Część I. Z ogólnej teorii irracjonalizmu i irracjonalności

Wstęp

I. Pojęcie irracjonalizmu w literaturze filozoficznej i naukowej – próby określenia i typologii
Odrodzenie irracjonalizmu
Tradycyjne rozumienie irracjonalizmu i irracjonalności
Niektóre typologie irracjonalizmu
Irracjonalizm filozoficzny
Irracjonalizm ontologiczny
Irracjonalizm epistemologiczny
Irracjonalizm logiczny

II. Odmiany irracjonalizmu empirycznego
Teoretyczne i empiryczne ujmowanie irracjonalizmu
Irracjonalizm psychologiczny – postawa irracjonalna
Irracjonalizm etyczny
Irracjonalizm religijny

III. Irracjonalizm jako przedmiot badań naukowych. Wybrane podejścia badawcze
Uzasadnienie badań naukowych nad irracjonalizmem
Główne kierunki badań nad irracjonalizmem
Odniesienia filozoficzne do irracjonalizmu
Zagadnienia poznawalności dziedzin irracjonalności

IV. Irracjonalność w świetle psychologii myślenia i uczuć
Z historii zagadnienia
Irracjonalizm w oświetleniu psychologii nauki
Irracjonalizm a psychologiczna zasada sprzeczności
Uczucia a intelekt
Uczucia a postawa moralna
Wiara religijna a postawa moralna
Rola uczuć religijnych w procesie irracjonalizacji ludzkiego myślenia
Uwagi

V. Irracjonalność w rozwoju psychicznym jednostki ludzkiej
Irracjonalność w rozwoju psychicznym
Powiązania irracjonalności z racjonalnością
Przejawy świadomości „zwężonej” – somnambulizm, stany hipnotyczne

VI. W kierunku nowego paradygmatu w pojmowaniu racjonalności i irracjonalności
Drogi i rozdroża badań empirycznych nad irracjonalnością
Stary paradygmat racjonalności i irracjonalności
Nowy paradygmat racjonalności i irracjonalności
Racjonalne i irracjonalne aspekty ludzkiej osobowości
Konsekwencje metodologiczne

Część II. Myślenie i zachowanie nieracjonalne
VII . Dziedziny irracjonalności
Irracjonalizm a irracjonalność
Miejsce i rola irracjonalności w życiu psychicznym jednostki ludzkiej
Irracjonalność w podstawowych dziedzinach aktywności człowieka
Irracjonalizm a stosunki międzyludzkie
Irracjonalność a nauka i technika
Perspektywy racjonalizacji porządku życia społecznego i międzynarodowego

VIII. Irracjonalność a funkcjonowanie świadomości
Życie psychiczne w warunkach nienormalności a przejawy myślenia irracjonalnego
Funkcjonowanie świadomości a uwarunkowania i przejawy myślenia i zachowania irracjonalnego
Kształtowanie własnego obrazu świata a irracjonalność myślenia

IX. Osobowościowe uwarunkowania irracjonalizmu
Kto jest racjonalistą?
Cechy osobowości człowieka irracjonalnie myślącego
Osobowość a postawa irracjonalna
Procesy ożywienia religijności i postaw irracjonalnych
Psychologiczne deformacje myślenia prawidłowego – wybrane przykłady

X. Wpływ postaw na nieadekwatność myślenia
Tradycje badawcze
Wpływ postaw na deformacje logicznej i poznawczej poprawności rozumowań

Charakter negatywnego wpływu postaw na rozumowanie i psychologiczne uwarunkowania tego procesu

XI. Postawa wobec sprzeczności
Psychologiczna analiza reakcji na sprzeczność
Reakcje na sprzeczności w snach, marzeniach sennych i przeżyciach estetycznych
Reakcje na sprzeczności w postawach religijnych
Sprzeczności w postawach magicznych i przesądnych
O tzw. świadomości prelogicznej
Uwagi

XII. Irracjonalność postaw religijnych, ekstatycznych, myślenia i zachowania magicznego
Irracjonalność myślenia i zachowania uczestników psychozy religijnej
Irracjonalne przejawy psychiki ekstatyków
Irracjonalne aspekty religijności z wczesnych okresów rozwoju psychicznego
Myślenie magiczne i metafizyczne dzieci i młodzieży
Psychofizyczny obraz ekstazy religijnej i irracjonalności
Ekstaza religijna jako „normalne” i autonomiczne zjawisko psychiczne
Czynniki wpływające na powstawanie ekstaz religijnych
Cechy istotne ekstaz religijnych
Funkcje psychofizyczne ekstazy religijnej
Typologie ekstaz religijnych
Uwagi

Część III. Racjonalność i irracjonalność w sferze egzystencji, filozofowania,mistyki i ogólnego „odczytywania” rzeczywistości

XIII. Racjonalność w irracjonalności. Religia i mistyka w służbie życia
Problematyka i metoda
Religia, religijność, mistycyzm – sfery „racjonalnej” irracjonalności
Istota religii
Religia a kultura
Funkcje przeżyć mistycznych
Religijność a przeżycia moralne i estetyczne
Natura przeżycia mistycznego
Uwagi i refleksje

XIV. Racjonalność i irracjonalność egzystencji.
Idealizm życiowy młodzieńczy
Stefan Szuman (1889–1972)
O naturze, osobowości i charakterze człowieka
Afirmacja życia – eschatologia – idealizm życiowy
Idealizm młodzieńczy – metafizyka – religijność – irracjonalność
Józef Pieter (1904–1989)
Psychologia filozofowania, światopoglądu i religijności młodzieży – aspekty racjonalne i irracjonalne
Ogólna teoria życia – racjonalność szeroko pojęta

XV. Z kręgu nowego paradygmatu myślowego. Filozofowanie dziecięce i filozofia dla dzieci
Program Matthew Lipmana
Odkrywcze założenie – umysłowość dziecięca „filozoficznie” usposobniona
Filozofowanie dzieci faktem psychologicznym i pedagogicznym
Sztuka filozofowania z dziećmi
Filozofowanie dla rozwoju

XVI. Słabnące rozumienie świata w cywilizacji technicznej i w natłoku informacji

Trudności w rozumiejącym „odczytywaniu” współczesności Utrudnienia w poznawczym „dostępie” do rzeczywistości
Autoalienacja i jej skutki hirudina poznawcze i zdrowotne
Co oznacza nowe „odczytywanie” świata?
Rola filozofii w nowym „odczytywaniu” rzeczywistości
W kierunku nietradycyjnego paradygmatu myślowego
Zamiast zakończenia
Literatura
Indeks nazwisk