Warszawa 1995
160 s.+ fot., 20 cm
stan dobry

Spis treści

Wstęp..................................... 5
Przypisy................................ 17
Moja wojaczka na Ukrainie. Wiosna 1920......... 21
Przypisy............................... 106
Załączniki................................ 113
Indeks nazwisk............................ 157


Wstęp

Generał dywizji Marian Kukieł to postać w polskiej historii wyjątkowa. Był on wybitnym wojskowym, jednym z najznakomitszych historyków wojskowych, a także politykiem. Przez całe życie kierował się jedną ideą, ideą walki o niepodległą i społecznie sprawiedliwą Polskę.
Urodził się 15 maja 1885 roku w Dąbrowie Tarnowskiej w województwie krakowskim. Jego ojciec, Adolf, jeszcze przed wybuchem powstania styczniowego, jako student Szkoły Głównej, był członkiem organizacji miejskiej Czerwonych. Następnie walczył w powstaniu 1863 roku. Po aresztowaniu i wydaleniu za granicę przebywał we Francji, skąd powrócił do Galicji przed 1870 rokiem. Ożenił się z córką galicyjskiego spiskowca demokratycznego, więźnia stanu 1846 roku i członka Rady Narodowej z 1848 roku, Heleną ze Sroczyńskich.
Po śmierci ojca w 1888 roku trzyletni wówczas Marian zamieszkał z matką i rodzeństwem w Bolesławiu. Od dzieciństwa wychowywany był w kręgu tradycji powstańczych ojca, które kształtowały jego stosunek do sprawy polskiej, opierający się na głębokim przeświadczeniu, że tylko narodowy czyn zbrojny może przywrócić Ojczyźnie utraconą niepodległość. Ta myśl na długie lata całkowicie pochłonęła umysł i serce młodego Kukiela.
W 1895 roku Marian Kukieł rozpoczął naukę w gimnazjum klasycznym w Tarnowie. Przekraczał ramy programu szkolnego. Wraz z kolegami, m.in. Edwardem Stammem, Stefanem Jaraczem i Karolem Sobelsohnem (później ps. Radek) założył kółko samokształceniowe, w ramach którego studiowali m.in.
literaturę historyczną i romantyczną nie objętą oficjalnym programem szkolnym. Rychło też nawiązali oni kontakt z pismem "Promień" wychodzącym we Lwowie, ideowo zbliżonym do Polskiej Partii Socjalistycznej działającej w zaborze rosyjskim i galicyjskiej Polskiej Partii Socjal-Demokratycznej. Przy okazji tej współpracy nawiązali bliski kontakt z Witoldem Jodko-Narkiewiczem. Był to okres, w którym uwidocznił się znaczny wpływ ideologii socjalistycznej na świadomość Kukiela.
W 1903 roku Marian Kukieł zdał egzaminy maturalne i jesienią rozpoczął studia na Uniwersytecie Lwowskim im. Jana Kazimierza, na Wydziale Humanistycznym. Był studentem Szymona Askenazego, którego przez całe życie wspominał jako swego znakomitego nauczyciela. W 1905 roku rozpoczął swą działalność publicystyczną, pisząc m.in. do takich pism jak „Głos Robotniczy", „Trybuna", „Promień". W tym też roku wstąpił do organizacji konspiracyjno-wojskowej ruchu „promienistych" - „Nieprzejednani". Brał czynny udział w rewolucji 1905 roku, za co został aresztowany i osadzony na sześć miesięcy w więzieniu w Piotrkowie Trybunalskim. Więzienie, upadek rewolucji i przygnębienie jakie przeżył spowodowały ochłodzenie jego hurrarewolucjonizmu. W 1907 roku wstąpił do PPS - Frakcji Rewolucyjnej.
W 1908 roku Marian Kukieł był współzałożycielem Związku Walki Czynnej, w którym należał do ścisłego grona kierowniczego, obok Kazimierza Sosnkowskiego i Władysława Sikorskiego. Był bliskim współpracownikiem Józefa Piłsudskiego, który oczarował młodego Kukiela widzącego w nim „ucieleśnienie ideału wodza insurekcji, takiego wodza, jakiego nie wydało powstanie styczniowe".
Miał Kukieł ogromną ambicję stałego pogłębiania swej wiedzy wojskowej, czego owocem było ukończenie w 1909 roku kursu oficerskiego ZWC, a w roku następnym wyższego kursu oficerskiego.
Równolegle z działalnością konspiracyjno-wojskową Kukieł studiował i pracował naukowo. W efekcie w 1909 roku uzyskał doktorat na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jana Kazimierza. Trzy lata później złożył egzamin nauczycielski i podjął
pracę nauczyciela. Badania naukowe zaowocowały pierwszą pracą pt. Dzieje powstańcze po trzecim rozbiorze. W 1912 roku wydana została jego kolejna książka Dzieje oręża polskiego w epoce napoleońskiej.
W chwili wybuchu wojny światowej 1914 roku był Kukieł jednym z niewielu absolwentów kursów oficerskich ZWC. Zajmował początkowo stanowisko szefa sztabu, a następnie komendanta Okręgu Lwowskiego Organizacji Strzeleckich. Pełnił później służbę w Departamencie Wojskowym Naczelnego Komitetu Narodowego. 9 października 1914 roku uzyskał awans na stopień porucznika. W listopadzie i grudniu 1914 roku przebywał w Jabłonkowie na Morawach, gdzie pełnił obowiązki komendanta stacji zbornej Legionów Polskich. W końcu roku wyruszył do walki w polu jako dowódca 3 kompanii III batalionu 1 pułku piechoty I Brygady Legionów. Brał udział w walkach pod Konarami, Ożarowem, Tarłowem, Babinem, Jastkowem, Kamionką i Łysobykami. 15 maja został awansowany do stopnia kapitana. Tydzień po tym awansie był lekko ranny w bitwie pod Konarami, lecz nie opuścił szeregów swojej kompanii, pełniąc nadal obowiązki dowódcy. Był to okres próby dla żołnierzy i ich dowódców, ciężki egzamin bojowy. Zgodnie ze wskazaniami Piłsudskiego umiejętności dowódcze i charakter wykazane w warunkach bojowych miały decydować o ich przydatności w dalszej służbie. Trzeba powiedzieć, że Marian Kukieł, ówczesny kapitan, zdał ten egzamin bardzo dobrze, zdobywając sobie uznanie i zaufanie przełożonych i podwładnych, imponując odwagą osobistą, rozwagą i śmiałością decyzji.
W kampanii letniej 1916 roku Marian Kukieł wyróżnił się jako dowódca batalionu w krwawej bitwie Legionów pod Kostiuchnówką. Jesienią 1916 roku, po wycofaniu Legionów z pola walki, odszedł wraz z pułkiem do Baranowicz, następnie do Królestwa, gdzie ukończył kurs oficerów Sztabu Generalnego zorganizowany przez Niemców. Po kursie został oficerem sztabu II Brygady przy późniejszym generale Józefie Hallerze.
W lipcu 1917 roku w okresie kryzysu przysięgowego Kukieł był w obozie przeciwników ideowych Józefa Piłsudskiego. Wstąpił następnie do Polskiej Siły Zbrojnej (Polnische Wehrmacht).

Słowa kluczowe: