125
Vega Carpio, Lope Felix de ,12, 52, 92,
128, 184; Gracioso ,184 Vendramin Francesco 179 Veraldo P. 175; Anima deW intrico, V
175 Veronese Anna 150
Veronese Camilla 150
Veronese Carlo Antonio 150
Verucci Vergilio 47, 175; Diversi lin-
guaggi, li 47, Moglie superba, la 175,
Ersilia 175 Verzone Carlo 175 Vigarani Carlo 142 Vigarani Gaspare 142 Visentini Tommaso Antonio („Thomas-
sin") 25, 6,1, ,117, 147, 150, 176 Vriesen Helmut 182
Wachtangow Jewgienij Bagrationowicz
169
Waterhouse EUis 6 Watteau Antoine 68, 75, 79, 108, 109,
124, 147, 149, 182 Weaver John 154 Weber Karl, von 167 Webster John 21; Biała diablica 21 Wiktoria, królowa Anglii 172 Wilhelm, książę bawarski 130 Wilmot Robert Tancred and Gismuna
90
Wilson F. P. .178 Władysław IV, król Polski 26, 152
Zampieri Filippo 179
Zannoni Atanasio 67, 161
Zanotti Pavolino 67
Zygmunt III Waza, król Polski 152





SPIS ILUSTRACJI

między stronami
1 Arlekin. Frontispis z C. Cotolendiego Arliąuiniana, Paryż 1694.
British Museum, Londyn............. 16—17
2 Kapitan, służąca, heroina, Pantalone i Zanni. Malowidło wczesno-siedemnastowieczne. Drottningholm Teatermuseum...... 16—17
3 Komedianci przybywają do miasta. Rysunek siedemnastowieczny. Bibliotheąue Nationale, Paryż........... 32—33
4 Maska Pantalona. Museo Ca^ezzonico, Wenecja...... 32—33
5 Dottor Campanaz. Obrazek wykonany z ptasich piór, 1618. McGill University Library............... 56—57
6 Trappolino i Beltrame. Obrazek wykonany z ptasich piór, 1618.
McGill University Library............. 56—57
7 Pulcinella. Obrazek wykonany z ptasich piór, 1618. McGill University Library.................. 56—57
8 Mario i Flavia. Obrazek wykonany z ptasich piór, 1618. McGill Uni-
versity Library............... 56—57
9 Zanni i Arlekin. Szesnastowieczny sztych z „Recueil Fossard",
XXXI. National Museum, Sztokholm......... 64—65
10 Pantalone. Osiemnastowieczny fresk w zamku Krumlov, Czechosłowacja .................. 64—65
11 Stefanello Bot(t)arga — Pantalone. Szesnastowieczny sztych z „Recueil Fossard", XXXVI. National Museum, Sztokholm .... 64—65
12 Śpiewający Coviello. Sztych z Carnevale Italiano mascherato Francesco Bertellego, 1643. British Museum, Londyn...... 64—65
13 Pantalone i jego bliźniak. Ilustracja z Li dui Pantaloni (Corsini, I, 4) 80—81
14 Doralice obłąkana. Ilustracja do La pazzia di Doralice (Corsini, I, 43) 80—81
15 Scapino zajmuje środek sceny. Sztych zamówiony przez aktora boloń-
skiego „Peareto" (przypuszczalnie „Pedreto"). Archiginnasio, Bolonia 80—81 16—17 Ruchy głowy i ramion Arlekina. Ryciny z A Chacoon for
Harleąuin F. le Rousseau (? 1733). British Museum, Londyn . . . 104—105 18 Francesco Andreini. Dziewiętnastowieczna reprodukcja fresku Ber-
nardino Poccettiego w Basilica delia SS. Annunziata, Florencja . . 104—105 la Scaramuccia. Osiemnastowieczna akwarela pochodzenia niemieckiego. McGill University Library........... 104—105
20 Komedianci włoscy. Obraz Watteau. National Gallery of Art, Waszyngton ................. 104—105
21 Arlekin odprowadza dzieci ojcu. Szesnastowieczny drzeworyt z „Recueil Fossard", XVII. National Museum, Sztokholm..... 112—113
