Anna Zajchowska

Między uniwersytetem a zakonem

Biografia i spuścizna pisarska dominikanina Jana z Ząbkowic († 1446)

ISBN[zasłonięte]978-8307-150-4

Format B5, s. 485

Jan z Ząbkowic (zm. 1446 r.), jeden z najwybitniejszych i najbardziej wpływowych dominikanów polskich w pierwszej połowie XV wieku, teolog, inkwizytor papieski i reformator. Książka wykracza jednak daleko poza losy i dzieła jednej postaci. Przez pryzmat życia i twórczości Jana można bowiem śledzić najważniejsze problemy nie tylko polskiej prowincji Zakonu Braci Kaznodziejów, ale i całego Kościoła w tym niezwykle burzliwym czasie wielkich soborów powszechnych, dyskusji wokół rosnącego w siłę husytyzmu i kolejnych prób reformy zachodniego chrześcijaństwa.

Anna Zajchowska (ur. 1980), absolwentka Międzywydziałowych Indywidualnych Studiów Humanistycznych na Uniwersytecie Jagiellońskim. Autorka licznych publikacji poświęconych różnym aspektom późnośredniowiecznej kultury intelektualnej i religijnej , a zwłaszcza kaznodziejstwu dominikańskiemu. Współpracowała między innymi z Oddziałem Rękopisów Biblioteki Jagiellońskiej, Uniwersytetem Śląskim, Biblioteką Kolegium Filozoficzno-Teologicznego Polskiej Prowincji Dominikanów w Krakowie, Pracownią Słownika Staropolskiego Instytutu Języka Polskiego PAN i Instytutem Tomistycznym. Członek International Medieval Sermon Studies Society.

Spis treści

Lista skrótów stosowanych w pracy

Wstęp

I. Biografia i spuścizna teologiczna Jana z Ząbkowic

1. Biografia

1.1. Studia i działalność uniwersytecka (1394 1409/10)

1.2. Wstąpienie do zakonu i działalność w Krakowie (1410? 1426)

1.3. Działalność we Wrocławiu 1429 1446

2. Spuścizna teologiczna Jana z Ząbkowic

2.1. Charakterystyka uniwersyteckich rękopisów Jana

2.1.1. Rękopis BUWr IV Q 52

2.1.2. Rękopis BUWr I Q 13

2.1.3. Rękopis BUWr I Q 44

2.1.4. Rękopis BUWr I Q 38

2 .2 . Quadruplex est modus faciendi librum – spuścizna pisarska Jana z Ząbkowic

2.2.1. Scriptor

2.2.2. Compilator

2.2.3. Commentator

2.2.4. Auctor

2.3. Biblioteka Jana z Ząbkowic

2.4. Rękopis BUWr I Q 377 jako podstawa rekonstrukcji poglądów teologicznych Jana z Ząbkowic

2.4.1. Atrybucja tekstów

2.4.2. Datacja i sposób powstania kodeksu

2.4.3. Okoliczności wygłaszania i odbiorcy kazań

Podsumowanie

II. Jan z Ząbkowic – mistrz świętej teologii. Recepcja myśli św. Tomasza z Akwinu w myśli Jana z Ząbkowic

1. Sposoby wykorzystania dzieł św. Tomasza z Akwinu w kazaniach Jana z Ząbkowic – analiza warsztatu kaznodziejskiego

1.1. Tekst św. Tomasza jako podstawa struktury i treści całego kazania

1.2. Tekst św. Tomasza jako zasadnicza treść jednej z części głównej divisionis

1.3. Kompilacja cytatów z dzieł św. Tomasza

1.4. Tekst św. Tomasza jako źródło cytatów z innych autorów

1.5. Tekst św. Tomasza jako autorytet

2. Poznanie Boga – teolog i teologia w pismach Jana z Ząbkowic

2.1. Antropologia w ujęciu Jana z Ząbkowic w kontekście zagadnienia poznania Boga

2.1.1. Władze duszy

2.1.2. Ostateczny cel człowieka

2.1.3. Podsumowanie

2.2. Poznanie in patria i in via

2.3. Poznanie filozoficzne a teologiczne

2.4. Poznanie teologiczne in via

2.5. Pismo Święte

2.6. Nauczanie

Podsumowanie

III. Jan z Ząbkowic – inkwizytor

Wstęp

1. Sposób rozumienia herezji przez Jana z Ząbkowic

2. Polemika Jana z Ząbkowic z poglądami husyckimi

2.1. Eklezjologia

2 .2 . Eucharystia

3. Judaizm jako herezja chrystologiczna w pismach Jana z Ząbkowic

Podsumowanie

IV. Jan z Ząbkowic – reformator

Wstęp

1. Reforma obserwancka w dominikańskich klasztorach na Śląsku

1.1. Dominikański ruch obserwancki

1.2. Reforma obserwancka dominikańskich klasztorów na Śląsku w świetle dokumentów i aktów normatywnych

1.3. Reforma obserwancka w świetle kazań Jana z Ząbkowic

1.3.1. Viri claustrales

1.3.1.1. Śluby zakonne

1.3.1.2. Obserwancje zakonne i ich przeciwnicy

1.3.2. Viri contemplativi

1.3.3. Viri apostolici

Podsumowanie

2. Jan z Ząbkowic a reforma kleru świeckiego w świetle kazań ad clerum

2 .1 . Viri ecclesiastici

2.1.1. Avaritia

2 .1 .2 . Symonia

2.1.3. Kumulacja beneficjów i obowiązek rezydencji

2 .2 . Viri spirituales

2 .2 .1 . Luxuria

2.2.2. Celibat i relacje duchownych z kobietami

2.2.3. Nauczanie verbo et exemplo

3. Udział Jana z Ząbkowic w reformie kanoników regularnych na Piasku

4. Zatargi między klerem świeckim a mendykantami

Podsumowanie

Zakończenie

Aneksy:

Aneks 1: Katalog dzieł Jana z Ząbkowic

Aneks 2: Opisy kodykologiczne rękopisów należących do Jana z Ząbkowic: I Q13, I Q38, I Q44, I Q377, IV Q52

Aneks 3: Edycja łacińskich dokumentów do biografii Jana z Ząbkowic i dziejów reformy obserwanckiej

Aneks 4: Zalecenia generała Zakonu Braci Kaznodziejów dla klasztoru św. Wojciecha we Wrocławiu (rkps BUWr I O 6, k. 222r 223v)

Indeks incipitów kazań

Bibliografia

Źródła:

Rękopiśmienne

Drukowane

Literatura