Jednoroczna roślina zielna z rodziny astrowatych,
może dorastać od 30 do 70 cm wysokości.
Prawdopodobnie pochodzi z południowej Europy,
ale jej długa historia uprawy sprawia,
że dokładne pochodzenie jest nieznane.
Ma słabo rozgałęzione łodygi, liście podłużne, lancetowate,
długości 17cm i szerokości 5 cm, owłosione po obu stronach.
Kwiaty żółte lub pomarańczowe, średnicy od 3 do 7cm.
Koszyczki mają przyjemny, balsamiczny zapach, kwitnie
od czerwca do października lub listopada(jeśli jest ciepło),
pojedyńczy kwiat kwitnie zazwyczaj od czterych do pięciu dni.
Powszechnie uprawiana jako ogrodowa lub tarasowa
roślina ozdobna, może rosnąć w nasłonecznionych miejscach,
w większości rodzajów gleb.
W klimacie umiarkowanym, nasiona wysiewa
się wiosną wprost do ziemi.
Wykiełkują swobodnie w miejscach nasłonecznionych
lub pół-słoneczych, z żyzną, gliniastą, dobrze odsączoną glebą.
Nagietek sam łatwo się rozsiewa, pozostając
na stanowisku przez szereg lat, kwitnie w niecałe
dwa miesiące po posianiu.
Zaleca się usuwanie przekwitłych kwiatów,
aby roślina dalej mogła obficie kwitnąć.
Dawniej rolnicy darzyli te rośliny wielkim szacunkiem,
bo z ich pomocą można było codziennie przewidzieć pogodę.
Kiedy kwiaty o godzinie 6 do 7 są już otwarte, zapowiada się
ładny, słoneczny dzień. Jeśli jest po 7, a kwiaty
są nadal zamknięte, trzeba liczyć się z deszczem.
Należy pamiętać, aby nie sadzić nagietków w ogrodach
warzywnych, gdyż mogą przyciągać gąsienice i inne szkodniki.
Były używane w strarożytnej Grecji, Rzymie, na Bliskim
Wschodzie oraz w plemionach Indian jako zioło lecznicze,
barwnik do tkanin, żywności i składnik kosmetyków,
wiele z tych zastosowań pozostało do dziś.
Od wieków przypisywano im właściwości magiczne.
Suszone płatki rozsypane pod łóżkiem lub włożone
pod poduszkę, przynosić miały spokojny sen.
Wierzono że noszone w pomarańczowym woreczku
na wysokości splotu słonecznego, odpędzają wszelkie
demony, lęki, zwidy i strachy.
Nagietek był również jednym ze składników maści
którą nacierano się przed snem, co miało spełnić
marzenie o wielkiej miłości.
Pierwsze wzmianki o zastosowaniu w leczeniu pochodzą z XII w.
Uważa się że kwiat może pochodzić z Indii, gdzie jest używany
od wieków przez hindusów do dekoracji światyń.
W języku kwiatów nagietek oznacza ból, smutek
i niespełnioną miłość.
Kwiaty są jadalne.
Często wykorzystywane, aby dodać koloru sałatkom,
dodawane do potraw jako ozdoba i zamiast szafranu.
Do barwienia używa się świeżych lub
suszonych płatków kwiatów.
Wywar z nich stanowi źródło nietoksycznego
barwnika spożywczego.
Nagietekiem kiedys fałszowano szafran,
dziś można go używać dla pięknego koloru
i delikatnego smaku do smarowideł do chleba,
serów, ale także ryżu, zup, sosów, dipów, ciast, deserów.
Herbata z płatków nagietka i miodu, może być zimnym
lub gorącym napojem.
W przeszłości również liście były wykorzystywane
jako warzywo (jako dodatek do sałatek lub jak szpinak),
jednak nie są one wyjatkowo smaczne.
Farmaceutycznie stosuje się suszone płatki
(bez dna kwiatostanowego) kwiatów.
Kwiaty są zebrane wielokrotnie od początku
kwitnienia aż do przymrozków
Surowce zielarskie kwiatowe najlepiej suszyć
w temp. nieprzekraczajacej 35C,
w przewiewnym i zacienionym miejscu.
Suszone kwiaty nagietka należy przechowywać
szczelnie zamknięte i chronić przed światłem.
Płatki i pyłek zawierają minerały, estry,
karotenoidy, przeciwutleniacze, flawonoidy,
olejek eteryczny do 0,02%.
Liście i pędy zawierają również karotenoidy,
głównie luteinę (80%) i zeaksantynę (5%) i beta-karoten.
Tradycyjnie wywar ze świeżych liści nagietka
koi zmęczone i spuchnięte nogi.
Olej lub maść wykonana z płatków dodaje opalenizny,
oczyszcza, zmiękcza, wygładza, tonizuje i nawilża skórę.
Dodawany do szamponów osobno lub razem z rumiankiem
nadaje włosom brązowym i blond,
naturalnie i stopniowo złotego blasku.
Ekstrakt pije się, aby oczyścić skórę i pobudzić krążenie,
chroni również przed żylakami.
Nagietek może być stosowany w postaci:
wodnych ekstraktów, herbat, nalewek, maści,
maseczek, kremów, toników,mleczek, szamponów.
Jest bardzo dobrym środkiem na wiele dolegliwości skórnych.
Ekstrakty z rośliny są dziś szeroko stosowane w
kosmetykach (równiez dla dzieci i niemowląt)
Łagodzi i leczy skórę szorstką, spierzchniętą, podrażnioną,
suchą, wrażliwą, trądzikową, skłonną do infekcji,
zaczerwienienia i pękania.
Stosowany w kremach gojących dłonie z powodu
odmrożenia lub oparzeń.
Jest to dobry środek antybakteryjny, przeciwgrzybiczy
i przeciwskurczowy.
Reakcje alergiczne w stosunku do tej rośliny są rzadkie.
W medycynie ludowej stosowany wewnętrznie w leczeniu braku
miesiączki, bolesnego miesiączkowania, zapalenia błony
śluzowej żołądka, skurczu żołądka i jelit, wrzodów, zapaleniu
pęcherzyka żółciowego, do leczenia schorzeń wątroby
i jej przewlekłej niewydolności, migren, napotnie,
moczopędnie, rozkurczowo.
W homeopatii zalecany w przypadku poparzeń,
w stomatologii i jako tonik po porodzie.
Działanie lecznicze rośliny polega na zmniejszeniu stanów
zapalnych i przyśpieszeniu procesu gojenia się, jest
naturalnym środkiem czyszczącym krew i przyspieszającym
usuwanie z organizmu toksyn, wzmacnia układ odpornościowy,
poprawia trawienie.
Preparaty na bazie nagietka mają łagodzący wpływ
na ośrodkowy układ nerwowy, zmniejszają odruch pobudliwości,
mają właściwości przeciwbakteryjne wobec wielu drobnoustrojów,
zwłaszcza gronkowców i paciorkowców, stymulują aktywność
wątroby i wydzielanie żółci, są skuteczne również
w chorobach i zapaleniu żołądka, wymiotach, mają zastsowanie
w leczeniu nieżytu żołądka i jelit, wrzodów żołądka a zwłaszcza
w przewlekłych i opornych na leki wrzodach
żołądka i dwunastnicy, we wrzodziejących zapaleniach
jelita grubego, po przebytym wirusowym zapaleniu
watroby lub jej uszkodzeniu przez trujące związki,
nieoperacyjnych postaciach raka żołądka, stanach
przednowotworowych w przewodzie pokarmowym,
dolegliwościach okresu przekwitania i alergiach
wywołanych przez roztocza.
Zewnętrznie maści i prepraty stosuje się w infekcjach
skóry, na wolno gojące się rany, stłuczenia, skaleczenia,
otarcia, oparzenia, uszkodzenia skóry, kontuzje,
zapalenie skóry, hemoroidy, oparzenia, rany pooperacyjne,
odmrożenia, wysypki skórne, do dezynfekcji i gojenia ran,
likwiduje przebarwienia skórne, wypryski, łagodzi
objawy atopowego zapalenia skóry, egzemy, trądziku,
zapalenia mieszków włosowych, łuszczycy, na blizny
pooperacyjne i inne, żylaki, zapalenie żył, owrzodzenia,
trądzik, grzybice, odleżyny, siniaki, popękaną skórę,
hemoroidy.
Nagietek stosuje się również na błony śluzowe jako
środek przeciwzapalny, bakteriobójczy, przeciw
rzęsistkom (np.irygacje)
Zapobiega nadmiernemu wysuszeniu oczu,
łagodzi podrażnienia, chroni, odżywia, używany
w leczeniu stanów zapalnych spojówek i przemęczeniu oczu.
Herbaty lub napary używane w leczeniu wrzodów
żołądka i jelit, przy bolesnym miesiączkowaniu
(ma działanie rozkurczowe), do oczyszczenia krwi,
leczenia żółtaczki zakaźnej, chorób wątroby,
biegunki, zapalenie jelita grubego, zapalenie gardła,
działanie antybakteryjne i przeciwzapalne, żółciopędne.
Nalewka (do użytku zewnętrznego lub wewnętrznego)
ma działanie przeciwzapalne dla skóry i błon śluzowych,
leczy owrzodzenia, przeciwdziała obrzękom i pomaga
na ukąszenia lub użądlenia.
Ma działanie przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe,
przeciwgrzybicze, immunostymulujace, pomaga
powrócić do zdrowia, leczy nowotwory, dławice piersiową,
choroby żołądkowo-jelitowe, zapalenie wątroby,
paradontozę, łagodzi stany zapalne błon śluzowych w organizmie.
Zewnętrznie stosuje się zwykle alkoholowe i olejowe
wyciągi z kwiatów nagietka, ponieważ podstawowe
związki czynne nie rozpuszczają się w wodzie.
Bardzo łatwo można zrobić olejek z nagietka który
jest przydatny w kosmetyce (również dla dzieci i niemowląt).
Działanie zewnętrzne olejku:
antybiotyczne,
przeciwzapalne,
przeciwwirusowe,
przeciwrzęsistkowe,
przeciwgrzybicze,
pierwotniakobójcze,
przeciwbakteryjnie,
odtruwające,
przeciwwysiękowe,
przyśpiesza gojenie się ran
łagodzi bóle po stłuczeniach
pomaga przy oparzeniach termicznych i słonecznych,
odmrożeniach,
poprawia ukrwienie,
nawilża, chroni, zmiękcza
dezynfekuje i tonizuje skórę oraz włosy
"Badania naukowe upoważniają, by zalecać nagietek,
w połączeniu z innymi ziołami, do stosowania w ogólnym
ubytku sił i odporności na zakażenia bakteryjne i wirusowe
oraz przewlekłych i nie poddających się innym lekom
dolegliwościach różnych narządów wewnętrznych,
w tym także serca."
