PWN 1960
470 str., okładka twarda wys. 24 cm
stan dobry



SPIS TREŚCI

Dedykacja .................. 7
Kazimierz Tymieniecki — Walki Słowian z Gotami w IV w. i ich powody . 11
Marian H. Serejski — Karol Wielki cesarzem wbrew woli?..... 21
Stefan Nosek — Rola Małopolski w genezie państwa polskiego .............. 20
Józef Mitkowski — Sprawa interpolacji w dokumencie Konrada Mazowieckiego
dla biskupstwa płockiego z roku 1231.....................39
Gerard Labuda — O domniemanych rządach czeskich w Opolskiem w latach
1246—1247...................... 53
Gyorgy Gyórffy — Komitat Orawa....................61
Józef Sieradzki — Postulaty badawcze i edytorskie w odniesieniu do dziejów
Polski XIV wieku..................... 71
Karol Buczek — Rachunki świętopietrza jaku podstawa badań nad zaludnie­niem Polski XIV wieku.................... 77
Franciszek Lenczowski — Z rozważań nad lokacją miast śląskich ............103
Kazimierz Skowroński — Z dziejów osadnictwa nad Wisłoka w XIV wieku ............ 127
Roman Grodecki — Zgon Kazimierza Wielkiego (1370) ..................... 151
Zofia Budkowa — Mowa mistrza Jana z Kluczborka na cześć króla Włady­sława Jagiełły......................159
Stanisław Gawęda — Próba osadzenia Fryderyka Hohenzollerna na tronie pol­skim a sprawa pomorska..........................177
Krystyna Pieradzka — Dwie polskie relacje kronikarskie o soborze w Kon­stancji.............................207
Wanda Semkowicz-Zarembina — Elementy humanistyczne redakcji Annalium
Jana Długosza.................235
Ignacy Zarębski — Teoderyk de Niem jako źródło Długoszowych Dziejów
Polski (uwagt wstępne) . ............255
Elemer Malyusz — Zakon paulinów i devotio moderna ................. 263
Anna Strzelecka — Niektóre okoliczności rozruchu mieszczańskiego w Krakowie
w r. 1461................. 285
Jerzy Zathey — Zapomniane polonicum drukowane w Rzymie w r. 1486 (Jana
Targowiskiego łacińska mowa do papieża Innocentego VIII) .... 301
Józef Garbacik — Tajne układy papieża Aleksandra VI z sułtanem Bajazetem II z r. 1494.................... 319
Lajos Elekes — O niektórych zagadnieniach centralizacji państw feudalnych w Europie...................... 329
Adrian Diveky — Królewicz Zygmunt na dworze Władysława II, króla wę­gierskiego ................... 355 Julia Radziszewska — Komisje graniczne polsko- węgierskie od strony Spisza w XVI wieku........................ 375
Endre Kovacs — Uniwersytet Krakowski a reformacja na Węgrzech ............. 393
Adam Bochnak — Canavesi a Padovano .............. 415 Henryk Łowmiański — Popisy wojska Wielkiego Księstwa Litewskiego w XVI
jako źródło do dziejów zaludnienia ................. 425
József Perenyi — Franciszek Rakoczy II i tron polski (1707—1709).............. 437


Oto skromna wiązanka artykułów z zakresu średniowiecza, napisanych przez kolegów, przyjaciół i uczniów, dla uczczenia siedemdziesiątej rocz­nicy urodzin Profesora doktora Jana Dąbrowskiego.
Działalność naukowa Profesora związana jest z Uniwersytetem Ja­giellońskim i Polską Akademią Nauk. We wszystkich owocnych poczy­naniach tych instytucji, które dźwigają polską naukę historyczną na wysoki, doceniany też przez obcych poziom, od wielu lat. Profesor jest magna pars, a w zakresie swojej specjalności, tj. historii średniowiecznej, zajmuje jedno z czołowych miejsc nie tylko w Polsce, ale poza jej gra­nicami.
Utalentowany syntetyk, ogarniający wielkie kompleksy zagadnień dzie­jowych, problemy zasadnicze i kluczowe, jednak jak przystało na mediewistę, obowiązanego do szczególnej precyzji i ścisłości w analizie źródeł i faktów, wniósł i nadal wnosi Profesor rozwiązania szczegółowe, będące podstawą do zasadniczych korektur w konstrukcji całości gmachu naszej wiedzy historycznej.
Jako jeden z nielicznych naszych badaczy, od początku swej twórczości naukowej wychodził poza opłotki rodzimej historiografii, spełniając w praktyce zasadniczy postulat badań porównawczych, poprzez powiązania dziejów Polski z historią powszechną. W tym zakresie znajdował wśród uczniów tak potrzebnych naśladowców. Przez swe studia nad stosunkami polsko-węgierskimi, polsko-włoskimi, a ostatnio także polsko-czeskimi, nie tylko poszerzył i pogłębił naszą znajomość dziejów polskich, ale jak np. dla nauki węgierskiej stal się jednym z wybitnych specjalistów dziejów Węgier. W uznaniu Jego zasług Akademia Węgierska powołała Go na swego członka.
Dużym wkładem do dziejów powszechnych jest Historia Wielkiej Woj­ny 1[zasłonięte]914-19 oraz część Wielkiej Historii Powszechnej poświęcona dobie krucjat. Są to zarazem dowody rozległości zainteresowań, a w wypadku Historii Wielkiej Wojny, w której wyszedł daleko poza swoją specjalność, dowody docenienia historiografii najnowszej.
Trzeba przypomnieć, że wtedy, gdy nasza historiografia szła w dość jednostronnym kierunku, głównie historii politycznej, Profesor domagał się uwzględniania dziejów ruchów społecznych (np. wypełnienia luki w ba-daniach nad husytyzmem w Polsce), dziejów kultury w szerokim znaczeniu (O kolebkę kultury polskiej), a dla wczesnych dziejów Polski ściślej­szego powiązania badań historycznych z badaniami archeologicznymi. Kształcąc młodych adeptów nauki historycznej, kładł szczególny nacisk na głębsze uwzględnianie w rzędzie czynników dziejowych podłoża go­spodarczego.
Dał się poznać jako zdecydowany wróg wszelkiego fantazjowania w formie mało umotywowanych hipotez, uważając je za bezwartościowe dla nauki i postępu badań (np. polemika w sprawie początków państwa polskiego).
Jest dla nas wzorem do naśladowania w dziedzinie rzetelnego i reali­stycznego traktowania rzeczywistości historycznej w oparciu o krytycz­nie zbadany materiał źródłowy w powiązaniu z życiem. Ten rzadki i wy­soko u Profesora rozwinięty nervus vitae sprawił, że był zawsze daleki od papierowej historiografii, pięknych i na pozór logicznych konstrukcji, niekoniecznie dopasowanych do rzeczywistości.
Rozległa wiedza i ogromny trud włożony w badania sprawiły, że Pro­fesor, sobie przede wszystkim stawiający wysokie wymagania, jest bada­czem skromnym, nie reklamującym swych osiągnięć. Ostrożność w wy­ciąganiu ostatecznych wniosków sprawiła, że wiele Jego poglądów prze­trwało efektowne nieraz i modne hipotezy. Źródłem tego była trafność w odgadywaniu rzeczy istotnych i umiejętność skupienia uwagi na spra­wach węzłowych.
Duży dar argumentacji, stosowany nieraz z pasją i temperamentem, sprawiał, że był w możności przeciwstawić się niejednokrotnie sam jeden niektórym koncepcjom w naszej historiografii, jego zdaniem błędnym. Tak było np. w polemice z Oskarem Haleckim i Ludwikiem Kolankowskim o unię jagiellońską, czy z Hałeckim w sprawie pokoju szegedyńskiego. W obu wypadkach rozwój badań historycznych potwierdził stanowisko Profesora Dąbrowskiego. Wedle wszelkiego prawdopodobieństwa taki obrót rzeczy weźmie także polemika w sprawie zasięgu państwa czeskiego na terenie Małopolski w X w. W tym ostatnim wypadku Profesor prze­ciwstawił się przecenianiu drugo- i nieraz trzeciorzędnych źródeł, gdy idzie o rozstrzygnięcie podstawowych zagadnień z dziedziny genezy pań­stwa polskiego.
W swych licznych dziełach, z których wiele już dziś zaliczamy do tzw. klasycznych dziel literatury historycznej polskiej (Elżbieta Łokietkówna, Ostatnie lata Ludwika Wielkiego, Czasy andegaweńskie, Władysław I Jagiellonczyk na Węgrzech i in.), oraz w wielu studiach z zakrętu historio-
grafii polskiej, węgierskiej, jak też w Dziejach Śląska czy wreszcie Hi­storii Wielkiej Wojny, wykazał wielki talent pisarski, szerokie horyzonty i postawą humanisty.
Tak w okresie międzywojennym, jak również w czasach ostatnich wiele uwagi poświecą dziejom Śląska i Pomorza. W pracy poświęconej historii Śląska przeciwstawił się tendencyjnemu poglądowi historiografii niemiec­kiej o dobrowolnym odpadaniu Śląska od Polski, zaś do badań nad Po­morzem skierował kilku swoich uczniów. Chociaż nie sposób wymie­nić i omówić na tym miejscu wszystkie kierunki badań Profesora, nie można jednak jeszcze nie dorzucić wzmianki o owocnych wysiłkach Jego w kierunku rozwinięcia badań historyczno-wojskowych tak średniowiecz­nych (Warna), jak nowożytnych (Wielka Wojna).
Wytężona praca naukowa, pochłaniająca wiele czasu, nie przeszko­dziła Profesorowi w braniu intensywnego udziału w organizacji życia nauki historycznej w Polsce, którą chlubnie reprezentował na terenie zjazdów międzynarodowych i krajowych. Jako sekretarz zasłużonej Ko­misji Historycznej Polskiej Akademii Umiejętności, następnie jako jej sekretarz generalny, a ostatnio jako członek rzeczywisty i członek Pre­zydium Polskiej Akademii Nauk, niestrudzenie brał i bierze udział we wszystkich pracach, najpierw nad odbudową, a obecnie nad rozbudową naszego życia naukowego. W r. 1948 z Jego inicjatywy odbył się jubile­uszowy zjazd w Krakowie, który podsumował 75-letnią działalność PAU, Trwałym śladem tego jubileuszu są, obok innych wydawnictw, Dzieje nauki polskiej, pod jego redakcją. Po ostatecznej reorganizacji tej naczel­nej instytucji naukowej Profesor, związany ściśle z życiem środowiska naukowego krakowskiego, objął funkcję pierwszego sekretarza Oddziału Krakowskiego PAN oraz stanął na czele Komisji Nauk Historycznych w ramach tegoż Oddziału. Już w krótkim czasie oglądać można owocną działalność tej placówki, nawiązującej do wspaniałych krakowskich tra­dycji wydawniczych.
Zarówno przed drugą wojną światową, jak po wyzwoleniu brał żywy udział w działalności Polskiego Towarzystwa Historycznego. Gdy Zarząd Towarzystwa znalazł się po wojnie w Krakowie, pełnił funkcje prezesa. Był też przez czas jakiś jednym z redaktorów Kwartalnika Historycznego. Przez wiele lat pełnił funkcję przewodniczącego Komisji Dydaktycznej przy PTH, wnosząc nie tylko w kraju, ale także na terenie międzynaro­dowym wiele cennych myśli w dziedzinę nauczania historii. Szczególnie serdecznie związany jest z działalnością Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa. Wychodząc daleko poza swoją specjalność, objął swymi zainteresowaniami, pracą pisarską i wydawniczą, prawie całość dziejów dawnej stolicy Polski. Zapoczątkował też szereg nowych kierun-

Słowa kluczowe: