Witam wystawiam na licytacje brązowy medal wybity w Krakowie z okazji 500. rocznicy bitwy pod Grunwaldem - 1910
Dzień zwycięstwa pod Grunwaldem 15 lipca 1410 r., był obchodzony już od następnego roku. Było to pierwsze święto narodowe w kościele polskim. W okresie zaborów obchody rocznic bitwy miały narodowy wymiar, przybierały charakter manifestacji patriotycznych, stały się formą protestu społecznego. Na ziemiach polskich, szczególnie uroczyście świętowano 500. rocznicę bitwy. Centrum obchodów stał się Kraków, dawna siedziba zwycięskiego monarchy Władysława Jagiełły. W uroczystościach grunwaldzkich w Krakowie wzięły udział wszystkie warstwy społeczne, co zapewniło jej powszechny, żywiołowy charakter. Oprócz osób prywatnych, przyjechały też delegacje polskie z różnych stron świata. Obchody w lipcu 1910 były świadectwem ciągle żywego ducha polskości w podzielonej ojczyźnie.
Z okazji 500. rocznicy tego wiekopomnego zwycięstwa powstawały pomniki, obrazy, rysunki, a także wybito znaczną ilość medali, plakiet i innych pamiątek metalowych (broszki, odznaki, agrafy) będących wyrazem patriotyzmu i pietyzmu dla tego faktu dziejowego. Za ich pośrednictwem przypominano o bohaterach narodowych i dawnej potędze państwa polskiego.
Medale i medaliony to przedmioty o szczególnym znaczeniu. Pozostają świadectwem czasów, o których mówią, są specyficznym źródłem historycznym tym cenniejszym, że oprócz suchego przedstawienia faktów zawierają pewien ładunek emocji i uczuć towarzyszący ludziom w ważnych momentach dziejowych. Powstawały dla udokumentowania wydarzeń o przełomowym charakterze dla dziejów państwa i społeczeństwa. Sławiły dokonania władców i bohaterów narodowych. Czasami to „dzieła sztuki” małej formy. Wychodząc spod rąk medalierów były odbiciem epok, w których powstawały, odzwierciedlały panujące poglądy. Medal ten o średnicy 30 mm został wybity w 1910 roku w Krakowie, nakładem księgarni Tomaszewskiego. Powstał na podstawie rysunku Stanisława Fabijańskiego. Według tego wzoru powstały też brązowe i aluminiowe wersje medalu, które można było zakupić na pamiątkę. Natomiast ciekawostką jest, że była też aluminiowa wersja tego medalu z uszkiem do zawieszania i kokardką biało-czerwoną, który noszony był jako odznaka dla przyjezdnych, podczas trwających od 15 do 17 lipca 1910 roku uroczystości grunwaldzkich w Krakowie.
Wygląd zewnętrzny medalu:
Awers: Popiersia Jagiełły i Witolda. Władysław Jagiełło w zbroi z hełmem na głowie opatrzonym koroną. Witold w czepcu (mitra książęca) z krzyżem i w kolczudze. Obok Jagiełły widnieje tarcza z herbem Polski (Orzeł), zaś obok Wielkiego Księcia Witolda tarcza z herbem Litwy (Pogoń). W otoku napisy – na górze: KRÓL JAGIEŁŁO i W.KS. WITOLD; natomiast na dole data: 1[zasłonięte]410-19.
Medal (awers)
Data i miejsce wyd.: 1910, Kraków
Materiał: srebro
Tech. wykonania: bicie
Wymiary: śr. 30 mm
Rewers: Dwaj rycerze stoją na płaszczu krzyżackim. Uzbrojony polski rycerz, trzyma oburącz chorągiew z orłem. Obok niego wojownik litewski dzierżący w prawej ręce miecz i oparty lewą dłonią o tarczę z Pogonią. Pod ich stopami rozpostarty płaszcz, opodal którego leży hełm z pawimi piórami. W otoku górnym napis: W 500 ROCZNICĘ POGROMU KRZYŻAKÓW POD GRUNWALDEM.
Medal (rewers)
Data i miejsce wyd.: 1910, Kraków
Materiał: srebro
Tech. wykonania: bicie
Wymiary: śr. 30 mm
Medal ten świadczy o fantazji projektującej go osoby. Hełm Jagiełły z koroną (nie z epoki Jagiellońskiej), jak i zbroje dowódców nie mają nic wspólnego z polskim uzbrojeniem tych czasów. Rysunek krzyża na mitrze Witolda jest mylny, gdyż w 1385 roku Witold Kiejstutowicz przyjął chrzest od ruskiej cerkwi prawosławnej. Jest on najprawdopodobniej wzorowany na obrazie „Bitwa pod Grunwaldem” z 1878 r. Jana Matejki. Natomiast na odwrocie razi to, że hełm krzyżacki leżący na dole, w stosunku do hełmu na głowie rycerza jest olbrzymi. W owym czasie wielu malarzy, rysowników i medalierów nie badało stanu uzbrojenia średniowiecznych wojsk, więc czasami takie niezgodności się zdarzają, nawet najlepszym malarzom. Wielu artystów chciało jednak uczcić rocznicę grunwaldzką, czyniąc to według własnych wyobrażeń.
Początkowo projekt medalu został odrzucony przez komisję konkursową, jednak doczekał się wybicia zapewne przez swoje przesłanie patriotyczne. Obecnie medale według tego projektu (rysunku St. Fabijańskiego) znajdują się oprócz Muzeum Narodowego w Kielcach także w innych muzeach w Polsce. W zbiorach naszego Muzeum Narodowego znajduje się jeszcze jeden ciekawy obiekt numizmatyczny powstały w 500. rocznicę bitwy pod Grunwaldem - jest to niezwykła plakieta, która zostanie omówiona w ramach cyklu grunwaldzkiego już w lipcu.
Słowo o autorze rysunku, według którego wybito medal:
Stanisław Fabijański (ur. 1865 w Paryżu, zm. 1947 w Krakowie) – malarz, ilustrator, twórca plakatów - studia artystyczne rozpoczął we Lwowie u rzeźbiarza Leonarda Marconiego, następnie w latach 1883 - 1888 uczył się w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych, m.in. pod kierunkiem Władysława Łuszczkiewicza, Floriana Cynka i Jana Matejki. W roku 1888 wyjechał do Monachium i studiował u Aleksandra Wagnera w tamtejszej Akademii. Podróżował do Włoch i Paryża, po powrocie do kraju mieszkał w Krakowie. Olejno i akwarelą malował widoki miejskie, głównie Krakowa, portrety, sceny rodzajowe i historyczne, kompozycje fantastyczne i religijne. Zajmował się także ilustratorstwem i rzeźbą.
Źródło: Muzeum Narodowe w Kielcach |
|
|
|
|
