CZĘŚĆ 1

Rysunki i plany „naszego" domu 9-13


Zakres tematyczny: Ogólna technika budowlana 14-51
Budownictwo przyjazne środowisku naturalnemu 14-23

1. Objaśnienie terminów 15

2. Budowanie przyjazne środowisku naturalnemu 15

2.1. Planowanie budynku 16
2.2. Budowanie i materiały budowlane 17
2.3. Korzystanie z budynku i wolnych pomieszczeń 20
2.4. Utylizacja odpadów i ich przetwarzanie 23

3. Przebieg budowy 24

4. Przygotowanie budowy 25

4.1. Przygotowanie planu budowy 25
4.2. Zagospodarowanie placu budowy 28

4.3. Wytyczenie budynku 29
4.3.1. Przyrządy pomiarowe i przebieg pomiarów 30
4.3.2. Wytyczenie i zabezpieczenie punktów skrajnych budynku 31
4.3.3. Określenie wysokości poziomu zerowego oraz kontrola głębokości wykopu 34

Rusztowania 37-48

5. Rusztowania 37
5.1. Podział rusztowań 37
5.2. Ważne części składowe rusztowań 38
5.3. Składanie i rozkładanie rusztowań 39
5.4. Sprawdzanie i wskazówki bezpieczeństwa 40
5.5. Rodzaje konstrukcji rusztowań 43

5.5.1. Rusztowania stałe 44
5.5.2. Rusztowania wiszące 45
5.5.3. Rusztowania jezdne 46
5.5.4. Rusztowania nośne 47
5.6. Rusztowania ochronne 47

Sprzęt i maszyny do prac murarskich i betonowych 49-51

6. Sprzęt i maszyny do prac murarskich i betonowych 49

7. Maszyny i urządzenia do produkcji i obróbki betonu 50

7.1. Betoniarnie 50
7.2. Transportowanie i wysypywanie betonu 51
7.3. Maszyny służące do zagęszczania 52
7.4. Obróbka betonu po stwardnieniu 52
7.5. Pozostałe maszyny do obróbki betonu 53



Zakres tematyczny: Murarstwo 54-285
Rodzaje ścian i materiały ścienne 55-85

1. Rodzaje ścian w budynku mieszkalnym 55

1.1. Ściany nośne 56
1.1.1. Ściany zewnętrzne - wymagania i zadania 56
1.1.2. Ściany zewnętrzne piwnic - wymagania i sposoby wykonania 58
1.1.3. Wewnętrzne ściany nośne - wymagania i sposoby wykonania 59
1.1.4. Wewnętrzne ściany nośne budynku - wymagania i sposoby wykonania 59
1.1.5. Ściany przeciwpożarowe - wymagania i sposoby wykonania 60
1.1.6. Ściany oddzielające mieszkania-wymagania i sposoby wykonania 61

1.2. Ściany rozporowe 61
1.2.1. Ściany klatek schodowych 63

1.3. Nienośne ściany wewnętrzne 63

2. Sztuczne materiały budowlane 65

2.1. Materiały do robót murarskich - cegły, bloczki, pustaki 66
2.1.1. Ceramika 67
2.1.2. Płytki i kształtki podłogowe ceramiczne 70
2.1.3. Materiały wykonane z betonu 71
1.1.1. Wyroby silikatowe (wapienno-piaskowe) 75
2.1.1. Materiały z betonu komórkowego 78
2.1.2. Wyroby z gipsu 78
2.1.3. Wyroby z tworzyw sztucznych 79
2.1.4. Wytrzymałości murów wg PN-87/B-03002 79

2.2. Decyzje dotyczące wyboru materiału oraz jego zapotrzebowania 83


Zaprawy murarskie 86-97

3. Zaprawa murarska 86

3.1. Składniki i wymagania 87
3.2. Sporządzanie zaprawy 89

3.3. Rodzaje zaprawy 90
3.3.1. Zaprawa zwykła 91
3.3.2. Zaprawa lekka 94
3.3.3. Zaprawa cienkowarstwowa 94
3.3.4. Pozostałe rodzaje zapraw 95

3.4. Zużycie przygotowanej zaprawy 96

Ściany jednowarstwowe 97-135

4. Wiązania murów z cegły 97

4.1. Sposoby wykonywania murów 100
4.2. Materiał budowlany do ścian jednowarstwowych 101
4.3. Materiały budowlane do ścian wielowarstwowych 102
4.4. Rodzaje wiązań muru 103

5. Mury z materiałów mało- i średnioformatowych 103

5.1. Stosowanie różnych reguł dotyczących wiązań - przykład 104

6. Jednowarstwowe mury z wielkoformatowych pustaków/bloczków 109

6.1. Sześć reguł podstawowych wiązań murarskich z elementów wielkoformatowych ....110

6.2. Przenoszenie cegieł/bloczków 114
6.2.1. Układanie pierwszej warstwy bloczków 114

6.3. Części bloczków/cegieł, bloczki/cegły uzupełniające 115

7. Wiązania murarskie przystosowaniu elementów wielkoformatowych 117

7.1. Wiązania zakończenia murów 118
7.2. Wiązania muru w narożnikach 119
7.3. Wiązaniowe połączenie murów, styk murów 122
7.4. Skrzyżowanie muru 126
7.5. Pilastry i wnęki w murach 127
7.6. Bruzdy w ścianach 129
7.7. Węgarki 130
7.8. Przykłady instalowania elementów gotowych 131

7.8.1. Nadproża 131
7.8.2. Elementy do wykonania krawędzi deskowania, kształtki U 132
7.9. Filary budowlane, filary okienne 133


Ściany wielowarstwowe 136-171

8. Ściany zewnętrzne 136

8.1. Co odróżnia ściany jedno-i wielowarstwowe? 136

8.2. Sposób wykonania ścian jednowarstwowych 138
8.2.1. Ściany zewnętrzne bez izolacji 138
8.2.2. Ściany zewnętrzne z warstwą izolacyjną 139
8.2.3. Ściany zewnętrzne z widoczną strukturą cegieł 139
8.2.4. Inne sposoby obłożenia ścian (z lub bez izolacji cieplnej) 140

8.3. Sposób wykonania ścian wielowarstwowych 141
8.3.1. Wielowarstwowe ściany (zewnętrzne) z pustką powietrzną 142
8.3.2. Wielowarstwowe ściany (zewnętrzne) z izolacją wewnętrzną 143
8.3.3. Wielowarstwowe ściany zewnętrzne z pustką powietrzną i izolacją cieplną 144
8.3.4. Wielowarstwowe ściany zewnętrzne z wewnętrzną warstwą tynku 145

9. Wykonanie ścian wielowarstwowych 146

9.1. Stabilność warstwy zewnętrznej 146
9.2. Rozmieszczenie szczelin dylatacyjnych 148
9.3. Kotwy z drutu - połączenie między warstwą wewnętrzną i zewnętrzną 150
9.4. Otwory przewietrzające i odwadniające, ochrona przed wilgocią 151
9.5. Spoinowanie warstwy licowej 153

10. Porównanie ścian jedno- i dwuwarstwowych 154

11. Ukształtowanie warstw zewnętrznych fasad 157

11.1. Wiązania ozdobne w murze licowym 158
11.1.1. Wiązania wozówkowe 159
11.1.2. Wiązania gotyckie 160
11.1.3. Wiązanie holenderskie 161
11.1.4. Wiązania markońskie 162
11.1.5. Wiązanie śląskie 163
11.1.6. Wiązanie amerykańskie 163
11.1.7. Wiązanie dzikie 164
11.1.8. Wiązania ozdobne - przekrój 165

11.2. Ozdobne warstwy cegieł 166
11.3. Mur pruski 166
11.4. Modernizacja starego budownictwa 169


Specjalne detale architektoniczne 172-211

12. Mury łączone pod kątem ostrym 172

12.1. Naroża murów o kącie rozwartym 173
12.2. Naroża murów pod kątem ostrym 176
12.3. Połączenia ścian pod kątem ostrym 178

13. Mury wolno stojące 180

13.1. Wymagania stawiane murom zewnętrznym 180
13.2. Wykonanie wolno stojących murów 182

14. Zaokrąglenia i tuki 185

14.1. Zaokrąglenia 185

14.2. Łuki stojące 187
14.2.1. Części sktadowe luków i zasady ich budowy 188
14.2.2. Łuki półkoliste petne 190
14.2.3. Łuk odcinkowy i płaski 194
14.2.4. Łuk ptaski 196

15. Elementy gotowe w budownictwie 197

15.1. Elementy gotowe w konstrukcji piwnic 197
15.2. Gotowe części ścian 198

15.2.1. Gotowe części warstwy zewnętrznej 198
15.2.2. Elementy gotowe do ścian nośnych 200

16. Zbrojenia przy wznoszeniu ścian 201

16.1. Wieniec 202
16.2. Pierścień z belki zbrojeniowej 203
16.3. Mur zbrojony 203

17. Budownictwo przemysłowe 205

17.1. Sposoby wznoszenia ścian zewnętrznych 205
17.1.1. Ściany zewnętrzne z elementami o wysokiej precyzji wykonania 206
17.1.2. Ściany zewnętrzne z płyt ściennych 207

17.2. Sposób wykonania ścian wewnętrznych 208
17.2.1. Ściany działowe z płyt budowlanych 208
17.3. Wykonanie stropu z płyt i cegieł 210


Środki ochrony materiałów budowlanych 212-247

18. Ochrona przed wilgocią 212

18.1. Izolacja przeciwko wilgoci w gruncie i uszczelnienie przed wodą nie przesączającą się 213
18.1.1. Izolacja pozioma 215
18.1.2. Izolacja pionowa 216
18.1.3. Pozostałe środki ochronne 217

18.2. Izolacja przed przesączającą się wodą gruntową 219
18.3. Materiały izolacyjne i ich zastosowanie 221

19. Termoizolacja 223

19.1. Pojęcia termoizolacji 224
19.1.1. Dostarczanie ciepła 224
19.1.2. Gromadzenie ciepła, wartość izolacyjna ciepła 225

19.2. Termoizolacja w budownictwie 226
19.2.1. Podstawowe wielkości do obliczeń termoizolacji 226
19.2.2. Ocena termoizolacji - jednowarstwowe ściany zewnętrzne 231
19.2.3. Ocena termoizolacji - dwuwarstwowa ściana zewnętrzna 234

19.3. Zapobieganie „mostkom" cieplnym 236
19.4. Wynik oceny termoizolacji dla wszystkich ścian zewnętrznych 238
19.5. Perspektywa przyszłościowa — domy o niskim zapotrzebowaniu energii grzewczej . .239

20. Izolacja akustyczna 240

20.1. Natężenie i rodzaje dźwięków 240

20.2. Środki zabezpieczające przed hałasem 241
20.2.1. Izolacja dźwięku powietrznego i materiałowego 241
20.2.2. Izolacja odgłosu kroków 243

20.2.3. Materiały do izolacji cieplnej i akustycznej 244

21. Ochrona przed ogniem 244

21.1. Klasy palności i odporności pożarowej 245
21.2. Budowlane metody ochrony przed pożarem 246


Naprawy murów 248-252

22. Modernizacja i naprawa murów 248

22.1. Usuwanie zanieczyszczeń i wykwitów 248
22.1.1. Zanieczyszczenia 248
22.1.2. Wykwity 249

22.2. Usuwanie szkód spowodowanych wilgocią 250
22.2.1. Przegrody poziome przeciw wilgoci wstępującej 251
22.2.2. Przegrody pionowe przeciw wodzie przesączającej się 251
22.3. Modernizacja i naprawa 252


Kominy 253-273

23. Podstawowa wiedza o kominach domowych 253
23.1. Podział i konstrukcja 253

23.2. Komin i problemy z nim związane 254
23.2.1. Problem podstawowy - ciąg komina 254
23.2.2. Obecne wymagania dotyczące kominów domowych 257

23.3. Sposoby budowania kominów 261
23.4. Czy kanały wentylacyjne są niezbędne? 262
23.5. Rozwój technologii budowy kominów 263

24. Wykonanie kominów z prefabrykatów 265

24.1. Pojedyncze elementy komina z prefabrykatów 265
24.2. Montaż podstawowy 266

24.3. Punkty newralgiczne komina 268
24.3.1. Obszar cokołu " 2QQ
24.3.2. Przejścia stropów 269
24.3.3. Przejście dachu 269
24.3.4. Głowica komina 270

24.4. Komin murowany 271


Mur z kamienia naturalnego 274-285

25. Mur z kamienia naturalnego 274

25.1. Kamień naturalny i jego zastosowanie 274

25.2. Kamień naturalny i sztuczny 275
25.2.1. Dziesięć ogólnych zasad wykonania muru z kamienia naturalnego 275
25.2.2. Zaprawa murarska do murów z kamienia naturalnego 279

25.3. Rodzaje muru z kamienia naturalnego 280
25.3.1. Mur dziki '.'.'.'.'.'.'..'.'.'.' 280
25.3.2. Mur z głazów narzutowych 280
25.3.3. Mur cyklopowy 281
25.3.4. Mur z kamienia łamanego (z poziomym przebiegiem warstw wewnętrznych) 281
25.3.5. Mur z kamienia łamanego 281
25.3.6. Nieregularny mur warstwowy 282
25.3.7. Regularny mur warstwowy 282
25.3.8. Mur z ciosów 282

25.4. Mur mieszany (mur licowy) 283
25.5. Pokrycie górne muru 283
25.6. Szczególne części budowli z kamienia naturalnego 284

CZĘŚĆ 2

Zakres tematyczny: Beton i żelbet 9-155


Technologia betonu 10-40

1. Sktadniki betonu i ich zadania 10

1.1. Cement znormalizowany 10
1.1.1. Jak przebiega proces twardnienia cementu 11
1.1.2. Klasa wytrzymałości i cechy cementu 12
1.1.3. Zastosowanie cementu znormalizowanego na placu budowy 13

1.2. Wypełniacze betonu 15
1.2.1. Rodzaje i zastosowanie wypełniaczy 15
1.2.2. Wymagania dotyczące wypełniaczy betonu 15
1.2.3. Skład ziaren w wypełniaczu 16
1.2.4. Zamawianie wypełniaczy 18

1.3. Woda do zarobienia zaprawy 19

2. Beton 20

2.1. Pojęcie betonu (terminy fachowe) 20

2.2. Wymagania dotyczące betonu 21
2.2.1. Wskaźnik wodno-cementowy 21
2.2.2. Wymagania dotyczące świeżego betonu 22
2.2.3. Wymagania dotyczące betonu stwardniałego 23

3. Praktyczna wiedza o produkcji betonu 27

3.1. Beton sporządzany na placu budowy 27
3.1.1. Wymagania dotyczące B I na placu budowy 27
3.1.2. Produkcja betonu BI 28
3.1.3. Kontrola betonu oraz kontrola jakości betonu BI 29

3.2. Beton wyprodukowany w betoniarni 30
3.2.1. Specyfikacja betonu - co to jest? 30
3.2.2. Zamawianie betonu 30
3.2.3. Co należy zrobić przed dostawą betonu na plac budowy? 31
3.2.4. Dostawa betonu 31
3.2.5. Kontrola jakości produktu 33

4. Praktyczna wiedza o użyciu betonu 34

4.1. Beton na miejscu przeznaczenia 34
4.2. Układanie betonu 35
4.3. Zagęszczanie betonu 36
4.4. Betonowanie w skrajnych temperaturach 37
4.5. Obróbka wykańczająca beton 38

5. Deskowania elementów z betonu 41

5.1. Części deskowania 41
5.1.1. Powłoka / tarcza deskowania 41
5.1.2. Usztywnienia i naprężania 43
5.1.3. Podparcie (konstrukcja nośna) 45

6. Budowa deskowań 47

7. Deskowanie systemowe 48

7.1. Deskowanie do ścian 48
7.1.1. Deskowanie nośnikowe/dźwigarowe 49
7.1.2. Deskowanie ramowe 50
7.1.3. Deskowanie ślizgowe/przestawne 51

7.2. Deskowanie do podpór i kolumn 53
7.2.1. Deskowanie do przekrojów kwadratowych 53
7.2.2. Deskowanie do przekrojów okrągłych (kolumny) 55

7.3. Deskowanie stropowe 56
7.3.1. Deskowanie dźwigarowe 57
7.3.2. Deskowanie modutowe 58

7.4. Deskowanie fundamentów 59
7.5. Deskowanie stropów żebrowych 60

8. Prace wstępne i wykończeniowe w konstrukcji deskowań 62

8.1. Wykonanie planów deskowań 62
8.2. Powlekanie deskowań środkiem antyadhezyjnym 63
8.3. Wskazówki do montażu deskowań 64
8.4. Demontaż deskowań 65
8.5. Konserwacja deskowań 65


Zbrojenie betonu 67-89

9. Stal zbrojeniowa 67

9.1 Otulina zbrojeniowa - warstwa betonu między deskowaniem a zbrojeniem 67

9.2. Siatki zbrojeniowe 68
9.2.1. Formy dostarczanych siatek zbrojeniowych 68
9.2.2. Na co należy zwrócić uwagę przy siatkach zbrojeniowych? 70

10. Zbrojenie elementów betonowych 73
10.1. Zbrojenie belek (elementy wąskie) 74
10.1.1. Przykłady zbrojenia belek 74
10.1.2. Projekt wykonania zbrojenia 77
10.1.3. Zasady zbrojenia wąskich elementów budowlanych 78

10.2. Zbrojenie stropów (wielkopowierzchniowe elementy budowlane) 79
10.2.1. Przykłady zbrojenia stropów 79
10.2.2. Projekt zbrojenia stropu/płyt 84
10.2.3. Zasady wykonywania zbrojeń wielkopowierzchniowych 87


Konstrukcje żelbetowe 90-124

11. Fundamenty płytkie 90
11.1. Fundamenty ciągłe (ławy fundamentowe) 91
11.2. Fundamenty pojedyncze (stropy fundamentowe) 91
11.3. Fundament płytowy 94

12. Podpory żelbetowe 98

12.1. Nośność podpór 99
12.2. Zasady wykonywania zbrojenia podpór 99
12.3. Wykonanie podpory żelbetowej 101

13. Ściany żelbetowe 104

13.1. Nośność ścian 105
13.2. Zasady zbrojenia ścian żelbetowych 105
13.3. Wykonanie ściany żelbetowej 109
13.4. Ściany żelbetowe z elementów gotowych 112

14. Belki żelbetowe/podciągi 114

14.1. Wykonanie zbrojeń belek żelbetowych 114
14.2. Wykonanie belki żelbetowej 115

15. Stropy monolityczne (ogniotrwałe, żelbetowe) 117

15.1. Zasady wykonywania zbrojenia stropów monolitycznych 118
15.2. Wykonanie stropu monolitycznego 120
15.3. Stropy z gotowych elementów 122


Schody 125-145

16. Schody 125

16.1. Formy schodów 125
16.1.1. Schody o biegach prostych 125
16.1.2. Schody zabiegowe 126

16.2. Pojęcia fachowe w konstrukcji schodów 127
16.3. Wymiary schodów 128
16.4. Rodzaje i formy kształtu stopni schodów 128

16.5. Obliczenia konstrukcji schodów 130
16.5.1. Podstawy obliczania 131
16.5.2. Przykład obliczania konstrukcji schodów 131

17. Wykonanie schodów 134

17.1. Wymagania stawiane schodom 134

17.2. Podparcie i kierunek rozpiętości schodów 134
17.2.1. Schody spoczywające na podporach 134
17.2.2. Schody policzkowe 135
17.2.3. Schody z gotowych płyt żelbetowych 135
17.3. Schody żelbetowe z betonu przygotowanego na placu budowy 136
17.3.1. Wykonanie schodów żelbetowych 136
17.4. Schody żelbetowe z elementów gotowych 141

17.5. Murowane schody zewnętrzne 142
17.5.1. Schody z kamienia naturalnego 143
17.5.2. Schody z cegieł 143
17.5.3. Prefabrykowane schody gotowe 144


Kształtowanie betonu i jego dozowanie 146-155

18. Kształtowanie powierzchni betonów 146

18.1. Wymagania ścian betonowych z „widoczną" warstwą 146

18.2. Możliwości kształtowania powierzchni zewnętrznych betonu 146
18.2.1. Deskowanie strukturowane 147
18.2.2. „Wymywanie" warstwy zewnętrznej betonu (beton wymywany) 147
18.2.3. Obrabianie powierzchni betonu 148
18.2.4. Kształtowanie powierzchni zewnętrznej betonu przez zastosowanie gotowych elementów zewnętrznych 148

19. Uszkodzenia betonu i jego naprawa 150

19.1. Uszkodzenia betonu-jak się je rozpoznaje? 150

19.2. Przyczyny uszkodzenia 151
19.2.1. „Korbonatyzacja" betonu 151

19.3. Renowacja uszkodzonego betonu '. 154



Zakres tematyczny: Roboty wykończeniowe 156-230
Tynki i roboty tynkarskie 157-190

1. Tynki 157
1.1. Rola tynku 157
1.1.1. Szczególne wymagania dotyczące tynku zewnętrznego 158
1.1.2. Szczególne wymagania dotyczące tynku wewnętrznego 158

1.2. Zaprawy tynkarskie 159
1.2.1. Zaprawy tynkarskie (na bazie spoiw mineralnych) 160
1.2.2. Zaprawy tynkarskie (na bazie spoiw organicznych) - tynki z żywic syntetycznych . 162

1.3. Dodatki do zapraw tynkarskich 164
1.4. Fachowe określenia dla zapraw tynkarskich 165
1.5. Zużycie zaprawy tynkarskiej 166

2. Podtoże pod tynk i przyczepność tynku 168

2.1. Tynk natryskowy 168
2.2. Podłoża tynkarskie i ich przygotowanie 169
2.3. Podktady pod tynk i jego uzbrojenie 170

3. Wykonanie tynków ściennych i stropowych 173

3.1. Struktura tynku 173
3.2. Grubość tynku 175

3.3. Systemy tynkarskie i ich zastosowanie 177
3.3.1. Systemy tynkarskie dla tynków zewnętrznych 177
3.3.2. Systemy tynkarskie dla tynków wewnętrznych 179

4. Tynkowanie 182

4.1. Tynkowanie mechaniczne 182
4.2. Tynkowanie ręczne 183

5. Sposoby obrabiania powierzchni tynku 186

5.1. Tynki gtadzone lub filcowane 186
5.2. Tynki zacierane 187
5.3. Tynki z chropowatą powierzchnią 188
5.4. Szczególne sposoby tynkowania 188

6. Uszkodzenia tynków i ich naprawa 191

6.1. Rysy uwarunkowane przez budynek 191
6.2. Rysy uwarunkowane podłożem tynku 192
6.3. Rysy uwarunkowane wykonaniem tynku 194
6.4. Pozostałe uszkodzenia - zniszczenia tynku 195

7. Jastrychy 198

7.1. Rodzaje jastrychów 199
7.1.1. Jastrych cementowy 199
7.1.2. Jastrych anhydrytowy 200
7.1.3. Jastrych magnezjowy - JM 201
7.1.4. Jastrychy asfaltowe 201

8. Wytwarzanie jastrychów 203

8.1. Jastrych na placu budowy 203
8.1.1. Jastrych ptynny 204
8.1.2. Wykonywanie ręczne 206

9. Wykonanie jastrychów 207

9.1. Jastrych zespolony (Z) 207
9.2. Jastrych na warstwie izolacyjnej (I) 208

9.3. Jastrych pływający (P) 209
9.3.1. Jastrych ogrzewany 211

9.4. Kształtowanie dylatacji 212

10. Suche tynki 215

10.1. Gips - właściwości i zastosowanie 215
10.2. Elementy gotowe do montażu na sucho 218

10.3. Zastosowanie suchych tynków 218
10.3.1. Suchy tynk ścienny 219
10.3.2. Ściany montażowe (ściany lekkie) 222
10.3.3. Stropy montażowe (sufity) 225
10.3.4. Suche podłoża podłogowe (suchy jastrych) 227