Książka "Podstawy nawożenia" jest pierwszym tomem podręcznika "Nawożenie roślin uprawnych". Autor przedstawił w niej wybrane zagadnienia z zakresu nauk podstawowych, związane ze wzrostem, rozwojem i plonowaniem roślin uprawnych. Szczególną uwagę poświęcił mineralnemu żywieniu roślin, uwzględniając objawy nadmiaru i niedoboru poszczególnych składników mineralnych, a także problematyce żyzności gleby. Wyjaśnienie w podręczniku złożonych mechanizmów reakcji uprawianych roślin na czynniki siedliska przygotowuje Czytelnika do podejmowania trafnych decyzji dotyczących tworzenia racjonalnego systemu nawożenia, uwzględniającego bezpieczeństwo środowiska.
Książka adresowana jest do rolników, doradców rolniczych, nauczycieli szkół i uczelni rolniczych, a przede wszystkim do studentów uczelni rolniczych.
Głównym celem Autora jest przedstawienie Czytelnikowi prawidłowych zasad nawożenia, które powinny zapewnić nie tylko uzyskanie wysokiego plonu, gwarantującego korzystny efekt ekonomiczny, ale także wysoką jakość produkowanych płodów rolnych oraz uwzględniać ochronę środowiska. Dla rolnika w Polsce realizacja wszystkich wymienionych powyżej celów nie jest zadaniem łatwym. Potencjał plonotwórczy użytkowanych odmian jest przeciętnie dwukrotnie większy niż uzyskiwane obecnie wyniki produkcyjne. Taka relacja jednoznacznie wskazuje na niską funkcjonalność dotychczasowych systemów nawożenia roślin uprawnych, co w konsekwencji zagraża opłacalności produkcji i jednocześnie stanowi zagrożenie dla naturalnych ostoi przyrody i środowiska.
Tworząc system nawożenia, rolnik powinien uwzględnić odpowiedzi na następujące pytania:
Ile składnika zastosować?
Kiedy nawozić?
Jaki nawóz zastosować?
W jaki sposób nawozić?
Na powyższe pytania Czytelnik znajdzie odpowiedź w obu proponowanych książkach.
W treści
I. WPROWADZENIE. ROLNICTWO XXI WIEKU - PROGNOZY l WYZWANIA 11
II. FIZJOLOGICZNE PODSTAWY WZROSTU l PLONOWANIA ROŚLIN UPRAWNYCH 27
III. PODSTAWY MINERALNEGO ŻYWIENIA ROŚLIN 147
IV. CHEMICZNE PODSTAWY ŻYZNOŚCI GLEBY 309
Książka Nawozy i systemy nawożenia jest drugim tomem podręcznika pt. Nawożenie roślin uprawnych. Autor omawia podstawy teoretyczne diagnostyki nawozowej i jednocześnie wskazuje na rozwiązania praktyczne w zakresie nawożenia i gospodarki nawozowej w przedsiębiorstwie rolnym. Koncepcje gospodarki materią organiczną i składnikami mineralnymi przedstawia w formie algorytmów, które wraz z zamieszczonymi przykładami mają na celu przygotowanie przedsiębiorcy rolnego lub jego doradcy do opracowania zasad gospodarowania, dostosowanych z jednej strony do warunków siedliska, w jakich proces produkcyjny jest prowadzony, a z drugiej - do wymogów ochrony środowiska. Przedstawione zasady opracowywania systemów nawożenia sygnalizują czytelnikowi konieczność przygotowywania planów nawozowych na podstawie szczegółowej wiedzy o wielkości zasobów środków produkcji i sposobach określenia ich aktualnego potencjału produkcyjnego. W podręczniku podano również sposoby diagnozy jakościowej i ilościowej czynników ograniczających realizację potencjału plonotwórczego uprawianych odmian.
W treści:
I ZINTEGROWANY SYSTEM NAWOŻENIA (ZSN) 13 1. Efektywność składników mineralnych 15
2. Recykling składników pokarmowych – zmianowanie 30
3. Gospodarka składnikami pokarmowymi 36
II BILANS l OBIEG SKŁADNIKÓW POKARMOWYCH W GOSPODARSTWIE 45 4. Bilans (budżet) składników mineralnych 48
5. Obieg i bilans węgla 61
6. Azot 67
7. Fosfor w glebie 79
8. Cykl siarki
9. Potas w glebie 94
10. Cykl wapnia i magnezu 103
11. Mikroskładniki 108
III PODSTAWY DIAGNOSTYKI NAWOŻENIA 115
12. Testy glebowe 117
13. Analiza stanów odżywienia roślin 131
14. Prawa produkcji 142
15. Rolnictwo precyzyjne 160
IV NAWOZY 169 16. Nawozy mineralne 172
17. Wapno nawozowe (nawozy wapniowe) 210
18. Nawozy naturalne 218
19. Nawozy organiczne 236
V SYSTEMY NAWOŻENIA 249
20. Gospodarka materią organiczną gleby 251
21. Wapnowanie 266
22. System nawożenia fosforem 278
23. Regulacja zasobności gleby w potas 292
24. System nawożenia azotem 310
25. Magnez - kontroler azotu 334
26. Nawożenie siarką 343
27. Profilaktyka mikroelementowa 355
W prezentowanym podręczniku omówiono złożoność cyklów produkcyjnych w gospodarstwie, odpowiedzialnych za gospodarkę składnikami pokarmowymi. Rozpoznanie przez specjalistów reguł przepływu materii organicznej i składników mineralnych w gospodarstwie rolnym pozwala rolnikowi i jego doradcom opracować narzędzia - metody kontroli kierunków zmian, a w konsekwencji zmodyfikować obecne lub wdrożyć nowe rozwiązania technologiczne.
