Książka jest szczegółowym i wszechstronnym omówieniem problematyki mało znanej w literaturze filozoficznej poświęconej św. Tomaszowi. Rozważania autora skupiają się na zagadnieniu natury wszechświata (jego wieczności, stworzenia z niczego, naturalnej niezniszczalność ciał niebieskich itp.) oraz jego struktury (m.in. kulistości, względnej doskonałości, trojakiej skończoności i wielości światów). Autor wiele miejsca poświęcił również kwestiom teologicznym obecnym w rozważaniach kosmologicznych Doktora Anielskiego. W książce nie zabrakło miejsca dla refleksji nad metodologią św. Tomasza i aktualnością jego filozofii w czasach późniejszych.
Dr Marcin Karas jest adiunktem w Zakładzie Ontologii Instytutu Filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Ukończył studia historyczne (1995) i filozoficzne (1998) na UJ. W roku 2003 opublikował swoją rozprawę doktorską Koncepcje czasu w pismach Williama Ockhama (Kraków). Jest redaktorem zbioru studiów Definicja religii. Studia i szkice (Kraków 2002) oraz autorem m.in. wyboru dokumentów nania wiary i główne zasady doktrynalne. Katolicyzm ków 2000) oraz ponad 30 artykułów z historii starożytnej, filozofii średniowiecznej, historii idei i religioznawstwa, publikowanych w czasopismach naukowych. Interesuje się głównie metafizyką i kosmologią XIII wieku, religioznawstwem oraz historią idei.

Wykaz zastosowanych skrótów 7
Oznaczenia dzieł Akwinaty 7
Inne skróty 9
Wprowadzenie 11
0.1. Kosmologia jako nauka filozoficzna 15
0.2. Mediewistyczna problematyka kosmologiczna w historiografii 20
0.3. Podstawowe informacje chronologiczne dotyczące św. Tomasza i jego dzieł 23
0.4. Kosmologia w pismach św. Tomasza z Akwinu 26
0.5. Stan badań nad kosmologią św. Tomasza 32
0.6. Struktura rozprawy i plan badań 37
0.7. Podziękowania 38
Rozdział 1. Natura wszechświata 41
1.1. Zagadnienie wieczności świata 41
1.1.1. Rozważania św. Tomasza nad dorobkiem filozofii starożytnej 42
1.1.2. Refleksja Akwinaty w świetle teologii chrześcijańskiej 59
1.2. Struktura metafizyczna i niezniszczalność ciał niebieskich 68
1.2.1. Ruch i natura ciał niebieskich 69
1.2.2. Materia i forma substancji eterycznych 74
1.2.3. Kwestia jednostkowienia ciał niebieskich 83
1.3. Oddziaływanie ciał niebieskich na procesy zachodzące na Ziemi 87
1.3.1. Przyczynowość ciał niebieskich 89
1.3.2. Powstawanie nowych jakości na Ziemi 93
1.3.3. Przyczynowość instrumentalna 101
1.4. Wolność człowieka i możliwość zdarzeń niekoniecznych 112
1.4.1. Wolność człowieka 113
1.4.2. Zdarzenia niezależne od wpływu ciał niebieskich 119
1.4.3. Wpływ planet i odparcie spekulacji astrologicznych 124
Rozdział 2. Ogólna struktura wszechświata 135
2.1. Kulistość wszechświata i jego względna doskonałość 135
2.1.1. Kulisty kształt wszechświata 135
2.1.2. Względna doskonałość wszechświata 141
2.1.3. Lewa i prawa strona wszechświata 150
2.2. Problem skończoności przestrzennej wszechświata i wielości światów 155
2.2.1. Zagadnienie skończonych rozmiarów wszechświata 155
2.2.2. Kwestia wielości światów 161
2.3. Geocentryzm Arystotelesa czy Ptolemeusza? 174
2.3.1. System sfer niebieskich Arystotelesa 175
2.3.2. Obraz wszechświata u Ptolemeusza 180
2.3.3. Kosmografia św. Tomasza 183
Rozdział 3. Poszczególne elementy wszechświata: Ziemia, sfery i ciała niebieskie 193
3.1. Ziemia jako część wszechświata 193
3.1.1. Miejsce Ziemi w centrum wszechświata i problem jej spoczynku 193
3.1.2. Kulisty kształt Ziemi 203
3.2. Sfery niebieskie i natura gwiazd 212
3.2.1. Koncepcja sfer niebieskich 212
3.2.2. Natura gwiazd i ogrzewanie Ziemi 219
3.2.3. Regularność ruchu sfer nieba i pozorne nieregularności w ruchu planet 228
3.3. Słońce, Księżyc i planety 232
3.4. Dziewiąta i dziesiąta sfera nieba. Precesja i trepidacja 246
Rozdział 4. Zagadnienia teologiczne w kosmologii św. Tomasza 255
4.1. Duchowi poruszyciele sfer niebieskich 256
4.1.1. Koncepcja poruszycieli sfer 256
4.1.2. Natura powiązania poruszycieli ze sferami 262
4.2. Najwyższe rejony kosmosu znane w teologii 267
4.2.1. Niebo empirejskie 268
4.2.2. Niebo krystaliczne 280
4.3. Obraz świata w eschatologii św. Tomasza 287
4.3.1. Porządek wszechświata u kresu dziejów doczesnych 289
4.3.2. Świadectwo na rzecz długiego oddziaływania poglądów Akwinaty 302
Zakończenie 305
Bibliografia 311
1. Pisma św. Tomasza z Akwinu 311
2. Przekłady pism św. Tomasza 313
3. Inne źródła 313
4. Literatura filozoficzna 315
5. Literatura teologiczna 318
6. Opracowania pomocnicze 319
Summary 323
Indeks nazwisk 325