Natura i struktura wszechświata w kosmologii św. Tomasza z Akwinu
Książka jest szczegółowym i wszechstronnym omówieniem problematyki mało znanej w literaturze filozoficznej poświęconej św. Tomaszowi. Rozważania autora skupiają się na zagadnieniu natury wszechświata (jego wieczności, stworzenia z niczego, naturalnej niezniszczalność ciał niebieskich itp.) oraz jego struktury (m.in. kulistości, względnej doskonałości, trojakiej skończoności i wielości światów). Autor wiele miejsca poświęcił również kwestiom teologicznym obecnym w rozważaniach kosmologicznych Doktora Anielskiego. W książce nie zabrakło miejsca dla refleksji nad metodologią św. Tomasza i aktualnością jego filozofii w czasach późniejszych.
Dr Marcin Karas jest adiunktem w Zakładzie Ontologii Instytutu Filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Ukończył studia historyczne (1995) i filozoficzne (1998) na UJ. W roku 2003 opublikował swoją rozprawę doktorską Koncepcje czasu w pismach Williama Ockhama (Kraków). Jest redaktorem zbioru studiów Definicja religii. Studia i szkice (Kraków 2002) oraz autorem m.in. wyboru dokumentów nania wiary i główne zasady doktrynalne. Katolicyzm ków 2000) oraz ponad 30 artykułów z historii starożytnej, filozofii średniowiecznej, historii idei i religioznawstwa, publikowanych w czasopismach naukowych. Interesuje się głównie metafizyką i kosmologią XIII wieku, religioznawstwem oraz historią idei.
Spis treści:
Wykaz zastosowanych skrótów
Oznaczenia dzieł Akwinaty
Inne skróty
Wprowadzenie
0.1. Kosmologia jako nauka filozoficzna
0.2. Mediewistyczna problematyka kosmologiczna w historiografii
0.3. Podstawowe informacje chronologiczne dotyczące św. Tomasza i jego dzieł
0.4. Kosmologia w pismach św. Tomasza z Akwinu
0.5. Stan badań nad kosmologią św. Tomasza
0.6. Struktura rozprawy i plan badań
0.7. Podziękowania
Rozdział 1. Natura wszechświata
1.1. Zagadnienie wieczności świata
1.1.1. Rozważania św. Tomasza nad dorobkiem filozofii starożytnej
1.1.2. Refleksja Akwinaty w świetle teologii chrześcijańskiej
1.2. Struktura metafizyczna i niezniszczalność ciał niebieskich
1.2.1. Ruch i natura ciał niebieskich
1.2.2. Materia i forma substancji eterycznych
1.2.3. Kwestia jednostkowienia ciał niebieskich
1.3. Oddziaływanie ciał niebieskich na procesy zachodzące na Ziemi
1.3.1. Przyczynowość ciał niebieskich
1.3.2. Powstawanie nowych jakości na Ziemi
1.3.3. Przyczynowość instrumentalna
1.4. Wolność człowieka i możliwość zdarzeń niekoniecznych
1.4.1. Wolność człowieka
1.4.2. Zdarzenia niezależne od wpływu ciał niebieskich
1.4.3. Wpływ planet i odparcie spekulacji astrologicznych
Rozdział 2. Ogólna struktura wszechświata
2.1. Kulistość wszechświata i jego względna doskonałość
2.1.1. Kulisty kształt wszechświata
2.1.2. Względna doskonałość wszechświata
2.1.3. Lewa i prawa strona wszechświata
2.2. Problem skończoności przestrzennej wszechświata i wielości światów
2.2.1. Zagadnienie skończonych rozmiarów wszechświata
2.2.2. Kwestia wielości światów
2.3. Geocentryzm Arystotelesa czy Ptolemeusza?
2.3.1. System sfer niebieskich Arystotelesa
2.3.2. Obraz wszechświata u Ptolemeusza
2.3.3. Kosmografia św. Tomasza
Rozdział 3. Poszczególne elementy wszechświata: Ziemia, sfery i ciała niebieskie
3.1. Ziemia jako część wszechświata
3.1.1. Miejsce Ziemi w centrum wszechświata i problem jej spoczynku
3.1.2. Kulisty kształt Ziemi
3.2. Sfery niebieskie i natura gwiazd
3.2.1. Koncepcja sfer niebieskich
3.2.2. Natura gwiazd i ogrzewanie Ziemi
3.2.3. Regularność ruchu sfer nieba i pozorne nieregularności w ruchu planet
3.3. Słońce, Księżyc i planety
3.4. Dziewiąta i dziesiąta sfera nieba. Precesja i trepidacja
Rozdział 4. Zagadnienia teologiczne w kosmologii św. Tomasza
4.1. Duchowi poruszyciele sfer niebieskich
4.1.1. Koncepcja poruszycieli sfer
4.1.2. Natura powiązania poruszycieli ze sferami
4.2. Najwyższe rejony kosmosu znane w teologii
4.2.1. Niebo empirejskie
4.2.2. Niebo krystaliczne
4.3. Obraz świata w eschatologii św. Tomasza
4.3.1. Porządek wszechświata u kresu dziejów doczesnych
4.3.2. Świadectwo na rzecz długiego oddziaływania poglądów Akwinaty
Zakończenie
Bibliografia
1. Pisma św. Tomasza z Akwinu
2. Przekłady pism św. Tomasza
3. Inne źródła
4. Literatura filozoficzna
5. Literatura teologiczna
6. Opracowania pomocnicze
Summary
Indeks nazwisk