22 Dottore wygła=2a prolog. Ilustracja do U Gratiano innamorato (Corsini, II, 41)................112—113
23 Scena orientalna. Ilustracja do „opera turchesca" Elisa Alii Bassa (Corsini, II, 4)................128—129
24 Arlekin wśród Chińczyków. Frontispis do Les Chinois w Le theatre
italien E. Gherardiego, Amsterdam 1741, t. IV, s. 153.....128—129
25 Arlekin w opałach. Szesnastowieczny drzeworyt z „Recueil Fossard",
XII. National Museum, Sztokholm..........136—137
26 Komiczny bój. Szesnastowieczny drzeworyt z ,.Recueil Fossard",
XIX. National Museum, Sztokholm..........136—137
27 Komiczna serenada. Szesnastowieczny drzeworyt z , Recueil Fossard",
XXII. National Museum, Sztokholm..........136—137
28 Brighella. Osiemnastowieczna akwarela pochodzenia niemieckiego.
McGill University Library............136—137
29 Arlekin w Polsce. Osiemnastowieczny puchar ze rżniętego =?kl3. Muzeum Narodowe, Warszawa......... . 144—145
30 Arlekin w Czechach. Osiemnastowieczny fresk w zamku Krumlov, Czechosłowacja................144—145
31 Lelio i Arlekin. Malowidło przypisywane Claude Gillotowi. Musec Carnavalet, Paryż. Pokazuje może Luigi Riccoboniego przedstawiającego publiczności Antonio Visentiniego.........144—115
32 Arlekin jako ojciec. Frontispis do Le bon menage w Theatre J. P. C.
de Floriana, Paryż 1786.............160—161
33 Arlekin zakochany. Frontispis do Theatre J. P. C. de Floriana,
Paryż 1786.................160—161
34 Arlekin jako odrzucony kochanek. Obraz G. D. Ferrettiego. John
and Mable Ringling Museum of Art, Sarasota, Floryda, USA . . . 168—169 35—36 Zespół komedii delFarte. Osiemnastowieczne sztychy, może Mar-
tina Engelbrechta. Zbiory Aloisa Schmida........168—169
37 Marcello Moretti jako Arlekin w Słudze dwóch panów Goldoniego,
wystawionym przez Piccolo Teatro delia Citta di Milano . . . 168—169
ILUSTRACJE POZA WKŁADKAMI
I Arlekin. Drzeworyt z Compositions de rhetoriąue, Lyon 1601;
wg P. L. Duchartre"a, La comedie italienne, Paryż 1924 .... 7
II Fritellino. Sztych z XVII wieku. Zbiory H. R. Bearda, Cambridge. 12
III Pantalone z 1570 r. (Giulio Pasąuati?). Drzeworyt z Compositions
de rhetoriąue; wg Duchartre"a, j. w.......... 41
IV Capitan Rinoceronte (Girolamo Garavini). Drzeworyt z Compositions
de rhetoriąue; wg Duchartre!a, j. w.......... 77
V Flautino. Sztych z XVII wieku N. Bonnarda. Wg Duchartre"a, j. w. 90 VI Giangurgolo. Sztych F. Joullaina z Histoire du theatre italien
L. Riccoboniego, Paryż 1728. University Library, Cambridge. . . 126
VII Komediant. Rysunek P. Picassa. Wg Duchartre"a, j. w..... 167




Możesz dodać mnie do swojej listy ulubionych sprzedawców. Możesz to zrobić klikając na ikonkę umieszczoną poniżej. Nie zapomnij włączyć opcji subskrypcji, a na bieżąco będziesz informowany o wystawianych przeze mnie nowych przedmiotach.


ZOBACZ INNE WYSTAWIANE PRZEZE MNIE PRZEDMIOTY WEDŁUG CZASU ZAKOŃCZENIA

ZOBACZ INNE WYSTAWIANE PRZEZE MNIE PRZEDMIOTY WEDŁUG ILOŚCI OFERT


NIE ODWOŁUJĘ OFERT, PROSZĘ POWAŻNIE PODCHODZIĆ DO LICYTACJI