Omówione w podręczniku zagadnienia mają na celu przedstawienie podstaw i zasad kontroli gospodarki azotem. To właśnie azot, współdziałając z pozostałymi czynnikami agrotechnicznymi, decyduje o stopniu realizacji potencjału plonotwórczego uprawianego gatunku, ściślej jego odmiany. Wszelkie rozwiązania technologiczne podejmowane w gospodarstwie rolnym powinny być zawsze celowo ukierunkowane na zwiększenie efektywności plonotwórczej azotu, jako jedynej metody zwiększenia plonu użytkowego, a tym samym zmniejszenia strat tego właśnie składnika do środowiska. Umiejętne zarządzanie produkcją roślinną sprowadza się bowiem do budowy skutecznych mechanizmów kontroli procesów pobierania azotu z gleby, a następnie do przetwarzania pobranego składnika w biomasę i rozdział między organy, co w efekcie decyduje o ilości i jakości zebranego plonu.
Przedstawiony układ książki pozwala czytelnikowi śledzić zagadnienia począwszy od problematyki istotnej w realizacji zasad zrównoważonej produkcji rolnej, poprzez narzędzia kontroli stanu gospodarki materią organiczną w glebie i składnikami mineralnymi zarówno w glebie, jak i w roślinie, po rozwiązania praktyczne, jakimi są systemy nawożenia.
Dzięki prawidłowej uprawie roli, optymalnemu nawożeniu organicznemu i mineralnemu, prawidłowej pielęgnacji uwzględniającej całą gamę herbicydów, fungicydów oraz regulatorów wzrostu uzyskano stosunkowo wysoki poziom plonów. Dalszy wzrost plonowania zależy od wprowadzania nowych intensywnych gatunków i odmian oraz pełnego zaopatrzenia roślin w wodę.
Wysokopienne, intensywne gatunki i odmiany lepiej wykorzystują nawozy, charakteryzują się większą efektywnością fotosyntezy i asymilacji, większą aktywnością procesów fizjologicznych w okresie wegetacji, ale wymagają optymalnego zaopatrzenia w wodę.
Woda staje się czynnikiem, od którego zależą wpływ i wykorzystanie przez roślinę pozostałych czynników przyrodniczych i antropogenicznych środowiska.
Pogłębiający się deficyt wody w produkcji rolniczej, nawet w strefie klimatu umiarkowanego, wynikający między innymi z postępującego ocieplania się klimatu, częstszego występowania okresów posusznych oraz zarysowującego się już procesu stepowienia w niektórych regionach Europy Środkowej, a w tym i Polski, zmusza do racjonalnego gospodarowania wodą. Niedobór wody w glebie będzie tym bardziej widoczny i szkodliwy, im wyższe dawki nawozów będą stosowane, a takich wymagają intensywne gatunki i odmiany roślin oraz nowoczesne technologie w produkcji roślinnej.
Dlatego w podręczniku omówiono w oparciu o najnowsze badania, kolejno, w części I potrzeby nawadniania na świecie i w Polsce, gospodarkę wodną gleby, a także roślin, systemy i technologie nawadniania oraz budowę i eksploatację urządzeń do nawadniania.
W drugiej części przedstawiono efekty produkcyjne nawadniania różnych roślin uprawianych w polu i pod osłonami oraz ekonomiczne efekty nawadniania. Po każdym rozdziale podano wykaz ważniejszych szczegółowych prac dotyczących omawianego problemu.
Przygotowany podręcznik jest kontynuacją badań i wcześniejszych publikacji naszego Mistrza i Nauczyciela - wybitnego specjalisty w zakresie nawadniania i gospodarki wodnej w rolnictwie, prof. dr. hab. Józefa Dzieżyca. Jako uczniowie staramy się kontynuować i rozwijać Jego twórcze myśli w tym zakresie.
Mamy nadzieję, że podręcznik ten będzie służył studentom uczelni rolniczych oraz wszystkim pracującym w rolnictwie, melioracjach i przedsiębiorstwach związanych z gospodarką wodną, jak również nauczycielom średnich szkół rolniczych.
